Οδηγίες για τη μετάφραση αρχαίων κειμένων

Εύκολη υπόθεση είναι η κατανόηση (σύνταξη) ενός κειμένου και κατ’ επέκταση η μετάφρασή του, αν δουλέψουμε μεθοδικά.

Προϋποθέσεις:

α)      Γνώση της Γραμματικής

β)      Γνώση Λεξιλογίου: αποκτάται με την εμπειρία που κατακτάται μέσα από τα κείμενα, από λεξικά, από τα συμφραζόμενα και πολλές φορές με τη βοήθεια της Νεοελληνικής γλώσσας.

Προσοχή!

          Δε μεταφράζουμε ποτέ μεμονωμένες λέξεις ούτε και φράσεις.

          Διαβάζουμε το κείμενο προσεκτικά δύο – τρεις φορές, κατανοούμε «κάπως» σε τι αναφέρεται και προχωρούμε μεταφράζοντας σταδιακά, δηλαδή, όταν τελειώνουμε μια πρόταση την ξαναδιαβάζουμε και πάμε στην άλλη και ούτω καθ’ εξής, ώστε να συνθέσουμε τα επιμέρους σ’ ένα σύνολο.

          Σε κάθε περίοδο ή ημιπερίοδο αναγνωρίζουμε τις προτάσεις σωστά, δηλ. σημειώνουμε τα καθοριστικά στοιχεία:

1)      το εισαγωγικό της πρότασης (με τι αρχίζει)

2)      το ρήμα της

3)      την τελευταία λέξη της

Ποτέ την πρώτη λέξη της επόμενης πρότασης.

Πιο συγκεκριμένα:

1.       Εισαγωγικά στοιχεία των προτάσεων είναι οι σύνδεσμοι, οι αναφορικές αντωνυμίες και τα επιρρήματα, οι ερωτηματικές αντωνυμίες και τα ερωτηματικά μόρια.

2.       Τα στοιχεία αυτά τα επισημαίνουμε κυκλώνοντάς τα. Τους συνδέσμους που συνδέουν όμοια πράγματα τους επισημαίνουμε με μισό κύκλο, γιατί πρέπει να ελέγξουμε τι συνδέουν, δηλαδή, προτάσεις ή όρους προτάσεων. Αν όμως ένας σύνδεσμος βρίσκεται μετά από σημείο στίξεως, εκτός του κόμματος, τον κυκλώνουμε και αυτόν, γιατί είναι φανερό ότι πρόκειται για το σύνδεσμο της κύριας πρότασης.

Τις προτάσεις τις χωρίζουμε με κάθετη γραμμή.

Προσοχή!

          Αν στην αρχή μιας περιόδου ή ημιπεριόδου υπάρχουν δύο εισαγωγικά στοιχεία, θα πρόκειται για τις εξής περιπτώσεις:

α)      Το ένα εισαγωγικό στοιχείο εισάγει την πρώτη πρόταση που είναι δευτερεύουσα, ενώ το δεύτερο είναι ο σύνδεσμος της κύριας πρότασης που θα συναντήσουμε παρακάτω.

β)      Όταν μια πρόταση διακόπτεται, δεν πρέπει να βιαστούμε να βρούμε το ρήμα της παρακάτω. Ανοίγουμε αγκύλη, για να απομονώσουμε αυτήν στο παρακάτω κείμενο, αφού τις χωρίσουμε, διαβάζουμε το κείμενο για την κατανόηση του νοήματος και σε συνδυασμό με τη συντακτική ανάλυση αποδίδουμε τη μετάφραση.

ΤΕΛΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ

1)      Όταν χωρίσουμε το κείμενο στις προτάσεις του, μεταφράζουμε πλέον κάθε πρόταση χωριστά. Πρώτα την κύρια και στη συνέχεια τις δευτερεύουσες, με λογική σειρά, και όσες απομένουν, με τη σειρά του κειμένου.

2)      Αν προκύψει πρόβλημα στο να μεταφράσουμε  μπορούμε, να ξεκινήσουμε από την αρχή το κείμενο μεταφράζοντάς το, οπότε και τυχόν συντακτικό λάθος θα το βρούμε εύκολα, εφόσον δε θα βγαίνει νόημα με την πρώτη προσπάθειά μας.

          Συνήθως μόνο οι ρηματικοί τύποι χρειάζεται να ειπωθούν στη γλώσσα μας πιο νωρίς απ’ ό,τι υπάρχουν στο κείμενο.

