“Δεν ξέρουμε ποιος είναι ο νεκρός”

Ρεπορτάζ: Χρήστος Μαζάνης, Σωτήρης Σκουλούδης
 
Με ιστορικές και τεχνικές αναφορές ξεκίνησε η επιστημονική παρουσίαση των ερευνών στον Τύμβο Καστά στην Αμφίπολη, η οποία διεξάγεται στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Πολιτισμού.

Στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Πολιτισμού έγιναν οι επιστημονικές ανακοινώσεις για την έρευνα στον λόφο ΚαστάΤέσσερις μήνες από την έναρξη της τελευταίας περιόδου της ανασκαφής και λίγες εβδομάδες μετά την ολοκλήρωσή της με την ανεύρεση του σκελετού του νεκρού, το Υπουργείο Πολιτισμού οργάνωσε την παρουσίαση, ενώ η γενική γραμματέας Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη προσκάλεσε στην Αθήνα όλη την ανασκαφική ομάδα, τους εργάτες και τους συντηρητές.

Πρόκειται για μια σημαντική συζήτηση, καθώς οι επιστήμονες που συνεργάστηκαν παρουσίασαν την άποψή τους σχετικά με πολλά θέματα, κύρια και δευτερεύοντα.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εκτιμήσεις της επικεφαλής της ανασκαφικής έρευνας Κατερίνας Περιστέρη, η οποία χρονολόγησε τον τάφο στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα, ενώ αναφέρθηκε και στο πρόσωπο της μίας Καρυάτιδας που βρέθηκε κατεστραμμένο, αποκαλύπτοντας ότι αυτό «οφείλεται σε πτώση δοκαριού».

Επιφυλάχθηκε πάντως να κάνει οποιαδήποτε εκτίμηση για την ταυτότητα του σκελετού, ο οποίος φυλάσσεται στο Μουσείο της Αμφίπολης, λέγοντας ότι «τα ανθρωπολογικά δεδομένα θα μας το δείξουν».

(Φωτογραφία με τα οστά και το χώμα στο όρυγμα του τύμβου Καστά)

Κατά τ’ άλλα, ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Λεφαντζής αποκάλυψε ότι βρέθηκαν τεκτονικά γράμματα χαραγμένα στον περίβολο του Τύμβου Καστά, ενώ ο πολιτικός μηχανικός Δημήτρης Εγγλέζος περιέγραψε τα μηχανικά μέτρα που ελήφθησαν για τις ανασκαφές.

(Οι φωτογραφίες με τα τεκτονικά σχέδια)

Oμιλία Περιστέρη

Στην έναρξη της ομιλίας της η επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας Κατερίνα Περιστέρη ανάφερε ότι θα μιλήσει για την εξέλιξη των ερευνών «όπως αρχίσανε το 2012 και όπως εξελίχθηκαν το 2014», προειδοποιώντας ότι «το πιο δύσκολο κομμάτι τώρα αρχίζει, μετά την ανεύρεση του σκελετού».

Και συνέχισε λέγοντας: «Την Αμφίπολη τη γνωρίζετε, είναι ένας πολύτιμος αρχαιολογικός χώρος από τη δεκαετία του ’50, με τις ανασκαφές του αείμνηστου Δημήτρη Λαζαρίδη. Είχαν αποκαλυφθεί τότε τάφοι της εποχής του σιδήρου και της αρχαϊκής εποχής. Ήταν αφημένος για χρόνια (o τάφος), δεν πίστευαν πως είχε να δώσει άλλα πράγματα. Ελπίζαμε να οριοθετήσουμε τον τύμβο, γιατί δεν ήταν στρογγυλός ύστερα από όλα αυτά τα χρόνια και τις ανασκαφές. Σκάψαμε αρκετά ζωνάρια και σταθήκαμε τυχεροί και φτάσαμε κάτω από το αντίθεμα του περιβόλου».

Η κ. Περιστέρη επισήμανε ακόμη πως η καταστροφή του προσώπου της μίας Καρυάτιδας οφείλεται σε πτώση δοκαριού.

