Κείμενο & φωτογραφίες του Νίκου Βιτσιλάκη
Για πολλούς, το ομορφότερο μέρος της Πελοποννήσου. Για πολύ περισσότερους, ένας τόπος που ερωτεύεσαι. Το πέτρινο καράβι του μεγάλου μας ποιητή Γιάννη Ρίτσου είναι εκεί και μας περιμένει όλο το χρόνο!
Συνήθως, όταν πάμε σε ένα μέρος φροντίζουμε να δούμε και να χαρούμε όλη την ευρύτερη περιοχή. Με τη Μονεμβασιά αυτό δεν ισχύει, αφού η απερίγραπτη καλαισθησία της σε κρατά αιχμάλωτο. Όσες φορές κι αν την έχω επισκεφτεί, οι κινήσεις μου στάνταρ και μετρημένες. Θα την περπατήσω απ’ άκρη σ’ άκρη, θα τη φωτογραφήσω πρωί και βράδυ, θα σταθώ στην πλατεία και θα παίζω σαν παιδί με το κανόνι, θα σκαρφαλώσω τη ράχη της μέχρι τέρμα πάνω στο κάστρο, θα κοντοσταθώ αρκετές φορές μπας και χορτάσω την απέραντη θέα προς κάθε κατεύθυνση. Και κάπου ενδιάμεσα θα πιω τον καφέ μου σε κάποια βεράντα της, θα γευτώ το μελόκρασο στο Κελάρι ή θα …καταβροχθίσω κάποια νοστιμιά στο Κανόνι. Και μόλις περάσω την πύλη της, θα σταθώ με σεβασμό μπροστά στην προτομή του μέγιστου Γιάννη Ρίτσου και θα μου έρθει κατά νου η “Μονοβασιά” του:
“Ο βράχος. Τίποτ’ άλλο. Η αγριοσυκιά κι η σιδερόπετρα.
Πάνοπλη Θάλασσα. Καθόλου χώρος για γονυκλισία.
Έξω απ’ την πύλη του Ελκομένου πορφυρό πορφυρό μέσα στο μαύρο.
Οι γριές με τα καζάνια τους λευκαίνοντας το πιο μακρύ φαντό της ιστορίας περασμένο σε κρίκους απ’ τις σαράντα τέσσερις βυζαντινές καμάρες.
Ο ήλιος αμείλιχτος φίλος με το δόρυ του κατάντικρυ στα τείχη
και ο θάνατος απόκληρος μέσα σ’ αυτή την τεράστια φωταψία
όπου οι νεκροί διακόπτουν κάθε τόσο τον ύπνο τους
με κανονιές και σκουριασμένους φανοστάτες, ανεβοκατεβαίνοντας
σκαλιά και σκαλιά σκαλισμένα στην πέτρα.
Τα τσακμάκια τους κροτούν στην κόψη της παλάμης τους, σπιθοβολούν. Εγώ – είπε –θ’ ανέβω πιο ψηλά, πάνω από τη μαλακή συνέχεια, πατώντας στον τρούλο της μεγάλης υποβρύχιας εκκλησίας με τα’ αναμμένα μανουάλια.
Εγώ με το γαλάζιο κόκαλο, το κόκκινο φτερό και τα κάτασπρα δόντια”.
