Αζωοσπερμία: σπερμοδιάγραμμα (σπερμόγραμμα) με ελάχιστα ή και καθόλου ζωντανά σπερματοζωάρια ή και χωρίς καθόλου σπερματοζωάρια. Η αζωοσπερμία είναι μια πάθηση που μπορεί να οφείλεται σε παράγοντες της παιδικής ηλικίας (κρυψορχία, παρωτίτιδα κ.λπ.). Αν οι όρχεις είναι κανονικού μεγέθους και οι ορμόνες φυσιολογικές, η αιτία μπορεί να είναι και μια φλεγμονή που αποφράσσει τους σπερματικούς πόρους (αποφρακτικού τύπου). Αν μια ορμόνη της υπόφυσης, που λέγεται θυλακιοτρόπος, είναι υψηλή, σημαίνει συνήθως λειτουργική βλάβη (πιο σοβαρή κατάσταση).
Αντιμετώπιση: η κατάσταση αυτή είναι πολύ δύσκολη στην αντιμετώπισή της αλλά και στη διάγνωσή της επίσης. Αν αποκλειστεί η ατροφία από μαγουλάδες, θα γίνει το τεστ των ορμονών, όπου αν η FSH είναι υψηλή, σημαίνει πως η πάθηση είναι και λειτουργική (δεν παράγονται πλέον σπερματοζωάρια), ενώ αν η ορμόνη αυτή είναι φυσιολογική, η πιθανότητα καλής παραγωγής σπέρματος δεν αποκλείεται, με υποψία απόφραξης των πόρων που μεταφέρουν τα σπερματοζωάρια. Η θεραπεία εδώ πρακτικά είναι δύσκολη αλλά όχι αδύνατη. Στην πρώτη περίπτωση θα πρέπει να διορθωθούν όλες οι παράμετροι που επηρεάζουν τη λειτουργία του όρχεως -κιρσοκήλη, κ.λπ.- και με τη χρήση κατάλληλων ορμονικών σκευασμάτων να προκληθεί η παραγωγή σπερματοζωαρίων από τις φυσιολογικές εστίες ορχικού ιστού που ακόμα λειτουργούν. Στη δεύτερη περίπτωση η χρήση μικροστοιχείων και κάποιων φαρμάκων είναι δυνατό να προκαλέσει την εμφάνιση σπερματοζωαρίων. Θα πρέπει να τονισθεί, όμως, ότι και στις δύο περιπτώσεις η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι μια λύση για την οποία θα πρέπει να ενημερώνονται τα ζευγάρια.
Ασθενοσπερμία: λιγότερα σπερματοζωάρια και πιο νωθρά. Είναι πιο συχνή και πιο συνηθισμένη πάθηση από την αζωοσπερμία και έρχεται συνήθως σαν αποτέλεσμα μιας φλεγμονής, της κιρσοκήλης, ή ορμονικής βλάβης. Γενετικού επίσης τύπου μεταλλάξεις δημιουργούν την κατάσταση αυτή, που είναι όμως άγνωστο με ποιον ακριβώς μηχανισμό επεμβαίνουν.
Αντιμετώπιση: Η ασθενοσπερμία συνήθως αντιμετωπίζεται αφού ξεκαθαριστεί το βασικό αίτιο της πάθησης αυτής. Αν υπάρχει φλεγμονή, η αντιβίωση θα βοηθήσει σημαντικά στην αποκατάσταση. Συμπληρωματικά η χρήση ψευδαργύρου, σεληνίου, καρνιτίνης και καλλικρείνης βοηθά σημαντικά στην αύξηση τόσο του αριθμού όσο και της ποιότητας των σπερματοζωαρίων. Πολλές φορές μια μόλυνση στο παρελθόν που δεν μπορεί να δώσει στοιχεία στη διάγνωση πάρα μόνο με το ιστορικό και την απουσία άλλης φανερής αιτίας για την ασθενή σπερματογένεση μπορεί να αντιμετωπιστεί με κορτιζόνη. Άλλη σαφής αιτία στην πάθηση αυτή θεωρείται η κιρσοκήλη που συνοδεύει σημαντικό ποσοστό ανδρών (15 στους 100 άνδρες μπορεί να έχουν αυτήν την ιδιομορφία των φλεβών). Η αντιμετώπισή της γίνεται πάντα μικροχειρουργικά με καλά αποτελέσματα τόσο όσο αφορά στην παραγωγή των σπερματοζωαρίων όσο και στα ποσοστά εγκυμοσύνης. Άλλη διαταραχή που συνοδεύει την πάθηση αυτή είναι κάποια ορμονική διαταραχή που είναι εύκολο επίσης να διαγνωστεί αλλά και να αντιμετωπιστεί. Στις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί να μην υπάρχει σαφές αίτιο και δυστυχώς εδώ τα θεραπευτικά σχήματα είναι εμπειρικά χωρίς συνολική συμφωνία από τους γιατρούς. Μια συνήθης αγωγή εμπειρική μεν, αλλά αρκετά διαδεδομένη, είναι η χορήγηση ορμονών για τη διέγερση του άξονα υπόφυσης υποθάλαμου και όρχεως (αντιοιστρογόνα και ανδρογόνα). Τα τελευταία χρόνια η χρήση ορμονικών σκευασμάτων παρόμοιων με αυτά που χρησιμοποιούνται στην εξωσωματική γονιμοποίηση έχει δώσει πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε άνδρες με πολύ «φτωχό» σπερμοδιάγραμμα.
Το άρθρο υπογράφει ο Κ. Κωνσταντινίδης, Χειρουργός, Ουρολόγος-Ανδρολόγος, πρόεδρος του Ανδρολογικού Ινστιτούτου Αθηνών, www.andrologia.gr