Μετά τη χρονολογική παρουσίαση του ανασκαφικού έργου, η κ. Περιστέρη αναφέρθηκε στο «μυστήριο» του ενοίκου του τάφου. «Δεν ξέρουμε ποιος είναι ο νεκρός, τα ανθρωπολογικά δεδομένα θα μας το δείξουν» είπε χαρακτηριστικά. Η ίδια χρονολόγησε τον τάφο στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα. Στον τάφο, βρέθηκαν επίσης, νομίσματα και κτερίσματα του 2ου αιώνα π.Χ. και του 3ου αιώνα μ.Χ.

Αναφορικά με τον περίφημο σκελετό που βρέθηκε σε κρύπτη του ταφικού μνημείου, η κ. Περιστέρη τόνισε ότι υπάρχουν ενδείξεις τυμβωρυχίας.

Όταν ρωτήθηκε για την ταυτότητα του νεκρού και την παλαιότερη δήλωσή της πως στην Αμφίπολη είναι θαμμένος Μακεδόνας στρατηγός, η ίδια απάντησε: «Με ένα λιοντάρι στην κορυφή και σε ένα τόσο τεράστιο μνημείο, θα μπορούσε να είχε ταφεί στρατηγός. Δεν απαντώ σε θεωρίες συνωμοσίας ότι εκεί ετάφη ο Μ. Αλέξανδρος». Επισήμανε πάντως ότι η Αμφίπολη ήταν μια περιοχή που δέχθηκε πολλές στρατιωτικές επιδρομές. 

«Δεν έχουμε αποφασίσει ποιοι θα ασχοληθούν με τη μελέτη του σκελετού, η ανασκαφή δεν έχει τελειώσει, σε τρεις μήνες θα γνωρίζουμε τι υπάρχει στον υπόλοιπο τύμβο».

«Δεν έχουμε αποκαλύψει όλα τα στοιχεία» πρόσθεσε. «Έχουμε εντοπίσει δείγματα κεραμικής (μελαμβαφή). Ο σκελετός δεν ήταν ακέραιος. Βρήκαμε το κρανίο, τη σιαγόνα, τα άνω και κάτω άκρα, κομμάτια από τη σπονδυλική στήλη και τη λέκανη. Αυτό θα μας δυσκολέψει να εξακριβώσουμε εάν είναι άνδρας ή γυναίκα».

Σε ερώτηση του zougla.gr αναφορικά με την ταυτότητα του νεκρού ή της νεκρής, η κ. Περιστέρη απάντησε ότι δεν μπορούμε να αποκλείσουμε κανέναν.

(Τα κομμάτια από τα φτερά των Σφιγγών)

(To κομμάτι από το ψηφιδωτό)

H ομιλία του Μιχάλη Λεφαντζή

Η βάση του Λέοντα σήμερα, κατά την άποψη του κ. Λεφαντζή, είναι εσφαλμένα τοποθετημένη. «Έγινε η εφαρμογή της χρυσής τομής για την κατασκευή του» είπε ο ίδιος. «Οι δόμοι του περιβόλου λαξεύτηκαν επιτόπου, ώστε να προσαρμόζονται ακριβώς ο ένας στον άλλον».

Επίσης αποκάλυψε ότι κάτοικοι της περιοχής επέστρεψαν κομμάτια από τον περίβολο, τα οποία κρατούσαν στο σπίτι τους κρυφά!

O αρχιτέκτονας τόνισε: «Έχουμε ταύτιση των βασικών διαστάσεων των μελών του λιονταριού με τις διαστάσεις του περιβόλου».

Συνεχίζοντας την ομιλία του πρόσθεσε: «Είμαστε στη φάση τεκμηρίωσης και αποτύπωσης του μνημείου. Αργότερα μπορούμε να πούμε περισσότερα για τη δομή και την αρχιτεκτονική του. Όταν μιλάμε για τον τάφο, πρέπει να τον θεωρούμε ως μνημείο ενός ευρύτερου συνόλου αρχαιοτήτων της περιοχής».

