Βρισκόμαστε στα μέσα του 17ου αιώνα, σε μια Αμερική άγρια, ανεξερεύνητη, συναρπαστική. Στις αναδυόμενες αποικίες Βρετανών, Πορτογάλων και Ολλανδών ένα πλήθος ετερόκλητων στοιχείων, τυχοδιώκτες, πρώην κατάδικοι και πόρνες, άνθρωποι χωρίς μέλλον στον τόπο τους, προσπαθούν να χτίσουν μια καινούργια ζωή. Τέσσερις γυναίκες, μια Ινδιάνα, δυο λευκές, μια μαύρη παλεύουν με τη δύσκολη μοίρα του άποικου, που γίνεται ακόμη δυσκολότερη λόγω του φύλου τους. Οι σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσά τους, οι συμμαχίες, οι αντιπαλότητες, η συμπόνοια είναι το θέμα του καινούργιου βιβλίου της Μόρισον, που παρακολουθεί, παράλληλα με τη ζωή αυτών των γυναικών και τη δύσκολη οικοδόμηση ενός καινούργιου έθνους. Συγκλονιστική κατάδυση σε ένα άγνωστο και ιδιαίτερα ενδιαφέρον κομμάτι της αμερικανικής ιστορίας και ταυτόχρονα ύμνος στην αδάμαστη, πολύπλοκη και πλούσια γυναικεία φύση.
Μια συγκλονιστική τραγωδία συμπυκνωμένη σε ένα αστραφτερό αριστούργημα από τη νομπελίστρια συγγραφέα. Το προανάκρουσμα της Αγαπημένης, τοποθετημένο δύο αιώνες νωρίτερα.
Στα 1680 το δουλεμπόριο βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα. Στην Αμερική, ωστόσο, θρησκευτικοί και ταξικοί διαχωρισμοί, προκατάληψη και καταπίεση ήταν ευρύτατα διαδεδομένα, δημιουργώντας πρόσφορο έδαφος ώστε να ριζώσουν η δουλεία και το ταξικό μίσος.
Ο Τζέικομπ είναι ένας Αγγλοολλανδός έμπορος και τυχοδιώκτης που κατέχει ένα μικρό αγρόκτημα στον σκληρό Βορρά. Παρά την απέχθειά του για τις συναλλαγές σε «σάρκα», δέχεται να αγοράσει ένα κοριτσάκι από τον ιδιοκτήτη μιας φυτείας στο καθολικό Μέριλαντ. Πρόκειται για έναν οφειλέτη του Τζέικομπ, που του προσφέρει το παιδί για να ξεπληρώσει ένα μέρος του χρέους του. Το όνομα της μικρής μαύρης είναι Φλόρενς. Έχει «τα χέρια μιας σκλάβας και τα πόδια μιας Πορτογαλίδας κυρίας», ξέρει να γράφει και να διαβάζει, και ίσως φανεί χρήσιμη στο αγρόκτημα. Η Φλόρενς είναι διψασμένη για αγάπη. Στην αρχή την αποζητά από τη μεγαλύτερή της υπηρέτρια στο σπίτι του καινούργιου της κυρίου, αλλά αργότερα, στα δεκαέξι της, από τον ωραίο σιδερά, έναν ελεύθερο Αφρικανό που εισβάλλει ορμητικά στις ζωές των γυναικών του βιβλίου…
Όλες τους έχουν μια ιστορία να αφηγηθούν. Η Λίνα, η ιθαγενής υπηρέτρια, που η φυλή της αφανίστηκε από επιδημία· η Κυρά τους, η Ρεβέκκα, που έχει γνωρίσει την εξαθλίωση και τη θρησκευτική προκατάληψη στη γενέτειρά της, την Αγγλία· η νεαρή Σόροου, η αλλοπαρμένη κόρη ενός πλοιάρχου, μόνη επιζήσασα από ένα ναυάγιο που ξεκλήρισε το πλήρωμα του καραβιού· και τέλος η μητέρα τής Φλόρενς, σκλάβα στη φυτεία του Μέριλαντ.
