Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Κορυφαίος Κινέζος πολιτικός επιστήμονας παρατηρεί «πρωτοφανείς» αλλαγές στην Αμερική και κάνει παραλληλισμούς με τις μεταρρυθμίσεις του Mikhail Gorbachev.
Ο μετασχηματισμός της Αμερικής υπό τον Πρόεδρο Donald Trump προσφέρει παραλληλισμούς με τις μεταρρυθμίσεις του Mikhail Gorbachev τα τελευταία χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης και οι επιπτώσεις θα γίνουν αισθητές σε όλες τις δημοκρατικές, περιφερειακές και διεθνείς τάξεις, προειδοποίησε ένας εξέχων Κινέζος πολιτικός επιστήμονας.
Ο Zheng Yongnian, κοσμήτορας της σχολής δημόσιας πολιτικής στο Κινεζικό Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ, με έδρα την Σενζέν, περιέγραψε τις ΗΠΑ ως υφιστάμενες έναν «μετασχηματισμό τύπου Trump» που χαρακτηρίζεται από «συνολικές και άνευ προηγουμένου αλλαγές στην πολιτική του κόμματος, την αμυντική στρατηγική και την ιδεολογία».
Σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο Greater Bay Area Review – λογαριασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που συνδέεται με το πανεπιστήμιο – ο πολιτικός σχολιαστής έγραψε ότι οι βαθιές δομικές εντάσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη μεταψυχροπολεμική εποχή θα μπορούσαν να επιλυθούν μόνο «είτε μέσω ριζικών μεταρρυθμίσεων είτε μέσω μιας ακόμη πιο ριζοσπαστικής επανάστασης».
«Αν αυτή η επανάσταση θα ξεδιπλωθεί με ελεγχόμενο τρόπο, θα εξελιχθεί σε μια γνήσια επανάσταση ή θα τελειώσει στα μισά, μένει να φανεί», πρόσθεσε ο Zheng. «Το σίγουρο, ωστόσο, είναι ότι αυτή η επανάσταση πρέπει να είναι βαθιά, διαφορετικά θα αποτύχει να αντιμετωπίσει τις διαρθρωτικές κρίσεις που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ», συνεχίζει.
Ο Zheng έγραψε ότι ιστορικά η κατάρρευση των μεγάλων δυνάμεων αναδιαμόρφωσε τουλάχιστον τέσσερα επίπεδα τάξης: την εσωτερική τάξη του ίδιου του κράτους, την εσωτερική τάξη των κρατών που συνδέονται με αυτήν, την περιφερειακή τάξη που διέπει τις μεταξύ τους σχέσεις και την ευρύτερη διεθνή τάξη. Ο «μετασχηματισμός Gorbachev» της Σοβιετικής Ένωσης πυροδότησε και τα τέσσερα, παρατήρησε, με αποτέλεσμα τη διάλυση της χώρας το 1991, τον μετασχηματισμό των πολιτικών συστημάτων στην Ανατολική Ευρώπη, την κατάρρευση του Συμφώνου της Βαρσοβίας και την έναρξη της μεταψυχροπολεμικής εποχής.
Ο Σοβιετικός πολιτικός, ο οποίος πέθανε σε ηλικία 91 ετών το 2022, ήταν μια κομβική προσωπικότητα κατά τη μετάβαση της Ρωσίας από τον κομμουνισμό στη δημοκρατία.
Το 1985, ο Gorbachev εισήγαγε την αναμόρφωση του πολιτικού συστήματος της χώρας του και ριζικές μεταρρυθμίσεις με στόχο την αναζωογόνηση της στάσιμης οικονομίας – βήματα που πολλοί παρατηρητές αργότερα θεώρησαν ότι επιτάχυναν ακούσια τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο Zheng, ο οποίος συμβουλεύει επίσης την κινεζική κυβέρνηση, είπε ότι ο «μετασχηματισμός Trump» εγείρει το ερώτημα εάν μια άλλη τέτοια στιγμή θα μπορούσε να είναι καθ’ οδόν.
Στο άρθρο του, υποστήριξε ότι ο Trump έχει αλλάξει την πολιτική των κομμάτων των ΗΠΑ – το θεμέλιο της αμερικανικής δημοκρατίας – αναδιαμορφώνοντας το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα μέσω του λαϊκισμού και διαλύοντας την όποια συναίνεση μεταξύ Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ΗΠΑ έπαιζαν πάντα ηγετικό ρόλο στην προώθηση και επέκταση της δημοκρατίας αμερικανικού τύπου, συνέχισε ο συγγραφέας, προσθέτοντας ότι η παγκόσμια υποχώρηση της δημοκρατίας ήταν «άνευ προηγουμένου», με τις ΗΠΑ να υποχωρούν από τον ρόλο τους.
Ο Zheng τόνισε ότι ο Trump δείχνει ελάχιστο ενδιαφέρον για την ίδια την αμερικανική δημοκρατία και ότι δεν ενδιαφέρεται να την εξάγει σε περιοχές και χώρες. Ως παράδειγμα, ανέφερε την απόφαση του Trump να τερματίσει την Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των Ηνωμένων Πολιτειών (USAID), τον συντονιστικό φορέα ανθρωπιστικής βοήθειας της αμερικανικής κυβέρνησης και μέχρι πρόσφατα, έναν από τους μεγαλύτερους τέτοιους οργανισμούς στον κόσμο.