Ο κ. Λεφαντζής παρουσίασε τεκτονικά γράμματα χαραγμένα στον περίβολο του Τύμβου Καστά, τα οποία μελετώνται προκειμένου να εξακριβωθεί η χρονολόγηση του ταφικού μνημείου. Αναφέρθηκε στον τρόπο με τον οποίο κατασκευάστηκε ο Τύμβος Καστά, λέγοντας ότι χρησιμοποιήθηκαν αρκετές ράμπες.

Eπιπλέον, περιέγραψε ένα σχέδιο ανάλογο με εκείνο των «Ελγινείων», το οποίο αφορούσε τη μεταφορά από Βρετανούς ταξιάρχους 1.000 κομματιών, συμπεριλαμβανομένου του Λέοντα, από τον περίβολο της Αμφίπολης.

Σύμφωνα με τα γεγονότα που παρέθεσε ο κ. Λεφαντζής, την ημέρα που είχε οριστεί να γίνει η μεταφορά αυστριακά και βουλγαρικά στρατεύματα επιτέθηκαν στη βρετανική πομπή. Ως εκ τούτου, οι φορτηγίδες ναυάγησαν στον Στρυμόνα και τα αρχαία αντικείμενα κατέληξαν στον βυθό.

Oμιλία Δημήτρη Εγγλέζου

Τον λόγο πήρε στη συνέχεια ο πολιτικός μηχανικός Δημήτρης Εγγλέζος, ο οποίος περιέγραψε τα μηχανικά μέτρα που ελήφθησαν για τις ανασκαφές και τη συμβολή του ιδίου στην αρχαιολογική έρευνα.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του μηχανικού:

– Η κατασκευή του ταφικού ορύγματος προηγήθηκε της θολωτής κατασκευής.

– Η σημερινή εικόνα και παθολογία του μνημείου δεν οφείλεται (ή έστω οφείλεται περιορισμένα) στην επίδραση των ισχυρών σεισμών του 6ου μ.Χ. αιώνα.

– Ο πολύ καλός αρχικός σχεδιασμός του μνημείου σε συνδυασμό με την εσωτερική επίχωση αποτέλεσαν τους κύριους παράγοντες για την καλή διατήρησή του σε ιστάμενη κατάσταση έως τις μέρες μας.

– Η υπόθεση εργασίας για καταπόνηση του μνημείου από πλημμυρική δράση (και τη συνακόλουθη κατάχωση) δεν επαληθεύεται.

-Ο βασικός παράγων καταπόνησης του μνημείου και κύριος αίτιος της παρατηρούμενης παθολογίας του είναι η ισχυρή επιφόρτισή του από τις αποθέσεις προηγούμενων ανασκαφών.

(Η αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη)

(Ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Λεφαντζής)

Οι ομιλητές της εκδήλωσης:

Κατ. Περιστέρη, επικεφαλής της ανασκαφής και προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών, με θέμα: «Ανασκαφική έρευνα ταφικού μνημείου Τύμβου Καστά Αμφίπολης (2012-2014)».

Μιχ. Λεφαντζής, αρχιτέκτονας, με θέμα: «Η σχέση του Λέοντος με τον Τύμβο της Αμφίπολης: Αρχιτεκτονικές και οικοδομικές προσεγγίσεις».

Δημ. Εγγλέζος, πολιτικός μηχανικός, με θέμα: «Ο ρόλος του πολιτικού μηχανικού κατά την αποκάλυψη του ταφικού μνημείου στον Τύμβο Καστά: Παρουσίαση προσωρινών στερεωτικών εργασιών και αναλύσεις για την ερμηνεία και τον έλεγχο ιστορικών υποθέσεων».

Συντονιστές: O ομότιμος καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Βασίλης Λαμπρινουδάκης και ο διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, αρχαιολόγος Νίκος Σταμπουλίδης.

Διαβάστε επίσης: