Η λοίμωξη από τον ιό HIV προσβάλλει βαθμιαία το ανοσοποιητικό σύστημα. Στην παρούσα φάση δεν υπάρχει θεραπεία που να εξαλείφει τον ιό. Από τη στιγμή που ένα άτομο έχει διαγνωσθεί με HIV, θα φέρει τον ιό για το υπόλοιπο της ζωής του.
Σύμφωνα με επίσημα δεδομένα, 40.000 άτομα διαγιγνώσκονται με HIV κάθε χρόνο στις ΗΠΑ. Πιο συγκεκριμένα, τα κέντρα έλεγχου και πρόληψης νοσημάτων ανέφεραν 44.073 νέες διαγνώσεις μέσα στο 2014. Το νούμερο αυτό αντιπροσωπεύει μια μείωση στον αριθμό των νέων κρουσμάτων της τάξεως του 19% σε σύγκριση με το 2005.
Ο HIV επιτίθεται στα κύτταρα του ανοσοποιητικού, ιδιαίτερα στα Τ λεμφοκύτταρα, τα οποία βοηθούν τον οργανισμό να καταπολεμήσει τις λοιμώξεις. Εάν η λοίμωξη μείνει χωρίς θεραπεία, ο αριθμός των Τ λεμφοκύτταρων θα μειωθεί, το ίδιο και η ικανότητα του οργανισμού να αντιμετωπίζει τις λοιμώξεις. Τα άτομα που έχουν προσβληθεί από τον ιό έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης λοιμώξεων ή και καρκίνων που σχετίζονται με λοιμώξεις. Σταδιακά το σώμα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις λοιμώξεις και τα νοσήματα, ιδιαίτερα εάν ο ασθενής δεν λάβει θεραπεία για τον HIV. Τελικά οι αλλεπάλληλες λοιμώξεις θα νικήσουν το προσβεβλημένο ανοσοποιητικό.
Η λοίμωξη από HIV ταξινομείται ως σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, καθώς μεταδίδεται κυρίως μέσω σεξουαλικών συμπεριφορών ή με την κοινή χρήση σύριγγας. Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να μεταδοθεί με τους παρακάτω τρόπους:
• μέσω του κολπικού, του πρωκτικού και του στοματικού σεξ
• μέσω της επαφής με μολυσμένο αίμα, σπέρμα, τραχηλικό ή κολπικό υγρό
• από μητέρα σε παιδί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του τοκετού ή του θηλασμού.
Για να μολυνθεί κάποιος πρέπει τα μολυσμένα σωματικά υγρά να έρθουν σε επαφή με βλεννογόνο ή ιστό που έχει υποστεί βλάβη. Το ορθό, ο κόλπος, το πέος και το στόμα περιέχουν βλεννογόνους. Για τη μετάδοση από βελόνα ή σύριγγα, ο ιός θα πρέπει να περάσει απευθείας στη ροή του αίματος.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που προσβλήθηκαν από τον ιό εμφάνισαν συμπτώματα παρόμοια με αυτά της γρίπης 1-4 εβδομάδες μετά την επαφή τους με τον ιό. Τα συμπτώματα αυτά, που συχνά αποκαλούνται οξύ ρετροϊκό σύνδρομο, μπορεί να διαρκέσουν από λίγες ήμερες έως και κάποιες εβδομάδες. Πιο συγκεκριμένα, τα συμπτώματα αυτά περιλαμβάνουν:
• εμφάνιση πυρετού ή αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος
• εξάνθημα που συνήθως δεν προκαλεί κνησμό
• επιπρόσθετα συμπτώματα παρόμοια με αυτά της γρίπης, όπως είναι ο μυϊκός πόνος, η κόπωση, οι νυχτερινές εφιδρώσεις και ο πονόλαιμος
• πρησμένους αδένες
• έλκη ή ουλές στο στόμα ή τα γεννητικά όργανα
• μηνιγγίτιδα.
Τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με το στάδιο της λοίμωξης.