Θέματα Αρχαίων Ελληνικών

Κλάδος ΠΕ02

Άγνωστο Κείμενο

Άγνωστο κείμενο

Αριστοτέλης (Ρητορική, 13, 1389 b, 15 – 20)

Τό μέν οὖν τῶν νέων τοιοῦτον ἐστίν ἦθος, οἱ δέ πρεσβύτεροι καί παρηκμακότες σχεδὸν ἐκ τῶν ἐναντίων τούτοις τά πλεῖστα ἔχουσιν ἤθη· διά γάρ τό πολλά ἔτη βεβιωκέναι καί πλείω ἐξηπατῆσθαι καί ἐξημαρτηκέναι, καί τά πλείω φαῦλα εἶναι τῶν πραγμάτων, οὔτε διαβεβαιοῦνται οὐδέν, ἧττόν τε ἄγαν ἅπαντα ἤ δεῖ. Καί οἴονται, ἴσασι δ’ οὐδέν καί ἀμφιδοξοῦντες προστιθέασιν ἀεί τό ἴσως καί τάχα, καί πάντα λέγουσιν οὕτως, παγίως δ’ οὐδέν. Καί κακοήθεις εἰσίν^. ἐστι γάρ κακοήθεια τό ἐπί τό χεῖρον ὑπολαμβάνειν πάντα. Ἔτι δέ καχύποπτοί εἰσι διά τήν ἀπιστίαν, ἄπιστοι δέ δι’ ἐμπειρίαν.

Σημασιολογικά στοιχεία

τά πράγματα = οι πράξεις.

ἀμφιδοξῶ = διχάζομαι (ως προς τη γνώμη) προκαλώ αντιρρήσεις, αντιλέγω.

ἀμφιγνοέω -ῶ = αμφιβάλλω, δεν εννοώ.

Ασκήσεις

1.       Να μεταφραστεί το κείμενο.

2.       ἐξηπατῆσθαι, ἐξημαρτηκέναι: να χαρακτηριστούν συντακτικώς και να βρεθούν τα αντικείμενά τους

3.       Να αντικατασταθούν χρονικά οι παρακάτω ρηματικοί τύποι: βεβιωκέναι, διαβεβαιοῦνται, ἴσασι, προστιθέασιν.

4.       ἔστι γάρ κακοήθεια … πάντα: Να αναγνωριστεί η πρόταση και να συνταχθεί.

5.       Να αναγνωριστούν συντακτικώς οι παρακάτω λέξεις: Τούτοις, οὐδέν, τά πλείω, ἐπί τό χεῖρον.

Απαντήσεις

1.       Μετάφραση του κειμένου

          Αυτά είναι, λοιπόν, τα ήθη των νέων, οι δε γεροντότεροι και όσοι πέρασαν πλέον την ανδρική ηλικία έχουν σχεδόν εντελώς τον αντίθετο απ’ αυτούς χαρακτήρα· πράγματι επειδή έζησαν πολλά χρόνια και επειδή εξαπατήθηκαν πολλές φορές και επειδή υπέπεσαν σε πολλά σφάλματα και επειδή οι περισσότερες πρά­ξεις (των ανθρώπων) είναι κακές, για τίποτα δεν είναι βέβαιοι και όχι μόνο δεν κάνουν υπερβολές αλλά πάντοτε ενεργούν λιγότερο από ό,τι πρέπει. Πάντοτε νομίζουν, ποτέ δε λένε ότι ξέρουν καλά και όταν τα λεγόμενά τους προκαλούν αντιρρήσεις προσθέτουν πάντοτε «ίσως», «μπορεί», πάντοτε έτσι λένε, και τίποτα με βεβαιότητα. Είναι κακού χαρακτήρα διότι το να υποπτεύεται κανείς το κακό για κάθε τι δείχνει κακό χαρακτήρα. Είναι όμως καχύποπτοι, επειδή δεν πιστεύουν κανέναν, και δεν πιστεύουν επειδή έχουν πείρα.

2.       ἐξηπατῆσθαι, ἐξημαρτηκέναι: εμπρόθετα απαρέμφατα που δηλώνουν αιτία.

          (βλ. κείμενο: διά γάρ τό πολλά ἔτη … ἐξηπατῆσθαι καί ἐξημαρτηκέναι)

3.

4.       ἔστι γάρ κακοήθεια … πάντα: κύρια πρόταση.

          ἔστι: ρήμα,

          τό ὑπολαμβάνειν: έναρθρο απαρέμφατο ως υποκείμενο του ρήματος,

          κακοήθεια: κατηγορούμενο στο υποκείμενο, από το «ἔστι»,

          τινά: (ενν.) υποκείμενο του απαρεμφάτου «ὑπολαμβάνειν»,

          πάντα: αντικείμενο του «ὑπολαμβάνειν»,

          ἐπί τό χεῖρον: εμπρόθετος προσδιορισμός κατάστασης.

5.       τούτοις: δοτική αντικειμενική στο «ἐναντίων»

          οὐδεν: σύστοιχο αντικείμενο στο ρήμα διαβεβαιοῦνται.

          πλείω: υποκείμενο του «εἶναι».

          ἐπί τό χεῖρον: εμπρόθετος προσδιορισμός κατάστασης.

Την επιμέλεια και την ευθύνη των θεμάτων έχει η κα Ανδρομάχη Ηλιοπούλου, Φιλόλογος – Συγγραφέας και Συνεργάτες