Η τεχνολογία του διαστήματος έχει έντονο αντίκτυπο στις Διεθνείς Σχέσεις και τη Διεθνή Νομοθεσία. Υπό αυτήν την έννοια, από την αρχή του Ψυχρού Πολέμου, η εξερεύνηση του Διαστήματος έγινε αντικείμενο στρατιωτικών και γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων.
Ο Manfred Lachs,πρώην Δικαστής του International Court of Justice, επεσήμανε ότι στη διαδρομή του στην Ακαδημία Hague Academy of International Law “η μεγάλη περιπέτεια ξεκίνησε όταν (στις 4 Οκτωβρίου του 1957) το πρώτο Sputnik τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη και μετέδωσε επιστημονικά δεδομένα από το Διάστημα”.
Η τεχνολογία του διαστήματος έχει έντονο αντίκτυπο στις Διεθνείς Σχέσεις και τη Διεθνή Νομοθεσία. Υπό αυτήν την έννοια, από την αρχή του Ψυχρού Πολέμου, η εξερεύνηση του Διαστήματος έγινε αντικείμενο στρατιωτικών και γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων. Σημειώθηκε ότι “το διάστημα δεν έχει πλήρως αποκρατικοποιηθεί”. Παρόλα αυτά, αναπτύσσεται εκτεταμένη διεθνής συνεργασία σε αυτόν τον τομέα.
Ένα σημαντικό ορόσημο στην προοδευτική ανάπτυξη και εξέλιξη του Διεθνούς Διαστημικού Νόμου είναι η “ Συμφωνία Artemis” (The Artemis Accords.) .Περιλαμβάνει: Αρχές για συνεργασία στην πολιτική εξερεύνηση και χρήση της Σελήνης, του Άρη, των Κομητών και Αστεροειδών για ειρηνικούς σκοπούς, η οποία υιοθετήθηκε στις 13 Οκτωβρίου του 2020.
Η συμφωνία υπογράφηκε από τα Διαστημικά Πρακτορεία (Space Agencies) των ΗΠΑ, της Αυστραλίας, του Καναδά, της Ιταλίας ,της Ιαπωνίας, του Λουξεμβούργου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Ηνωμένου Βασιλείου. Αργότερα συμμετείχαν και άλλα διαστημικά πρακτορεία. Ούτε η Ρωσία ούτε η Κίνα είναι μέλη αυτής της συμφωνίας.
Δεν μπορεί να θεωρηθεί συνθήκη – σύμφωνα με τον Διεθνή Νόμο ή το Συνέδριο της Βιέννης το 1969( Vienna Convention) για το νόμο που διέπει τις Συνθήκες (the Law of Treaties), διότι οι υπογράφοντες δεν υπόκεινται στο Διεθνή Νόμο.
Ο σκοπός της The Artemis Accords είναι να θεμελιώσει ένα σύνολο αρχών ή οδηγιών και τις καλύτερες πρακτικές για την εξερεύνηση και χρήση του διαστημικού χώρου με σκοπό την προώθηση βιώσιμης και επωφελούς χρήσης του διαστημικού χώρου για όλη την ανθρωπότητα.
Ένα από τα αμφιλεγόμενα σημεία της είναι το “Section 10 – Space Resources”(Διαστημικοί Πόροι). Ο Max Daniels τονίζει ότι η Συνθήκη του Διαστήματος (Space Treaty) του 1967 “δεν κάνει καμία αναφορά στην εξόρυξη πόρων, κάτι το οποίο –αντιθέτως- συμπεριλήφθηκε στη Συμφωνία της Σελήνης( the Moon Agreement) το 1979 που υπογράφτηκε από 18 κράτη. Αυτή η Συμφωνία ανακήρυξε τους πόρους ‘κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας’, ένα πλαίσιο του οποίου οι υποστηρικτές ισχυρίζονται “ότι θα είχε οδηγήσει σε δικαιότερη κατανομή των σεληνιακών πόρων ”.
Η Συνθήκη Moon Treaty δεν πήρε πολλές επικυρώσεις. Ούτε και οι ισχυρές διαστημικές δυνάμεις .Με αυτή τη σειρά ιδεών, δεν μπορεί να θεωρηθεί τμήμα του γενικού διεθνούς νόμου ή του διεθνούς κοινού νόμου.
