Με αφορμή ένα ρεπορτάζ των ΝΕΩΝ, (επιμέλεια Κίττυ Ξενάκη), για την κατανάλωση αλκοόλ στη Ρωσία, θυμήθηκα κάτι φωτογραφίες «λιώμα» που μου είχε στείλει μια φίλη κι έτσι… να και το ρεπορτάζ, να και οι «λιωμένοι»!
Επιπτώσεις ανάλογες με εκείνες ενός πολέμου είχε (και πιθανότατα εξακολουθεί να έχει) η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ στη Ρωσία κατά την ταραγμένη περίοδο που ακολούθησε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Σύμφωνα με νέα, διεθνή έρευνα, 3.000.000 Ρώσοι θα ήταν ζωντανοί σήμερα, αν είχαν τηρήσει το μέτρο τη δεκαετία του 1990.
Χρόνια τώρα ερίζουν οι επιστήμονες για τους λόγους της πρωτοφανούς αύξησης που σημείωσε ο δείκτης θνησιμότητας στη Ρωσία κατά τη μετασοβιετική περίοδο. Κάποιοι επιρρίπτουν ευθύνες στην κατάρρευση του σοβιετικού συστήματος υγείας, την αύξηση του καπνίσματος, τις διατροφικές αλλαγές ή την απώλεια θέσεων εργασίας με το επακόλουθο στρες.
Σύμφωνα, ωστόσο, με έρευνα Ρώσων, Βρετανών και Γάλλων επιστημόνων, που δημοσιεύεται σήμερα στην επιθεώρηση «Τhe Lancet», μεταξύ των ετών 1990 και 2001 το 52% των θανάτων σε ό,τι αφορά Ρώσους ηλικίας από 15 έως 54 ετών οφειλόταν στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ (παγκοσμίως, μόλις το 4% των θανάτων αποδίδεται στην κατάχρηση αλκοόλ). «Οι απώλειες αυτές είναι παρόμοιες με εκείνες που θα είχε ένας πόλεμος», λέει ο καθηγητής Ντέιβιντ Ζάριτζε, επικεφαλής του Ρωσικού Κέντρου Ερευνών για τον Καρκίνο. 
Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η κατανάλωση αλκοόλ αυξήθηκε κατακόρυφα: από 5 λίτρα καθαρού αλκοόλ, που κατανάλωνε ετησίως ο μέσος Ρώσος το 1987, έφτασε τα 10,5 λίτρα το 1994. Και όσο αυξανόταν η κατανάλωση, τόσο αυξανόταν ο δείκτης θνησιμότητας: το 2000, οι πιθανότητες που εμφάνιζε ένας 15χρονος Ρώσος να πεθάνει πριν από τα 35α γενέθλιά του ήταν 1 προς 10, την ώρα που οι αντίστοιχες πιθανότητες στην Ευρώπη ήταν 1 προς 50.
Στην Ελλάδα, σήμερα, η μέση κατανάλωση αλκοόλ είναι 9,5 λίτρα ετησίως ανά άτομο.
«Είναι σαφές πως το κοινωνικό και οικονομικό σοκ στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και κατά τη δεκαετία του 1990 έκανε τους ανθρώπους να πίνουν», λέει ο καθηγητής Ζάριτζε. «Η κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται πάντα με τη φτώχεια και έχει συσχετιστεί με τα κοινωνικά προβλήματα». Το βέβαιο είναι πως το πρόβλημα δεν έχει εκλείψει. Η Ρωσία εξακολουθεί να κρατάει, μαζί με κάποιους Ανατολικο-ευρωπαίους γείτονές της, τα σκήπτρα στην παγκόσμια κατανάλωση αλκοόλ· ειδικότερα η βότκα έχει στη Ρωσία βαρύ πολιτισμικό ρόλο, και παρ’ ότι το προσδόκιμο ζωής στη χώρα έχει τα τελευταία χρόνια σημειώσει ελαφρά αύξηση, εξακολουθεί να είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη.
Η κατανάλωση, μάλιστα, οινοπνεύματος που δεν προορίζεται κανονικά για κατανάλωση (από κολόνιες μέχρι αντισηπτικά!) επιδεινώνει την κατάσταση.
Φαντάζεστε, τώρα με την διεθνή οικονομική κρίση, τι θα γίνει από ‘δω και πέρα σε όλο τον κόσμο; Όχι μόνο για τους φτωχούς (1.000.000.000 υπολογίζονται, δηλαδή ο 1 στους 6 πεθαίνει από φτώχια), αλλά και γι’ αυτούς που θα πτωχεύσουν σύντομα, όσο και γι αυτούς που ζούνε αγχωμένοι μέσα στα ετοιμόρροπα κεφάλαιά τους.
Καρκίνο στην τσέπη, το είχα χαρακτηρίσει πέρσι σ’ ένα μου κομμάτι. Ο πλέον αδυσώπητος, με αλλεπάλληλες μεταστάσεις, ο πλέον ανίατος, σε μια κοινωνία που μαστίζεται από τις ανισότητες και τις αυτοκτονικές και ανθρωποκτονικές τάσεις.
Κι ένα ανέκδοτο… Μπαίνουν δυο πιωμένοι σ’ ένα μπαρ, αλλά από κάτω, στα πόδια τους, σέρνουν τον τρίτο της παρέας, που τους κρατάει απ’ τους αστραγάλους.
– Τι θα πιείτε, κύριοι; ρωτάει ο μπάρμαν.
Αυτοί λένε τα «αβα…μπαβα..μάβα» τους και τελικά παραγγέλνουν δυο ποτά.
– Ο φίλος σας τι θα πιεί; ρωτάει ο μπάρμαν δείχνοντας τον σερνόμενο.
– Αυτός δεν πίνει. Οδηγεί αυτός.
Άντε…στην υγειά μας.