Είναι η ιστορία μιας δοκιμασίας – άντρες και γυναίκες που προσπαθούν να επινοήσουν έναν καινούργιο ρόλο για τον εαυτό τους μέσα στις αχανείς εκτάσεις του Νέου Κόσμου. Το Έλεος αποκαλύπτει αυτό που κρύβεται κάτω από την επιφάνεια της δουλείας, καθώς και το πρώτο κεφάλαιο της ιστορίας της ζάχαρης, αυτής της τεράστιας χοάνης που έμελλε να καταβροχθίσει εκατομμύρια ψυχές. Όμως στον πυρήνα του βιβλίου, όπως και στην Αγαπημένη, βρίσκεται η διφορούμενη, ανησυχητική ιστορία μιας μητέρας και μιας κόρης που προσπαθούν να ζήσουν σε έναν βίαιο κόσμο – έναν κόσμο όπου οι πράξεις του ελέους, όπως και το καθετί, έχουν απρόβλεπτες συνέπειες.
«Αυτό που χαρακτήριζε τον Νέο Κόσμο ήταν η αξίωσή του για ελευθερία, με την ταυτόχρονη παρουσία των ανελεύθερων στην καρδιά του δημοκρατικού πειράματος», έγραφε πριν από χρόνια η Τόνι Μόρισον στο δοκίμιό της «Παίζοντας στο σκοτάδι». Η βαθιά συνειδητοποίηση αυτού του παράδοξου, η διαπίστωση ότι τα ιδεώδη της οικονομικής και πολιτικής ελευθερίας εξαρτήθηκαν στην Αμερική από την πιο βάναυση υποδούλωση, αποτελεί την αφετηρία όλων των έργων της νομπελίστριας συγγραφέως. Ωστόσο, το Έλεος, το τελευταίο μυθιστόρημά της, που εκτυλίσσεται στην καρδιά του 17ου αιώνα, μιλάει για μια εποχή κατά την οποία η σκλαβιά δεν ήταν ακόμη ταυτισμένη με τους μαύρους. Με επίκεντρο τέσσερις γυναίκες που τις συνδέει η ανάγκη, γυναίκες μόνες στο μέσον του άγνωστου και ανεξερεύνητου Νέου Κόσμου, η Μόρισον αναλύει τη συνθήκη της δουλείας, ανεξαρτήτως φυλής ή φύλου: φτωχοί υπόδουλοι στους πλούσιους, λευκοί στους λευκούς και μαύροι στους μαύρους, γυναίκες στους άντρες. Η Μόρισον βυθίζεται στην ιστορία των πρώτων χρόνων της Αμερικής και συνθέτει την ολοζώντανη τοιχογραφία μιας περίπλοκης, ταραγμένης και εν πολλοίς άγνωστης εποχής.
“Η Τόνι Μόρισον, μέσα από την πεζογραφία της, κάνει τον αναγνώστη να αντιλαμβάνεται τις πολύπλοκες διεργασίες της ιστορίας.” – Hilary Mantel
“Γεμάτο ομορφιά, εκκεντρικότητα, ζωντάνια, γέλιο, αισθησιασμό, γενναιόδωρη στοργή… Το έργο της Τόνι Μόρισον είναι εντυπωσιακά ιδιαίτερο.” – Times Literary Supplement
“Ένα εκτυφλωτικό άστρο στο στερέωμα.” – Guardian
“H Τόνι Μόρισον είναι ό,τι πλησιέστερο σε εθνικό συγγραφέα διαθέτει η Αμερική.” – New York Times
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΤΟΝΙ ΜΟΡΙΣΟΝ: www.nnet.gr/morrison.htm
Λίγα λόγια για την συγγραφέα
Η Τόνι Μόρισον κατέχει την έδρα Ανθρωπιστικών Σπουδών Robert F. Goheen στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον.
Έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο του Κύκλου των Κριτικών (National Book Critics Award), καθώς και με το βραβείο Πούλιτζερ. Το 1993 τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Τα μυθιστορήματά της Αγάπη, Παράδεισος, Τζαζ, Αγαπημένη (μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο), Σούλα, Γαλάζια Μάτια, κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Νεφέλη.
Έχει γράψει ακόμη τα μυθιστορήματα Το Τραγούδι του Σόλομον και Tar Baby, καθώς και τα δοκίμια The Dancing Mind και Playing in the dark: Whiteness and the literary imagination.
_______________________________________________
Toni Morrison: “Έλεος” – Μετάφραση: Κατερίνα Σχινά
Σειρά: Παγκόσμια λογοτεχνία – ISBN: 978-960-211-923-5 – Μάιος 2009 – Σελ.: 232