Το πρώτο στάδιο είναι η οξεία πρωταρχική λοίμωξη από τον HIV. Μέσα στις 2 με 4 εβδομάδες μετά την προσβολή από τον ιό τα άτομα μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα όμοια με αυτά της γρίπης. Πρόκειται για τη φυσιολογική απάντηση του σώματος σε μια λοίμωξη. Στο στάδιο αυτό το ιϊκό φορτίο είναι υψηλό στο αίμα και το άτομο είναι ιδιαίτερα μολυσματικό. Η μετάδοση του ιού γίνεται ευκολότερα στο στάδιο αυτό. Τα συμπτώματα, ωστόσο, μπορεί να είναι πολύ ήπια και το άτομο να μη τους δώσει σημασία. Αντισώματα αρχίζει να δημιουργεί το προσβεβλημένο άτομο μεταξύ των 6 εβδομάδων και των τριών μηνών μετά την προσβολή από τον ιό. Ακόμα λοιπόν και να κάνει τεστ μπορεί το αποτέλεσμα να μην είναι θετικό πριν από τις 6 εβδομάδες.
Το δεύτερο στάδιο είναι η κλινική λανθάνουσα περίοδος, κατά την οποία ενδέχεται να μην υπάρχουν εμφανή συμπτώματα. Ο ιός είναι ακόμα ενεργός, αλλά αναπαράγεται σε χαμηλότερα επίπεδα. Στα άτομα που δεν λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή η λανθάνουσα αυτή περίοδος μπορεί να διαρκέσει για μία δεκαετία, ίσως και περισσότερο. Για κάποια άτομα όμως η δεύτερη φάση εξελίσσεται πιο γρήγορα. Τα άτομα που λαμβάνουν αγωγή μπορεί να παραμείνουν στη δεύτερη φάση για πολλές δεκαετίες. Είναι πιθανό να μεταδώσουν τον ιό σε άλλους, αλλά η αγωγή μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης, καθώς τα άτομα που τη λαμβάνουν έχουν μικρότερο ιϊκό φορτίο στο αίμα τους.
Είναι σημαντικό όμως να ξεκαθαριστεί ότι, παρόλο που ένας φορέας του HIV μπορεί να μην έχει συμπτώματα, ο ιός είναι ακόμα ενεργός στον οργανισμό και δύναται να μεταδοθεί. Παράλληλα συνεχίζει να πολλαπλασιάζεται και να καταστρέφει τα κύτταρα του ανοσοποιητικού. Τα συμπτώματα που μπορούν να εμφανιστούν στο δεύτερο στάδιο είναι:
• πυρετός
• κόπωση
• πρησμένοι αδένες
• απώλεια βάρους
• διάρροια
• προσβολή από έρπη ζωστήρα
• φυματίωση
• σοβαρή ψωρίαση
• άφθες
• χαμηλά επίπεδα ερυθρών ή και λευκών αιμοσφαιρίων.
Το τρίτο στάδιο είναι το λεγόμενο σύνδρομο επίκτητης ανοσοποιητικής ανεπάρκειας, δηλαδή το AIDS. Χωρίς τη λήψη θεραπείας για τον HIV, οι φορείς του ιού αναμένεται να φτάσουν στο τρίτο αυτό στάδιο μέσα σε ένα διάστημα 10 ετών. Το AIDS είναι το τελευταίο στάδιο της λοίμωξης από HIV και το πιο σοβαρό.
Στο σημείο αυτό ο ιός έχει προκαλέσει σοβαρή βλάβη στο ανοσοποιητικό σύστημα και το άτομο ξεκινά να αναπτύσσει έναν αυξανόμενο αριθμό νοσημάτων. Τα άτομα δεν μπορούν να καταπολεμήσουν ασθένειες που αν δεν υπήρχε το AIDS θα μπορούσαν χωρίς κανένα πρόβλημα.
Πολλά είναι τα άτομα με HIV που τελικά αναπτύσσουν AIDS. Ο ρυθμός εξέλιξης του συνδρόμου εξαρτάται από παράγοντες όπως είναι η ηλικία, οι γενετικοί παράγοντες και το στέλεχος του ιού.
Τα σημεία και τα συμπτώματα του AIDS περιλαμβάνουν:
• συχνές και έντονες νυχτερινές εφιδρώσεις
• περιοδική αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος
• μακροχρόνια διάρροια
• ανεξήγητη απώλεια βάρους
• επίμονη κι ανεξήγητη κόπωση
• δερματικά εξανθήματα
• ασυνήθιστες κηλίδες και έλκη στην περιοχή του σώματος.
Τα άτομα με AIDS, αν δε λάβουν θεραπεία, επιβιώνουν για περίπου τρία χρόνια. Σε αυτό το διάστημα οι συγκεντρώσεις των Τ λεμφοκύτταρων πέφτουν κάτω από 200 κύτταρα ανά ml αίματος, ενώ παράλληλα το ιϊκό φορτίο είναι υψηλό και είναι πολύ μολυσματικά.