Ο επιβλητικός όγκος του βράχου αναπτύσσεται κάθετα και μια στενή λωρίδα γης και γέφυρα μήκους 130 μ. την ενώνει με την στεριά. Από το γεγονός της μόνης αυτής δυνατότητας σύνδεσής της με την ξηρά, πήρε και το όνομα της Μονεμβασιά (μόνη έμβαση). Ο βράχος έχει μήκος 1500μ. περίπου και μέγιστο πλάτος 600μ., ενώ το ύψος του αγγίζει τα 200. Η κορυφή του είναι επίπεδη, σαν μικρό οροπέδιο, ενώ οι πλαγιές του γύρω γύρω σχηματίζουν κατακόρυφους γκρεμούς. Περιλαμβάνει τα δυο οχυρωμένα, αθέατα από την ξηρά, οικιστικά σύνολα, της Κάτω και της Άνω Πόλης, με την τελευταία να βρίσκεται στο κεκλιμένο πλάτωμα της κορυφής. Το έδαφος είναι κατά βάση πετρώδες, άνυδρο και με αραιή βλάστηση. Οι εδαφολογικές αυτές συνθήκες επηρέασαν καθοριστικά τόσο την αρχιτεκτονική τυπολογία των κτισμάτων που αναπτύχθηκαν στον οικισμό όσο και τα υλικά δόμησης αυτών. Ο βράχος προσέφερε απλόχερα την πέτρα του ως πρώτη ύλη για την οικοδόμηση σπιτιών που απαραίτητα διέθεταν τουλάχιστον μια στέρνα το καθένα, αφού μοναδική πηγή ύδρευσης της πόλης ήταν το βρόχινο νερό.
Η Μονεμβασιά πρωτοκατοικήθηκε πριν από 8.000 χρόνια, τότε σαν Άκρα Μινώα, αποτελώντας τον ενδιάμεσο σταθμό ανάμεσα στις χερσαίες περιοχές της Ελλάδας και στο ήδη ακμάζον δίπτυχο Κυκλάδων – Κρήτης. Κατά τη διάρκεια της μυκηναϊκής ή υστεροελλαδικής εποχής, η Μονεμβασιά συνεχίζει να αποτελεί νευραλγικό σημείο και εξελίσσεται σε πελαγίσιο μονοπάτι μεταξύ του μυκηναϊκού και μινωικού πολιτισμού. Το 375 μ.Χ. ένας σεισμός αλλάζει ριζικά τον εδαφολογικό χάρτη της περιοχής και με την αποκοπή μέρους της στεριάς, η Άκρα Μινώα μετατρέπεται σε νησί. Κατά τη βυζαντινή περίοδο, με την τελειοποίηση της άμυνας της και την φυσική της στρατηγική θέση, η πόλη διαθέτει κάθε λόγο να αποτελέσει κέντρο επιχειρήσεων και στρατιωτική βάση. Παρατηρείται δυναμική ανάπτυξη με έντονες ναυτικές και εμπορικές δραστηριότητες των κατοίκων. Δημιουργείται έτσι η Κάτω Πόλη, στη νοτιοανατολική ακροθαλασσιά του νησιού, λίγο μετά το 900 μ.Χ.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας της, η Μονεμβασιά, αποτέλεσε το αντικείμενο πόθου επίδοξων κατακτητών, οι οποίοι, συνειδητοποιώντας την γεωπολιτική της σημασία, διαρκώς προχωρούσαν σε απόπειρες να τη θέσουν υπό την κυριαρχία τους. Η μοίρα της Μονεμβασιάς ήταν παράλληλη με τη σφαίρα επιρροής των εκάστοτε Μεγάλων Δυνάμεων. Την συναντάμε κατά περιόδους υπό τους Φράγκους, τους Βυζαντινούς, τους Ενετούς, τον Πάπα, τους Τούρκους. Οι κάτοικοί της, στο πλαίσιο όλων αυτών των εξελίξεων, προσπάθησαν και πέτυχαν να διατηρήσουν την ταυτότητά τους. Υποστήριζαν τις θέσεις τους και καθώς αντιστέκονταν δυναμικά, επιτύγχαναν την ικανοποίηση των αιτημάτων τους για σχετική αυτονομία και διατήρηση των προνομίων τους. Στις 23 Ιουλίου 1821 η Μονεμβασιά ήταν το πρώτο κάστρο της Πελοποννήσου που απελευθερώθηκε από τις ελληνικές επαναστατικές δυνάμεις. Η απελευθέρωση της πόλης είχε καθοριστική σημασία για τον αγώνα της εθνικής ανεξαρτησίας, καθόσον γέμισε αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση τους Έλληνες αγωνιστές. Παράλληλα, τα πολεμοφόδια του κάστρου χρησίμευσαν στην κρητική επανάσταση, καθώς επίσης στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, του Ναυπλίου και της Κορίνθου. Στους μετεπαναστατικούς χρόνους ο εμφύλιος σπαραγμός ανάμεσα σε αντιμαχόμενες παρατάξεις για τον έλεγχο του κάστρου οδήγησε στην ερήμωση και την παρακμή της πόλης. Από το 1828 η Μονεμβασιά ακολούθησε ως τοπικό, επαρχιακό κέντρο την πορεία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Στις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί κάτοικοι εγκατέλειψαν την Κάτω Πόλη για να εγκατασταθούν στο νέο οικισμό της Γέφυρας.
