.jpg)
Σαράντα οκτώ έτη συμπληρώνονται σήμερα από την ημερομηνία-σταθμό για την Ελλάδα, που έμελλε να γραφτεί με τα πιο μελανά χρώματα στο ιστορικό γίγνεσθαι.
Ξημερώματα 21ης Απριλίου 1967: Στρατιωτικά αγήματα, υπό τον Γεώργιο Παπαδόπουλο καταλύουν το δημοκρατικό πολίτευμα πραξικοπηματικά και επιβάλλουν στρατιωτική δικτατορία.
Η μαύρη επέτειος της 21ης Απριλίου μοιάζει πιο επίκαιρη από ποτέ, επιβεβαιώνοντας για άλλη μια φορά ότι η ιστορία μπορεί να επαναληφθεί.
Η φτώχεια και οι πολιτικές λιτότητας έχουν οδηγήσει στην ανάδειξη αντιδημοκρατικών κομμάτων, που με πρόσχημα το τρίπτυχο «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια» έχουν καταφέρει να πείσουν μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας πως η μόνη οδός για την επίλυση των προβλημάτων είναι η επιβολή ολοκληρωτικών καθεστώτων- με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία έκφρασης και λόγου.
Στις προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν τα κράτη ανά τον κόσμο συμπεριλαμβάνεται και το μεταναστευτικό. Ακροδεξιά κόμματα «δαιμονοποιούν» το ζήτημα αυτό, συνδέοντας άρρητα και με τρόπο στεγνό και κυνικό την αύξηση της βίας και της εγκληματικότητας με τη μαζική εισροή προσφύγων στις ανεπτυγμένες χώρες.
Κάπως έτσι είδαμε το Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία να αυξάνει τη δύναμή του, το UKIP στη Βρετανία, τη Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα, το Jobbik στην Ουγγαρία και ούτω καθ’ εξής.
Η Χούντα των Συνταγματαρχών
Η επτάχρονη δικτατορία συνέπεσε με ένα ασταθές πολιτικό σκηνικό στη χώρα μας και κατά τη διάρκεια προεκλογικής περιόδου. Η μηχανή της προπαγάνδας και του εκφοβισμού των πολιτών παίρνει μπρος. Κάθε βήμα προς την ελευθερία συκοφαντείται και βαφτίζεται «κίνδυνος εναντίον του Έθνους».
Τα όπλα στρέφονται κατά των πολιτών. Ο λαός φοβισμένος από τα όπλα των δικτατόρων και αποκαμωμένος από τις ταραχές των χρόνων που προηγήθηκαν υπομένει το καθεστώς.
Παρά το γεγονός ότι την επταετία αυτή υπήρξαν αντιδράσεις και ενέργειες αντίστασης, ήταν μεμονωμένες και αναποτελεσματικές. Ως εκ τούτου, υπό το απολυταρχικό καθεστώς, οι αντιστασιακοί φυλακίζονται, φιμώνονται και βασανίζονται.
Πολιτικό πλαίσιο – Πώς επιβλήθηκε η Χούντα των Συνταγματαρχών
Μετά τον Εμφύλιο του 1946-49 ήταν διάχυτος ο φόβος της επικράτησης του κομμουνισμού παρά την ήττα του ΔΣΕ και την εξορία των ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ. Οι κυβερνήσεις λάμβαναν μέτρα όπως την απαγόρευση του ΚΚΕ, την εκτόπιση αντιφρονούντων κλπ. Ορισμένοι αξιωματικοί στον στρατό, στην αστυνομία/χωροφυλακή, στην ΚΥΠ και αλλού θεωρούσαν ότι οι πολιτικοί δεν λάμβαναν αρκετά μέτρα ή ότι δεν ήταν αρκετά ικανοί να αποτρέψουν τον κίνδυνο, και είχαν ουσιαστικά αυτονομήσει τη δράση τους, δημιουργώντας το λεγόμενο «παρακράτος».
Δημιουργήθηκαν ομάδες αξιωματικών, οι οποίες συνέρχονταν και αποφάσιζαν κοινή δράση χωρίς να λογοδοτούν ή να ελέγχονται από την πολιτική ηγεσία. Ταυτόχρονα, με ψευδείς εκθέσεις ή με προβοκάτσιες προσπαθούσαν να πείσουν ότι η Αριστερά είχε οργανωμένη δράση για την κατάληψη της εξουσίας. Οι κυβερνήσεις της εποχής, κατά τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, δεν στάθηκε δυνατό να ελέγξουν αυτούς τους παρακρατικούς μηχανισμούς είτε διότι δεν αντιλαμβάνονταν τη σοβαρότητα του κινδύνου για τη δημοκρατία είτε διότι πολλές φορές τα ανάκτορα παρενέβαιναν υπέρ τους, θεωρώντας ότι οι παρακρατικοί είναι ως επί το πλείστον ορκισμένοι φιλομοναρχικοί.