Σύμφωνα με τον Zheng, ο Trump υπονόμευσε επίσης σε μεγάλο βαθμό τον πυρήνα της συνταγματικής διακυβέρνησης των ΗΠΑ – τη διάκριση και την ισορροπία των εξουσιών – πιέζοντας τους νομοθετικούς και δικαστικούς κλάδους και αλλοιώνοντας θεμελιωδώς το σύστημα. Σύμφωνα με το Σύνταγμα των ΗΠΑ, η ομοσπονδιακή εξουσία στις αμερικανικές πολιτείες είναι περιορισμένη, ανέφερε ο Zheng, ωστόσο ο Trump το άλλαξε αυτό γρήγορα, ευνοώντας τις πολιτείες υπό την ηγεσία των Ρεπουμπλικανών και στοχεύοντας εκείνες στις οποίες ηγούνται Δημοκρατικοί, αναπτύσσοντας ακόμη και τον στρατό σε πολιτείες και πόλεις που διοικούνται από Δημοκρατικούς. Ο Zheng σημείωσε ότι ενώ ο Trump οδηγούσε τις αλλαγές, αυτές δεν ήταν αποκλειστικά προϊόν της προσωπικής του βούλησης, αλλά προέκυψαν από δομικές εντάσεις που είχαν «βαθιές κοινωνικές ρίζες». «Ο Trump θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μεσολαβητής αυτών των αλλαγών. Ακόμη και χωρίς αυτόν, κάποιος άλλος θα ήταν πιθανό να τις οδηγήσει», συμπλήρωσε.
Η κυβέρνηση Trump άλλαξε επίσης την αμυντική πολιτική εστιάζοντας στην εσωτερική άμυνα και στο δυτικό ημισφαίριο, πρόσθεσε ο Zheng, μεταρρυθμίζοντας τον στρατό με τρόπους που ορισμένοι παρατηρητές θεωρούν ότι τον προετοιμάζει για μια εσωτερική σύγκρουση.
Σύμφωνα με τον Zheng, ο Trump δίνει προτεραιότητα στις εσωτερικές υποθέσεις και στη συνέχεια σε περιφερειακά ζητήματα όπως το Μεξικό και ο Καναδάς και την ευρύτερη «αυλή» της Λατινικής Αμερικής. Αυτή η προσέγγιση θα «επηρεάσει βαθιά» την τάξη πραγμάτων πέρα από τα σύνορα της Αμερικής, σύμφωνα με τον συγγραφέα.
Εν τω μεταξύ, η απόφαση του Trump να αποσύρει τις ΗΠΑ από παγκόσμιες οντότητες και συμφωνίες όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, τα όργανα των Ηνωμένων Εθνών και η Συμφωνία του Παρισιού του 2015 για την κλιματική αλλαγή, επιτάχυναν τη μετατροπή σε «φεουδαρχία» πολλών περιοχών παγκοσμίως, πρόσθεσε ο Zheng.
«Σήμερα, περιοχές σε όλο τον κόσμο γίνονται ήδη μάρτυρες ενός σεναρίου όπου «ανερχόμενες δυνάμεις ανταγωνίζονται η μία την άλλη». Μακροπρόθεσμα αυτή η τροχιά θα μπορούσε να αποφέρει ένα πολυπολικό σύστημα, αλλά η φεουδαρχική φύση της διεθνούς τάξης καθιστά τις περιφερειακές και παγκόσμιες συγκρούσεις, καθώς και την πιθανότητα πολέμου, «πολύ πιθανή», τόνισε.
Ο Trump – όπως και ο Gorbachev – προσπαθεί να κάνει και πάλι το κράτος πιο μεγάλο και δυνατό, αλλά τα προβλήματα τους ήταν διαφορετικά. Από μια μαρξιστική θεωρητική σκοπιά, η καρδιά του προβλήματος της Αμερικής είναι ένα εποικοδόμημα, δημιούργημα ενός τρόπου παραγωγής που έχει μείνει πίσω από την οικονομική του βάση και την παραγωγική του ικανότητα, έγραψε ο Zheng.
«Οι μεταρρυθμίσεις του Gorbachev είχαν σκοπό να αντιμετωπίσουν τη στασιμότητα που μάστιζε την Σοβιετική Ένωση. Ωστόσο η ριζοσπαστική προσέγγιση αναμόρφωσης του πολιτικού συστήματος πριν από αυτή του οικονομικού, οδήγησε τελικά στην κατάρρευση του μπλοκ. Οι ΗΠΑ δεν αντιμετωπίζουν την ίδια οικονομική ή τεχνολογική στασιμότητα», πρόσθεσε.
Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου με τον ισχυρότερο στρατό και η οικονομική και τεχνολογική τους ανάπτυξη συνεχίζεται με γρήγορους ρυθμούς. Κανένας «μετασχηματισμός Trump» δεν θα άλλαζε την καπιταλιστική φύση των ΗΠΑ, είπε ο Zheng, υποστηρίζοντας ότι ο μόνος τομέας που χρειαζόταν και θα μπορούσε να μεταρρυθμίσει ο Trump ήταν ο τρόπος παραγωγής της χώρας και κατά συνέπεια, το εποικοδόμημα.
«Από την άποψη αυτή» διερωτάται ο Zheng, «θα μπορούσε η επανάσταση του Trump να επιφέρει έναν θεμελιώδη μετασχηματισμό του παραδοσιακού συνταγματικού συστήματος της Αμερικής; Ενώ ορισμένοι Αμερικανοί έχουν χαρακτηρίσει τον Trump “φασίστα”, αυτός ο φασισμός είναι το μέσο ή ο στόχος; Δεν υπάρχει οριστική απάντηση», καταλήγει ο Zheng.