Το παράρτημα 10, παράγραφος 2 της Συμφωνίας the Artemis Accords ορίζει ότι η εξόρυξη διαστημικών πόρων δεν συνιστά εξ ορισμού εθνική οικειοποίηση υπό το Άρθρο II της Συνθήκης για το Διαστημικό Χώρο ( the Outer Space Treaty),και ότι συμβόλαια και άλλα νομικά όργανα που σχετίζονται με τους διαστημικούς πόρους θα πρέπει να συμμορφώνονται με αυτή τη συνθήκη. Αυτή η πρόβλεψη θα επέτρεπε την εξόρυξη στο διάστημα με τη συμμετοχή ιδιωτικών φορέων. Υπό αυτή την έννοια μπορούμε να αναφερθούμε στη νομοθεσία του Λουξεμβούργου η οποία επιτρέπει στις ιδιωτικές εταιρίες να εμπλακούν σε σχετικές -με το διάστημα- εξερευνήσεις και παρέχει νομικό πλαίσιο για ιδιωτικές αναλήψεις.
Το παράρτημα 11 της Συμφωνίας Accords διατυπώνει την “Deconfliction of Space Activities”.Η παράγραφος 2 αυτού του παραρτήματος αναφέρει συγκεκριμένα “Οι υπογράφοντες διαβεβαιώνουν ότι η εξερεύνηση και χρήση του διαστημικού χώρου θα πρέπει να διεξάγεται με το σεβασμό που επιβάλλεται στις οδηγίες του οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών για την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δραστηριοτήτων του διαστημικού χώρου που υιοθετήθηκαν από την COPUOS το 2019,με κατάλληλες αλλαγές οι οποίες θα αντανακλούν τη φύση των επιχειρήσεων πέρα από την τροχιά της Γης”. “Αυτό εγείρει το ερώτημα του αν οι προβλέψεις του Παραρτήματος 11 της Συμφωνίας the Artemis Accords συνιστούν μεταγενέστερη πρακτική υπό το Άρθρο 31 (3) (b) του Συνεδρίου της Βιέννης (the Vienna Convention on Law of Treaty (VCLT)”.
Λαμβάνοντας υπόψιν τους ιδιωτικούς φορείς και τις δραστηριότητες πιθανής εξόρυξης φυσικών πόρων από το διάστημα, η οδηγία “Guideline A.3 Supervise National Space Activities” -που συνδέεται με την διεθνή ευθύνη του κράτους σχετικά με την εθνική δραστηριότητα των ιδιωτικών φορέων του- και η οδηγία Guideline A.5 Enhance the practice of registering space objects”- η οποία αναφέρεται στο General Assembly Resolution 62/101 των Ηνωμένων Εθνών -έχουν ιδιαίτερο νόημα, καθώς επίσης και οι προτάσεις για βελτίωση της τακτικής των κρατών και των διακυβερνητικών οργανισμών σχετικά με την καταγραφή διαστημικών αντικειμένων. Δίνεται έμφαση στο ότι τα κράτη και οι διακυβερνητικοί οργανισμοί ,όταν καταγράφουν ένα διαστημικό αντικείμενο ,θα πρέπει να έχουν κατά νου την ανάγκη να παρέχουν έγκυρες πληροφορίες οι οποίες θα συμβάλλουν στην μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δραστηριοτήτων του διαστημικού χώρου και επίσης να αναλογιστούν την πιθανότητα επικοινωνίας των πληροφοριών ,την λειτουργία και κατάστασή τους. Πληροφορίες θα πρέπει να παρέχονται σε κάθε αλλαγή της κατάστασης των επιχειρήσεων και των θέσεων της τροχιάς.
Συνοψίζοντας, μπορεί να θεωρηθεί ότι το “Άρθρο I της Συνθήκης του Διαστημικού Χώρου διατυπώνει την ανάγκη να υιοθετηθούν κανόνες διεθνούς διαστημικού νόμου για να ρυθμίσουν τη χρήση του διαστήματος (και των πόρων του). Τα κράτη ίσως εγκρίνουν τις δραστηριότητες των πολιτών τους.” Όμως, “αυτή η αρχή για την άσκηση της εθνικής αρμοδιότητας δεν συνιστά βάση για νομοθετική αρμοδιότητα σχετικά με τον κανονισμό της νομικής κατάστασης του ίδιου του διαστημικού χώρου. Ακολουθεί ότι οι νομικές πλευρές της εκμετάλλευσης των διαστημικών πόρων πρέπει να ρυθμίζονται από το διεθνή νόμο ”.
Μία σημαντική θέση στη διεθνή ασφάλεια κατέχουν οι πληροφορίες οι οποίες παρέχονται αναφορικά με τα διαστημικά αντικείμενα την ώρα της καταγραφής. Αυτό συνεισφέρει στο να επιτευχθεί διαφάνεια και ασφάλεια στις διαστημικές δραστηριότητες.