Δείγματα της δράσης των παρακρατικών ήταν το σχέδιο «Περικλής», ως έναν βαθμό η «βία και νοθεία» στις εκλογές του 1961 και η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963. Η δράση των αντιδημοκρατικών ακροδεξιών αυτών ομάδων εντάθηκε μετά τη νίκη στις εκλογές του 1963 της Ενώσεως Κέντρου με αρχηγό τον Γεώργιο Παπανδρέου, ο οποίος ήταν μεν αντικομμουνιστής, πίστευε όμως ότι η πολιτική διώξεων κατά των κομμουνιστών μάλλον τους ενίσχυε παρά τους αποδυνάμωνε.
Οι πραξικοπηματίες φοβούνταν την πιθανότητα νέας νίκης της Ενώσεως Κέντρου στις προσεχείς εκλογές. Μια νίκη της θα σήμαινε ενίσχυση της πτέρυγας Παπανδρέου και πιθανή κάθαρση του στρατεύματος από τα υπερδεξιά στοιχεία. Μια τέτοια κάθαρση αναμφισβήτητα θα περιλάμβανε πολλά από τα ηγετικά στελέχη του κινήματος. Η προηγούμενη προσπάθεια ελέγχου του στρατεύματος από την κυβέρνηση είχε καταλήξει σε σύγκρουση με τα ανάκτορα και την Αποστασία του 1965. Αν η Ένωση Κέντρου επανεκλεγόταν, η παρέμβαση των ανακτόρων θα ήταν πολύ πιο δύσκολη. Την ίδια στιγμή, οι αντιαμερικανικές δηλώσεις του Ανδρέα Παπανδρέου, η χείρα φιλίας που έτεινε προς την ΕΔΑ και οι προτροπές του για ενίσχυση της φιλίας με τις χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας είχαν θορυβήσει όλους τους δεξιούς θεσμικούς και εξωθεσμικούς παράγοντες, περιλαμβανομένων και των Αμερικανών.
Λόγω της προχωρημένης ηλικίας του Γ. Παπανδρέου, ο Α. Παπανδρέου διαφαινόταν ως ο διάδοχός του σε περίπτωση νίκης στις επερχόμενες εκλογές. Υπήρχαν πολλές αναφορές στο ενδεχόμενο πολιτειακής εκτροπής, ενώ σχεδιαζόταν πραξικόπημα και από ανώτερους αξιωματικούς υπό τον στρατηγό Σπαντιδάκη με την ανοχή -αν όχι με την ενθάρρυνση- του βασιλιά Κωνσταντίνου Β΄.
Τα σενάρια αυτά αφορούσαν την αφαίρεση της εξουσίας από την Ένωση Κέντρου, σε περίπτωση νίκης της τελευταίας στις επερχόμενες εκλογές, και την αναστολή εφαρμογής ορισμένων άρθρων του Συντάγματος για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Οι αξιωματικοί που τελικά προέβησαν στο πραξικόπημα την 21η Απριλίου του 1967 κινήθηκαν πιο γρήγορα και εξέπληξαν τους πάντες. Το καθεστώς δικαιολόγησε την κατάληψη της εξουσίας υποστηρίζοντας ότι υπήρχε κίνδυνος να καταληφθεί η εξουσία από τους κομμουνιστές. Οι πραξικοπηματίες ισχυρίστηκαν ότι είχαν ανακαλύψει εβδομήντα φορτηγά αυτοκίνητα φορτωμένα με ψεύτικες στρατιωτικές στολές, που οι κομμουνιστές θα χρησιμοποιούσαν για να κάνουν πραξικόπημα. Ποτέ δεν παρουσίασαν κάποιο από αυτά τα αποδεικτικά στοιχεία και σύντομα ακόμη και οι ίδιοι εγκατέλειψαν την πρόφαση του επερχόμενου κομμουνιστικού κινδύνου.
Οι συνωμότες διστάζουν
Ο συνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο ταξίαρχος Στυλιανός Παττακός και ο συνταγματάρχης Νικόλαος Μακαρέζος συναντήθηκαν στο αρχηγείο των τεθωρακισμένων στου Γουδή στις 11.30 της 20ής Απριλίου. Ο Παπαδόπουλος δεν είχε λάβει ακόμα κάποιες πληροφορίες και πρότεινε να αναβάλουν το πραξικόπημα κατά 24 ώρες. Ο Παττακός αρνήθηκε και η διαφωνία τους κράτησε αρκετή ώρα. Τελικά ο Παττακός ανακοίνωσε στους άλλους συνωμότες ότι εκείνος θα ξεκινούσε το κίνημα είτε τον ακολουθούσαν είτε όχι, και τότε συμφώνησαν και οι υπόλοιποι.