.jpg)
Ο Δήμος Μονεμβασίας
Συστάθηκε το 2011 από τον “Καλλικράτη” με τη συνένωση των πρώην Δήμων Ζάρακα, Μολάων, Ασωπού, Μονεμβασίας και Βοιών του Νομού Λακωνίας. Συνορεύει βόρεια με τους Δήμους Ευρώτα και Νότιας Κυνουρίας, ανατολικά και νότια βρέχεται από το Μυρτώο Πέλαγος, νοτιοδυτικά συνορεύει με το Δήμο Ελαφονήσου και δυτικά βρέχεται από το Λακωνικό Κόλπο. Βρίσκεται στο ΝΑ άκρο του νομού Λακωνίας και έχει έδρα τους Μολάους, στα 70 χιλιόμετρα από τη Σπάρτη. Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους σε έκταση Δήμους της χώρας, αλλά και από τους πλέον αραιοκατοικημένους αντίστοιχους ηπειρωτικούς (μόλις 22.000 τυχεροί κάτοικοι). Βασικός πυλώνας της οικονομίας του Δήμου Μονεμβασιάς είναι η πρωτογενής αγροτική παραγωγή. Κυριότερο προϊόν το εξαιρετικής ποιότητας ελαιόλαδο, που παράγεται σε όλη σχεδόν την έκταση του Δήμου. Ακολουθούν τα εσπεριδοειδή, τα αμπέλια, τα κηπευτικά και οι βρώσιμες ελιές, ενώ σημαντική είναι και η συμμετοχή της κτηνοτροφίας, ειδικά στα αιγοπρόβατα. Αξιόλογη είναι και η ανάπτυξη της πιστοποιημένης βιολογικής γεωργίας με ποικιλία προϊόντων, ενώ ο αλιευτικός στόλος είναι ένας από τους μεγαλύτερους στην Ελλάδα. Η οινοποιεία έχει την δική της μακρά παράδοση, καθόσον η περιοχή είναι η γενέτειρα του “Μαλβαζία Οίνου”.
Μάλιστα, το 2010 αναγνωρίστηκε ως προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης, δίνοντας νέα προοπτική στους αμπελοκαλλιεργητές και τους οινοποιούς του Δήμου. Τα γλυκά της Μονεμβασιάς είναι ένας από τους καλύτερους πρεσβευτές της, ενώ εξαιρετικής ποιότητας είναι τα μελισσοκομικά προϊόντα και τα ζυμαρικά της. Στην περιοχή λειτουργούν 164 επιχειρήσεις τουριστικών καταλυμάτων, με τον τουρισμό, τα τελευταία χρόνια, να παρουσιάζει μια σταθερή ανάπτυξη. Ο Δήμος ακολουθεί συγκεκριμένη στρατηγική τουριστικής ανάπτυξης η οποία αποσκοπεί στην καθιέρωση του Κάστρου σαν ένα παγκόσμιο αξιοθέατο, το οποίο είναι απαραίτητο να επισκεφθεί κάποιος έστω για μια φορά. Στοχεύει επίσης στη δημιουργία ενός τουριστικού προϊόντος το οποίο θα αποτελεί επιλογή κύριων πολυήμερων διακοπών και όχι μόνο προορισμό Σαββατοκύριακου. Αυτό θα συμβεί πλαισιώνοντας την Καστροπολιτεία, η οποία αποτελεί και το κυρίαρχο τουριστικό “brand”, με προορισμούς, αξιοθέατα, δραστηριότητες και ταξιδιωτικές εμπειρίες στην ευρύτερη περιοχή. Τέλος, ευελπιστεί στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, κάτι που δεδομένων των συνθηκών μπορεί να επιτευχθεί με την προώθηση του προορισμού κυρίως σε επισκέπτες του εξωτερικού και την παράλληλη ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού (πεζοπορικός – φυσιολατρικός, αναρριχητικός, πολιτιστικός, θρησκευτικός)
Η Καστροπολιτεία
Το Κάστρο της Μονεμβασιάς είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος και αποτελεί το σημαντικότερο πόλο έλξης επισκεπτών στην ευρύτερη περιοχή. Διεθνώς αναγνωρισμένος προορισμός, σημαντικός σταθμός σε κάθε ταξίδι στην Πελοπόννησο. Τα τελευταία χρόνια γίνονται από τον Δήμο προσπάθειες για την ένταξη της Μονεμβασιάς στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco.
