Με αισθήματα βαθιάς θλίψης και κατανυκτικής συγκίνησης παρακολουθώ το δράμα που τυλίγει το σπουδαίο λαϊκό καλλιτέχνη Ευγένιο Σπαθάρη. Κατά σύμπτωση ήμουν κι εγώ στην εκδήλωση του «Γκαίτε», με τίτλο «Η Φωνή Χωρίς Όρια» που οργάνωσε ο Σπύρος Σακκάς υπέροχα για τα εγκαίνια της Νέας Αίθουσας Όπερας, όπου θα έπαιζε και ο Ευγένιος Σπαθάρης. Εκεί συνέβη το τρομερό ατύχημα που μας έχει συγκλονίσει όλους.

Για να είμαι ειλικρινής ήμουν περισσότερο φίλος και θαυμαστής της τέχνης του πατέρα του Ευγένιου, Σωτήρη Σπαθάρη. Ήταν μία μεγάλη μορφή, την οποία ο ελληνικός λαός έχει κρεμάσει στο τέμπλο με τους λαϊκούς αγίους του, όπως ο κυρ Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Πανσέληνος, ο Μακρυγιάννης, ο Βασίλης Τσιτσάνης.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Πρόλαβα την οικογένεια του Σωτήρη Σπαθάρη. Η γυναίκα του και ο γιος του, Ευγένιος, ήταν το μύρο και η χαρά της ζωής του. Θυμάμαι τα λόγια του μεγάλου μας Άγγελου Σικελιανού στο Σωτήρη Σπαθάρη: «Η Τέχνη Σου είναι στη βάση της λαϊκής ψυχής και ζωής και μακάριος που την αντικρίζει με τη σοβαρότητα που της οφείλεται».

Ο Ευγένιος ήταν κι αυτός αριστοτέχνης της λυτρωτικής τέχνης του Καραγκιόζη. Έμαθε σχεδόν όλα τα μυστικά από τον πατέρα του. Για τα σκηνικά, τις φιγούρες, τα εργαλεία και τη μαστοριά του καραγκιοζοπαίχτη. Τους θυμάμαι και τους δυο τους στο μικρό σπίτι του Σπαθάρη στην Πλάκα που στους τοίχους του ήταν κρεμασμένα μικρά ξυλόγλυπτα έργα, καθρέφτες και φιγούρες του θεάτρου σκιών. Την ιστορία του Καραγκιόζη τη μετέδωσε στο γιο του Ευγένιο ο πατέρας Σπαθάρης, όπως την είχε ακούσει από το δάσκαλό του το Θεοδωρέλο.

Ο Χατζηαβάτης ήταν εργολάβος οικοδομών στην Προύσα και είχε αναλάβει να χτίσει το Σαράι. Αρχιμάστορα έβαλε τον Καραγκιόζη, που ήτανε μαραγκός. Ο πασάς θύμωσε γιατί το Σαράι δεν τέλειωνε ποτέ… και απείλησε το Χατζηαβάτη πως θα τον θανατώσει. Ο φοβητσιάρης Χατζηαβάτης φανέρωσε στον πασά την πάσα αλήθεια. Ότι έφταιγε ο Καραγκιόζης που από το πρωί μέχρι το βράδυ έλεγε αστεία στους μαστόρους και γελούσαν και δε δούλευαν… Η ιστορία έχει όμως τραγικό τέλος. Ο πασάς θυμωμένος είπε στον Καραγκιόζη να σταματήσουνε τα γέλια αλλά ο Καραγκιόζης συνέχισε τα αστεία του. Και ο πασάς τον σκότωσε! Όλη η Προύσα αγανάκτησε με τον άδικο χαμό. Ο πασάς αρρώστησε βαριά, από την αδικία έλεγαν στην πόλη. Και οι άλλοι πασάδες για να διασκεδάσουν τον άρρωστο πασά του’ λεγαν τα αστεία του Καραγκιόζη στο κρεβάτι του. Μια μέρα ο Χατζηαβάτης έκοψε ένα χάρτινο Καραγκιόζη, τέντωσε το πανί και φώτισε την παράσταση. Ο πασάς ευχαριστήθηκε κι έδωσε άδεια στο Χατζηαβάτη να δίνει παραστάσεις. Μια απ’ αυτές την είδε ο Γιάννης Μπράχαλης κι έφερε την τέχνη στην Ελλάδα. Αλλά τη μεγάλη τέχνη του Καραγκιόζη την έκανε ο Μίμαρος. Πρωτοψάλτης του Αγίου Ανδρέα, στην Πάτρα, ο οποίος απέφευγε τα βρωμόλογα και τις πρόστυχες χειρονομίες που έκανε ο Μπράχαλης. Μαθητές του Μίμαρου ήτανε ο Βασίλης Αγαπητός, ο Δημήτρης Μπέκος, ο Θόδωρος Θεοδωρέλος. Ο Σωτήρης Μορφέτας, ο Βασίλαρος, ο Ανδρέας Βουτσινάς στην Πάτρα, ο Νίκος Ξυδιάς στη Μακεδονία, ο Μόλας, ο Μάρκος ο Σαντορινιός και πολλοί άλλοι. Το σωματείο των καραγκιοζοπαιχτών είχε περίπου εκατόν πενήντα νοματαίους! Ο Καραγκιόζης είχε φίλους σ’ όλες τις κοινωνικές τάξεις. Ο Σωτήρης έμαθε στο γιο του να παίζει εκτός από τον Καραγκιόζη και το Χατζηαβάτη με το Βεληγκέκα, με δυο πασάδες, το Σιορ-Διονύσιο ή Νιόνιο και το Κολλητήρι. Τον Μπαρμπα-Γιώργο τον έβγαλε ο καραγκιοζοπαίχτης Γιάννης Ρούλιας. Κι όλος ο κόσμος ευχαριστιότανε όταν έδερνε το Βεληγκέκα, που’ ταν τύραννος των Ελλήνων. Τις σούστες στις φιγούρες τις εφηύρε ο καραγκιοζοπαίχτης της Λιβαδειάς Λευτέρης Κελαρυνόπουλος. Και ήταν μια επανάσταση.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Ο Γιάννης Τσαρούχης που ήταν φίλος του Ευγένιου έλεγε: «Απ’ τον Καραγκιόζη βγαίνει μια αναρχική ελευθερία μεθυστική και για τα μικρά παιδιά αλλά και για τους μεγάλους. Η αγνότητα του Καραγκιόζη είναι η αγνότητα του ανθρώπου που δεν έχει πια ανάγκη να λέει ψέματα».

Από τον Ευγένιο που ήταν ένας ευγενής άρχοντας κρατάω τη θαυμάσια συνεργασία του στα δίσεκτα χρόνια, τόσο με την αλησμόνητη Τζένη Καρέζη και τον Κώστα Καζάκο όσο και με τον λάτρη της τέχνης του, τον Διονύση Σαββόπουλο. Η Ελλάδα αυτών των ανθρώπων ήταν διαφορετική. Μαζί τους η Ελλάδα ανέβαινε. Τώρα κατεβαίνει.

Εύχομαι με όλη μου την καρδιά στον Ευγένιο Σπαθάρη να ξεπεράσει τη μεγάλη του δοκιμασία και να τον ξαναδούμε να μας μαγεύει με τη φωνή του και τις φιγούρες του.

σχόλια αναγνωστών
oδηγός χρήσης