Πριν από μερικές μέρες επέστρεψα από τα Βαλκάνια και συγκεκριμένα από τη Σερβία. Η Σερβία δεν έχει ακόμη συνέλθει από τις μετασεισμικές δονήσεις που επέφερε η αιματηρή διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, οι βομβαρδισμοί του 1999, καθώς και η πρόσφατη ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου, μιας πρώην σερβικής επαρχίας κατοικημένης κατά 90% από Αλβανούς, που θεωρείται όμως από τους Σέρβους «ιερή γη» και πολιτιστική μήτρα του σέρβικου έθνους. Οι Σέρβοι είναι διχασμένοι, ειδικά για το ζήτημα του Κοσόβου. Από τη μία υπάρχουν οι εθνικιστές Σέρβοι, που θεωρούν το Κόσοβο «αναπόσπαστο τμήμα» της Σερβίας –μια περιοχή με τεράστια μεταφυσική, ιστορική και συναισθηματική αξία, για την οποία αξίζει να πολεμήσουν, ακόμη κι αν πρόκειται να θυσιαστεί το μέλλον της χώρας τους.
Από την άλλη υπάρχουν οι δημοκράτες και φιλοευρωπαϊστές Σέρβοι που επιθυμούν μεν το Κόσοβο να συνεχίσει να αποτελεί τμήμα της Σερβίας, αλλά δεν είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουν γι’ αυτό τις μελλοντικές γενιές των Σέρβων, καθώς και την ευρωπαϊκή προοπτική της πατρίδας τους. Για τους εθνικιστές το μέλλον της Σερβίας βρίσκεται στην απομόνωσή της από τη «διαβρωτική» και αντισερβική Δύση και στις πιο στενές σχέσεις με την ανερχόμενη ομόδοξη και σλαβόφιλη Ρωσία. Για τους φιλοευρωπαϊστές Σέρβους το μέλλον της πατρίδας τους βρίσκεται στην Ευρώπη και ευελπιστούν κάποια στιγμή η Σερβία να αποτελέσει ισότιμο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ο λαός της να απολαύσει τη δημοκρατία και την ευημερία των υπόλοιπων ευρωπαϊκών λαών. Η μία Σερβία μάχεται την άλλη, αλλά οι τελευταίες εκλογές απέδειξαν πως το φιλοευρωπαϊκό μπλοκ, για την ώρα τουλάχιστον, κερδίζει.
Ήμουν σε «διακοπές» στη Σερβία, όταν οι ρωσικές δυνάμεις εισέβαλαν στη Νότια Οσετία, για να εκδιώξουν τα στρατεύματα της Γεωργίας. Παρ’ ότι είχα αποφασίσει να μείνω για λίγο εκτός πραγματικότητας δεν αντιστάθηκα στον πειρασμό να ρίξω μια ματιά στα σέρβικα ΜΜΕ που τα περισσότερα έγραφαν: «Το Κόσοβο για την Οσετία». Παραδέχθηκαν με άλλα λόγια αυτό που πάντα έλεγα στους Σέρβους φίλους μου, αν και τους δυσαρεστούσα: Οι Ρώσοι, παρ’ ότι ομόδοξοι Σλάβοι, δεν ενδιαφέρονται πραγματικά για το ζήτημα του Κοσόβου, αλλά θα το χρησιμοποιήσουν για τα δικά τους συμφέροντα. Με άλλα λόγια, η «αναπόφευκτη» ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου ήταν «νερό στο μύλο» της ρώσικης εξωτερικής πολιτικής, που την είδε ως ευκαιρία για να νομιμοποιήσει τη De Facto ανεξαρτησία της φιλορωσικής Υπερδνειστερίας (στη Μολδαβία), της Αμπχαζίας (Γεωργία) και της Νότιας Οσετίας (Γεωργία). Να αποσπάσει δηλαδή γεωπολιτικά οφέλη στο λεγόμενο «εγγύς εξωτερικό» της, που τόσο ενδιαφέρει τη Μόσχα.
Η σημερινή Ρωσία του Πούτιν δεν είναι παρά μια μετααυτοκρατορική χώρα, όχι απλά σε αναζήτηση ταυτότητας, αλλά σε διαδικασία ανοικοδόμησης –χρησιμοποιώντας το συγκυριακό «όπλο» της ενέργειας– μιας νέας αυτοκρατορίας σε ρωσικό όμως, εθνικιστικό πλαίσιο. Ως ανερχόμενη αυτοκρατορία η Ρωσία δε δεσμεύεται από συναισθηματισμούς, παρά μόνον από τα συμφέροντά της. Γι’ αυτό και το Κόσοβο δεν έχει καθόλου συναισθηματική αξία για τη Μόσχα –πάρά τις οποίες παραπλανητικές δηλώσεις Ρώσων πολιτικών–, παρά μόνο ως ανταλλάξιμο πιόνι στα πλαίσια του παιχνιδιού της «Μεγάλης Σκακιέρας», διακύβευμα του οποίου είναι αυτή τη στιγμή η Κασπία, ο Καύκασος και η Ουκρανία. Κι αυτό είναι κάτι που οι Σέρβοι δύσκολα αντιλαμβάνονται, γιατί είναι συναισθηματικά προσκολλημένοι στους «ομόδοξους και ομόγλωσσους» Ρώσους, άσχετα αν η Μόσχα τους έχει «πουλήσει» ουκ ολίγες φορές στη διάρκεια των δύο περασμένων αιώνων…
Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας και εκδότης-διευθυντής του περιοδικού ΖΕΝΙΘ.