Οι εκκλησιές
Στο Κάστρο υπήρχαν σαράντα εκκλησιές και σήμερα διατηρούνται σε καλή κατάσταση αρκετές από αυτές. Πρόσφατα επέστρεψε στο Ναό του Ελκόμενου Χριστού η εικόνα της Σταύρωσης, που είχε κλαπεί πριν 32 χρόνια. Η συγκεκριμένη εικόνα θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες και ωραιότερες της λεγόμενης Παλαιολόγειας Αναγέννησης και αποτελεί ανεκτίμητης αξίας εκκλησιαστικό κειμήλιο. Η χερσόνησος του Μαλέα είναι διάσπαρτη από μικρά μοναστήρια και ασκηταριά και έχει χαρακτηριστεί Μικρό Άγιον Όρος’. Η επίσκεψη στα περισσότερα από αυτά συνδυάζεται με πεζοπορία στο μοναδικό τοπίο του Κάβο Μαλέα. Στην ενδοχώρα του Δήμου βρίσκονται και οι σημαντικοί ναοί του Αγίου Νικολάου στον ομώνυμο οικισμό (11ος-12ος αιων.), του Αγίου Αθανασίου στην Παντάνασσα (12ος αιων.), της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στα Τέρια (10ος αιων.), η Μονή της Ευαγγελίστριας στον Γέρακα καθώς και πλήθος άλλων.
.jpg)
Γιάννης Ρίτσος
Γεννήθηκε στη Μονεμβασιά το 1909, τελευταίο παιδί μιας πλούσιας οικογένειας γαιοκτημόνων. Η πρώτη παιδική ηλικία ήταν και η μόνη ευτυχισμένη περίοδος της οικογενειακής του ζωής. Πέραν της οικονομικής καταστροφής ήταν ο θάνατος που μαύρισε τη ζωή του. Αρχικά του αδερφού του το 1921 και μερικούς μήνες μετά της μητέρας του, αμφότεροι από φυματίωση. Ο πατέρας του δεν άντεξε και θα τελειώσει τη ζωή του το 1938 στο Δαφνί. Στο ίδιο ίδρυμα θα οδηγηθεί το 1936 η αδελφή του Λούλα, ο πιστός σύντροφος των παιδικών του χρόνων. Μαζί της θα έρθει στην Αθήνα το 1925 για σπουδές. Γρήγορα όμως θα προσβληθεί κι ο ίδιος από την ίδια ασθένεια, περνώντας τη ζωή του μλεχρι το 1940 σε σανατόρια. Στα όποια διαλείμματα, ήταν υποχρεωμένος να εργάζεται σκληρά και ενίοτε με εξευτελιστικούς όρους. Ενάντια σε όλες αυτές τις καταστάσεις, από τα παιδικά του χρόνια γράφει ασταμάτητα. Το 1936 και με αφορμή την αιματηρή καταστολή της διαδήλωσης των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη, γράφει τον Επιτάφιο. Η δικτατορία του Μεταξά συμπεριλαμβάνει το έργο αυτό στα “ανατρεπτικά” βιβλία που κάηκαν στους Στύλους του Ολυμπίου Διός.