Τόσο για την καλύτερη πρόγνωση του ατόμου που έχει προσβληθεί από τον ιό όσο και για τον αποτελεσματικό έλεγχο της εξάπλωσης, έχει μεγάλη σημασία η έγκαιρη διάγνωση.
Ο καλύτερος τρόπος να εντοπιστεί η λοίμωξη από HIV είναι μια εξέταση αίματος που ανιχνεύει αντισώματα, έναν συγκεκριμένο δηλαδή τύπο πρωτεϊνών που ο οργανισμός παράγει αυτόματα σαν απάντηση στην παρουσία του ιού. Η παρουσία του ιού μπορεί να εντοπιστεί και με τεστ σιέλου. Είναι πολύ σημαντικό να εξεταστούν τα άτομα που έχουν μοιραστεί σύριγγα ή είχαν σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό.
Κάποια σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ) μπορούν να μιμηθούν τα συμπτώματα του HIV και να αυξήσουν τον κίνδυνο προσβολής από αυτόν. Τα ΣΜΝ που προκαλούν, για παράδειγμα, ανοιχτές πληγές στα γεννητικά όργανα, όπως είναι ο έρπης και τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων, μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα μετάδοσης του HIV.
Όπως προαναφέρθηκε, μέχρι στιγμής δεν υπάρχει διαθέσιμη θεραπεία ικανή να εξαλείψει τον ιό. Οι ιατροί χορηγούν αντί-HIV φάρμακα για να εμποδίσουν τη δράση του. Σε αυτά περιλαμβάνονται:
• μη-νουκλεοσιδικοί αναστολείς της ανάστροφης μεταγραφάσης (NNRTIs)
• νουκλεοσιδικοί ή νουκλεοτιδικοί αναστολείς της ανάστροφης μεταγραφάσης (NRTIs)
• αναστολείς προτεάσης (PIs)
• αναστολείς εισόδου, σύντηξης, ενσωμάτωσης.
Κάθε φάρμακο λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο και για κάθε ασθενή καθορίζεται από τον θεράποντα ιατρό του το καλύτερο δυνατό πρόγραμμα θεραπείας. Η εξέλιξη της λοίμωξης μπορεί να επιφέρει επιπλέον ασθένειες που θα χρειάζονται θεραπευτική αντιμετώπιση. Κάποια προβλήματα υγείας που μπορεί να είναι αρκετά συνηθισμένα, ιδιαίτερα στις γυναίκες, είναι πιο δύσκολο να θεραπευτούν στους ασθενείς με HIV. Αυτά περιλαμβάνουν:
• σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις, όπως είναι τα χλαμύδια, η γονόρροια και οι τριχομονάδες
• κολπικές λοιμώξεις από βακτήρια ή μύκητες
• προσβολή από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων που μπορεί να προκαλέσει κονδυλώματα ή καρκίνο του τραχήλου
• άλλες λοιμώξεις που μπορεί να προσβάλλουν τα μάτια, το ήπαρ, τους νεφρούς, τους πνεύμονες, το δέρμα, ακόμα και τον εγκέφαλο.
Αυτήν τη στιγμή εκτιμάται ότι πάνω από 1,2 εκατομμύρια άτομα στις ΗΠΑ ζουν με τον HIV. Από αυτούς ένας στους 8 δεν γνωρίζει ότι έχει μολυνθεί. Τα άτομα μπορούν να προστατευτούν από τον ιό εάν γνωρίζουν τους κινδύνους και πώς να τους αποφύγουν. Το πιο βασικό μετρό προστασίας είναι η χρήση προφυλακτικού σε κάθε σεξουαλική επαφή. Εξίσου σημαντικό για όσους κάνουν χρήση συριγγών είναι να χρησιμοποιούν πάντα καθαρές και να μη τις μοιράζονται με άλλους. Τέλος, τα άτομα που γνωρίζουν ότι φέρουν τον HIV οφείλουν να είναι ειλικρινή με τους συντρόφους τους, ώστε να τους δώσουν τη δυνατότητα να προστατευτούν.
Το άρθρο επιμελήθηκε ο Κ. Κωνσταντινίδης, Χειρουργός, Ουρολόγος-Ανδρολόγος, Πρόεδρος του Ανδρολογικού Ινστιτούτου Αθηνών, www.andrologia.gr