Ωστόσο, το πραξικόπημα είχε ήδη καθυστερήσει κατά μία ώρα και οι πρώτες μετακινήσεις μονάδων άρχισαν μετά τη 01.00. O λόγος που δίσταζε ο Παπαδόπουλος ήταν ότι το μεσημέρι της ίδιας μέρας κάποιος είχε τηλεφωνήσει ανώνυμα στη γυναίκα του συνταγματάρχη Λάζαρη και της είχε πει ότι η πολιτική ηγεσία ήξερε για τη βραδινή κίνηση.
Η επιχείρηση
Τελικά πρώτα κινήθηκαν τα τμήματα των καταδρομέων (ΛΟΚ). Οι τηλεπικοινωνίες – τηλεόραση, ραδιοφωνικοί σταθμοί, τηλεφωνικό κέντρο και στρατιωτικές εγκαταστάσεις ασυρμάτου- κατελήφθησαν μεταξύ 01.00 και 01.30 χωρίς να δοθεί το σήμα του συναγερμού. Έχοντας πια στη διάθεσή τους τηλέφωνα και ασυρμάτους, οι κινηματίες ήταν έτοιμοι να προχωρήσουν στην επόμενη φάση του σχεδίου τους: τις συλλήψεις. Είχαν αναθέσει σε ειδικές ομάδες τη σύλληψη κορυφαίων πολιτικών. Μόλις άρχισαν τις συλλήψεις, ταυτόχρονα άρχισαν να κινούνται τα τανκς και οι μονάδες λοκατζήδων. Ο Παπαδόπουλος έφτασε στο Πεντάγωνο, όπου τον περίμεναν ο συνταγματάρχης Ιωάννης Λαδάς και ο αντισυνταγματάρχης Κωνσταντίνος Ασλανίδης. Οι στασιαστές όρμησαν μέσα και κατέλαβαν το κτίριο, χωρίς πάλι να δοθεί το σήμα του συναγερμού. Δώδεκα τανκς και οκτώ θωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού κύκλωσαν το Πεντάγωνο, ενώ άλλα τανκς βρέθηκαν μπροστά στα κτίρια της τηλεόρασης, των ραδιοφωνικών σταθμών και των τηλεφωνικών κέντρων, ώστε να αποκρουστεί κάθε απόπειρα ανακατάληψής τους. Προχώρησαν στην κατάληψη της πλατείας Συντάγματος και αποκλείστηκε και το αεροδρόμιο του Ελληνικού.
Ο Λεωνίδας Κύρκος και ο Μανώλης Γλέζος ήταν από τα πρώτα μέλη της Αριστεράς που συνελήφθησαν. Ο Γεώργιος Παπανδρέου συνελήφθη από αξιωματικούς στις 02.45, λέγοντάς τους, με τα όπλα τους προτεταμένα προς αυτόν: «Είναι η πέμπτη φορά που μου συμβαίνει!». Πριν η ώρα πάει 03.00, οι πραξικοπηματίες είχαν θέσει υπό τον απόλυτο έλεγχό τους την Αθήνα…
Τελικά στις 06.00 οι συνταγματάρχες βγήκαν στο ραδιόφωνο για να αναγγείλουν την ανάληψη της εξουσίας από τον στρατό «στο όνομα του βασιλιά». Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν την επιχείρηση ο Παπαδόπουλος είχε ετοιμάσει μια γραπτή διαταγή, που όριζε τις μετακινήσεις των αναγκαίων στρατιωτικών μονάδων, πλαστογραφώντας το όνομα του βασιλιά. Μέσω αυτής έθεσαν σε εφαρμογή το σχέδιο έκτακτης ανάγκης του ΝΑΤΟ «Προμηθεύς» που έκανε λόγο για αναγκαστική ανάληψη εξουσίας από τον στρατό με σκοπό την εξουδετέρωση κομμουνιστικής εξέγερσης, σε περίπτωση που εισέβαλαν στην Ελλάδα δυνάμεις του Σοβιετικού Στρατού.
Η Χούντα των Συνταγματαρχών αποτελεί μία περίοδο που έχει γραφτεί στις μαύρες σελίδες της ιστορίας. Κατάφερε να παρεισφρήσει στη χώρα-γενέτειρα της Δημοκρατίας και μπόρεσε να επιβληθεί απέναντι έναν λαό ο οποίος ήταν ανέτοιμος να την αντιμετωπίσει, ταλαιπωρημένος από την αβεβαιότητα, την πολιτική αστάθεια και τους πολέμους του παρελθόντος στους οποίους είχε εμπλακεί.