Το 1948 εκτοπίζεται στο Κοντοπούλι της Λήμνου, αργότερα στη Μακρόνησο και στο τέλος στον Αη Στράτη. Το 1954 παντρεύεται τη γιατρό Γαρυφαλιώ Γεωργιάδου και το 1955 γεννιέται η κόρη του Έρη. Το 1956 του απονέμεται το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη Σονάτα του σεληνόφωτος. Αυτά τα χρόνια κι ως την καινούργια δικτατορία είναι τα μόνα ήρεμα. Ο ποιητής αφιερώνεται αποκλειστικά στο έργο του και σε ποιητικές μεταφράσεις χωρίς άλλους επαγγελματικούς περισπασμούς. Με την επιβολή της δικτατορίας του 967 συλλαμβάνεται και εξορίζεται στη Γυάρο αρχικά, ύστερα στο Παρθένι της Λέρου. Από τον Οκτώβριο του 1968 ως το τέλος του 1970 βρίσκεται σε «κατ’ οίκον περιορισμό» στο Καρλόβασι Σάμου. Το έργο του είναι πάλι υπό απαγόρευση. Το 1971 επιστρέφει ελεύθερος στην Αθήνα. Έχει έρθει η ώρα της αναγνώρισης στην Ελλάδα και διεθνώς. Αμέσως μετά τη μεταπολίτευση ανακηρύσσεται επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1975). Το 1978 γίνεται επίσης διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Μπέρμινχαμ στην Αγγλία, το 1984 του Πανεπιστημίου Καρλ Μαρξ της Λειψίας και το 1987 του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1977 τιμάται με το Βραβείο Λένιν για την Ειρήνη. Μέχρι σήμερα έχουν κυκλοφορήσει 100 ποιητικά βιβλία, 4 θεατρικά καθώς και 9 πεζά με το γενικό τίτλο Εικονοστάσιο Ανωνύμων Αγίων. Έχουν εκδοθεί επίσης 12 βιβλία με μεταφράσεις του και ένα βιβλίο με δοκίμια. Οι ξένες εκδόσεις του έργου του, που έχουν μεταφραστεί σε σαράντα διαφορετικές γλώσσες, ανέρχονται σε 266. Έφυγε από κοντά μας το Νοέμβριο του 1990.
Mε Suzuki V-Strom 1000
Τo μικρό μας οδοιπορικό έγινε πάνω στη σέλα ενός V-Strom 1000 που ευγενικά μας παραχώρησε η αντιπροσωπεία. Το επιλέξαμε συνειδητά και «τιμής ένεκεν», γιατί την ίδια διαδρομή είχαμε κάνει και το μακρινό 2002 κατά τη διάρκεια της πρώτης του παρουσίασης στον ειδικό τύπο. Μόνο που τότε ο καιρός δεν ήταν σύμμαχος, αφού βροχή, χαλάζι και χιόνι μας συντρόφεψε από τη στιγμή που ξεκινήσαμε μέχρι τη στιγμή που επιστρέψαμε. Η μοτοσυκλέτα απέδειξε περίτρανα πως ήταν κομμένη και ραμμένη για τέτοιου είδους αποδράσεις, αψηφώντας καιρικά φαινόμενα και οδικές συνθήκες. Το σημερινό μοντέλο συνεχίζει να εντυπωσιάζει όσους το οδηγήσουν, προσφέροντας ηλεκτρονικά συστήματα που κάνουν τη ζωή του αναβάτη πιο άνετη και πολύ πιο ασφαλή. Ειδικά το cornering ABS που διαθέτει στο στάνταρ εξοπλισμό είναι «μάνα εξ ουρανού» σε δρόμους με γλιστερή επιφάνεια και κακοτεχνίες. Περισσότερα όμως μπορείτε να διαβάσετε στην πλήρη δοκιμή που του έχουμε κάνει εδώ και για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ
Ένα μεγάλο ευχαριστώ στη Μαργαρίτα Μανούσου και στην ιστοσελίδα www.monemvasia.gr για τη συνεργασία τους. Επίσης, σε όλο το προσωπικό του Malvasia για την άψογη φιλοξενία τους.
