Mε άρθρο του στους «Financial Times», o πρώην υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης εξηγεί το παράδοξο της ευρωζώνης και υπερασπίζεται το «σχέδιο Β» που είχε συλλάβει προκειμένου να αποκατασταθεί η ρευστότητα στην Ελλάδα.
Μεταξύ άλλων στο άρθρο του, που τιτλοφορείται «Κάτι βρομάει με τους φρικτούς περιορισμούς της ευρωζώνης επί της εθνικής κυριαρχίας», ο κ. Βαρουφάκης εξηγεί:
Ένα παράδοξο κρύβεται στα θεμέλια της ευρωζώνης. Οι κυβερνήσεις εντός της νομισματικής ένωσης δεν έχουν μια κεντρική τράπεζα που να τις στηρίζει, ενώ η κεντρική τράπεζα δεν διαθέτει κυβέρνηση να την υποστηρίξει. Αυτό το παράδοξο δεν μπορεί να εξαλειφθεί χωρίς θεμελιώδεις θεσμικές αλλαγές. Υπάρχουν όμως κάποια βήματα που μπορούν να κάνουν τα κράτη μέλη για να βελτιώσουν τις αρνητικές επιπτώσεις του.
Ένα βήμα που μελετήσαμε κατά τη διάρκεια της θητείας μου στο ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών επικεντρώθηκε στη χρόνια έλλειψη ρευστότητας ενός οικονομικά πιεσμένου δημοσίου τομέα και στις επιπτώσεις της στον πολύπαθο ιδιωτικό τομέα.
Δεδομένης της απουσίας μιας κεντρικής τράπεζας που να στηρίζει τις προσπάθειες του κράτους, οι καθυστερούμενες οφειλές της ελληνικής κυβέρνησης προς τον ιδιωτικό τομέα (ιδιώτες και εταιρείες) ήταν μόνιμα αποπληθωριστικές από το 2008.
Πράγματι, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές -λόγω της σημαντικής καθυστέρησης στις αποδόσεις του φόρου προστιθέμενης αξίας, του ΦΠΑ, και στις πληρωμές προς τους προμηθευτές- ξεπερνούσαν σταθερά το 3% του ΑΕΠ για πέντε χρόνια. Εν τω μεταξύ, ένα φαινόμενο ανάδρασης αυξάνει τις καθυστερούμενες φορολογικές οφειλές, οι οποίες, με τη σειρά τους, ενισχύουν τον κύκλο της γενικευμένης έλλειψης ρευστότητας.
Η απλή μας ιδέα ήταν να επιτραπεί η πολυμερής ακύρωση των καθυστερούμενων οφειλών μεταξύ του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα, χρησιμοποιώντας την υπάρχουσα διαδικτυακή πλατφόρμα πληρωμών της φορολογικής υπηρεσίας. Ένας αποθεματικός λογαριασμός μπορεί να δημιουργηθεί ανά αριθμό φορολογικού μητρώου στη διαδικτυακή πλατφόρμα της εφορίας και να πιστωθεί με ληξιπρόθεσμες οφειλές του κράτους προς τον εν λόγω ιδιώτη ή οργανισμό. Οι κάτοχοι των αριθμών φορολογικού μητρώου θα ήταν σε θέση να μεταφέρουν πιστώσεις από τον αποθεματικό λογαριασμό τους είτε προς το κράτος (αντί των πληρωμών φόρου) είτε σε οποιονδήποτε άλλο αποθεματικό λογαριασμό κατόχου ΑΦΜ.
Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι στην Εταιρεία Α το κράτος χρωστάει 1 εκατ. ευρώ κι εκείνη χρωστάει 30.000 ευρώ σε έναν εργαζόμενο, συν άλλες 500.000 ευρώ στην Εταιρεία Β, που την προμήθευσε με αγαθά και υπηρεσίες. Ο εργαζόμενος και η Εταιρεία Β επίσης χρωστούν, αντίστοιχα, 10.000 ευρώ και 200.000 φόρους στο κράτος. Σε αυτή την περίπτωση το προτεινόμενο σύστημα θα επέτρεπε την άμεση ακύρωση τουλάχιστον 210.000 ευρώ οφειλών. Ξαφνικά, μια οικονομία σαν της Ελλάδας θα αποκτούσε σημαντικό βαθμό ελευθερίας εντός της υπάρχουσας ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης.
Σε μια δεύτερη φάση ανάπτυξης που δεν είχαμε χρόνο να την εξετάσουμε επαρκώς, οι εφαρμογές των έξυπνων κινητών και οι κάρτες των πολιτών θα μπορούσαν να προσθέσουν έναν βαθμό ευελιξίας και προσβασιμότητας που θα διασφάλιζε την ευρεία υιοθέτηση (των νέων δεδομένων).
Το προβλεπόμενο σύστημα πληρωμών θα μπορούσε να αναπτυχθεί για να αντισταθμίσει την απουσία πλήρους λειτουργίας των αγορών δημοσίου χρέους, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια μιας πιστωτικής κρίσης όπως αυτή που έχει πλήξει την Ελλάδα από το 2010. Παράγοντες του ιδιωτικού τομέα θα είχαν τη δυνατότητα να αγοράσουν πιστώσεις από τη διαδικτυακή πλατφόρμα της φορολογικής υπηρεσίας, χρησιμοποιώντας τους κανονικούς τους τραπεζικούς λογαριασμούς και να τις προσθέσουν στον αποθεματικό λογαριασμό τους. Αυτές οι πιστώσεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, για παράδειγμα, ύστερα από ένα έτος για να διαγραφούν μελλοντικοί φόροι με έκπτωση (για παράδειγμα, 10%).
Εφόσον οι συνολικές πιστώσεις φόρου έφταναν στο ανώτατο όριο και το μέγεθός τους ήταν απολύτως διαφανές, το αποτέλεσμα θα ήταν μια δημοσιονομικά υπεύθυνη αύξηση της ρευστότητας της κυβέρνησης και μια γρηγορότερη επιστροφή στις αγορές, όπου κυβερνήσεις σαν της Ελλάδας έχουν χάσει την πρόσβαση.
