«Δεν υπάρχει έθνος σε όλον τον κόσμο, Δυτικό ή άλλο, που να μην επιθυμεί τα πλεονεκτήματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, ή που να μην αναγνωρίζει -έστω και με το να προσπαθεί να τις καταπνίξει- τις πανίσχυρες ιδέες της ατομικής αυτονομίας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων.»
Με αυτή την παραδοχή ο Bruce Thorton ξεκινά την εξιστόρηση της μελέτης του με αντικείμενο όχι μόνο την ίδια τη φύση και τη σπουδαιότητα των Αρχών που θεμελιώθηκαν χάρη στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, αλλά και του αντίκτυπου που αυτές επιφέρουν σε όλους τους τομείς του σύγχρονου κοινωνικού και πολιτικού γίγνεσθαι, με τις αναγκαίες μάλιστα συγκρίσεις να αποβαίνουν πολλές φορές εις βάρος των… σύγχρονων πολιτισμών.
Αντιδρώντας στην πολεμική που δέχεται ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός από μια πλειάδα ακαδημαϊκών κύκλων παγκοσμίως (όπως η θεωρία περί «Μαύρης Αθηνάς»), ο συγγραφέας διατείνεται ότι ακριβώς αυτή η κριτική που ασκούν ασυστόλως και πολλές φορές αδίκως οι συνάδελφοί του, είναι αποτέλεσμα όλης αυτής της πολιτισμικής εξελικτικής διαδικασίας την οποία γέννησε η Ελλάδα και χάρη στην οποία ο ελεύθερος νους και γνώμη αποτελούν πλέον πραγματικότητα κι όχι κατάκτηση, στοιχεία που εκλείπουν ακόμη ούτως ή άλλως για δισεκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη. Αποκρούοντας με γνώμονα τη βασική αρχή του πολιτισμού που λάτρεψε –τη λογική και την επιχειρηματολογία- τα επιχειρήματα του τύπου ότι οι Έλληνες έκλεψαν όλες τους τις γνώσεις από άλλους λαούς ή την εκμηδένιση που συντελείται από ορισμένους μεταμοντέρνους κύκλους για τον ορθό λόγο και την επιστήμη, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια επανατοποθετεί με βάση την αρχαία ελληνική γραμματεία και άλλες πηγές μια σειρά ζητημάτων ή παρανοήσεων που ισχύουν για τον πολιτισμό μας.
Πώς φέρονταν οι πρόγονοί μας στην ερωτική τους ζωή; Ποια ήταν η θέση της γυναίκας; Τι ισχύει τελικά για την ομοφυλοφιλία των αρχαίων; Ήταν όντως οι Αρχαίοι Έλληνες ένας πολεμοχαρής λαός; Πώς γεννήθηκε ο πολιτικός λόγος με το υπέρτατο επιστέγασμα αυτού, τη δημοκρατία; Πώς η ορθολογικότητα και η έννοια της ελευθερίας έγιναν αξία ζωής για μια κοινωνία σε έναν κόσμο υποτελή στους αυταρχικούς και παντεξουσιαστές ηγέτες του; Μπορεί ο θεσμός της δουλείας που ίσχυε στην Ελλάδα να εκμηδενίσει στην πράξη όλες αυτές τις θεωρίες που πρώτες ορίστηκαν από τους Έλληνες και διαμορφώνουν μέχρι σήμερα ότι καλύτερο έχει να επιδείξει ο πολιτισμός μας;
Αυτά και μια σειρά άλλων ζητημάτων εξετάζονται μέσω της δημιουργικής αλλά και τόσο παραστατικής γραφής του Bruce Thorton, ο οποίος βασιζόμενος πάντα στον κριτικό του νου «που κληρονόμησε από τους Έλληνες», επικαλείται διαρκώς στο βιβλίο του τόσο τις θεωρητικές προσεγγίσεις όλων των ζητημάτων έτσι όπως διατυπώθηκαν από τους φιλοσόφους, όσο και την κοινωνική πραγματικότητα έτσι όπως διαμορφωνόταν από τα έθιμα και τις τάσεις των αρχαίων Ελλήνων.
Το βιβλίο αποτελεί έναν οδηγό για όλους εμάς που γνωρίζουμε επιγραμματικά μόνο τις αρχές και τις αξίες του πολιτισμού που κληρονομήσαμε και επιθυμούμε μέσω της επεξηγηματικής ματιάς του συγγραφέα όχι μόνο να ενημερωθούμε, αλλά να κατανοήσουμε όχι το πώς, αλλά το γιατί ένας πολιτισμός 2.500 ετών πυροδότησε το πέρασμα από τα μαύρα χρόνια του Μεσαίωνα στην Αναγέννηση. Ένας πολιτισμός του οποίου τα μηνύματα μένουν για πάντα επίκαιρα, όπως εξηγεί δηκτικά ο συγγραφέας: «η παράδοση της κριτικής που μας κληροδοτήθηκε από τους Έλληνες και καθιερώθηκε στη Δύση, είναι το όχημα της αλλαγής και της προόδου, οδηγώντας στη βελτίωση της υλικής, τουλάχιστον, πλευράς της ανθρώπινης ζωής». Και συνεχίζει: «Στην αρχή της νέας χιλιετίας αντιμετωπίζουμε το σημαντικό δίλημμα: η επιστήμη και ο ορθολογισμός έχουν βάλει στα χέρια μας μια τεράστια δύναμη, ικανή να βελτιώσει τη ζωή μας αλλά και να επιφέρει την καταστροφή. Η πολιτική ηθική που παρέχει αξιοπρέπεια και αξία στο άτομο και εκτιμά την ελευθερία έχει οδηγήσει στην ελευθερία περισσότερους ανθρώπους από οποιαδήποτε άλλη εποχή της ιστορίας. Και όμως αυτή η ίδια ελευθερία και υλική αφθονία, τώρα αποσυνδεμένη από το αντίπαλο δέος που κάποτε παρείχε ο Χριστιανισμός, έχουν δημιουργήσει μια δημόσια και λαϊκίστικη κουλτούρα χυδαίας μετριότητας, στην οποία οι άνθρωποι υποβιβάζονται στον χαμηλότερο κοινό παρονομαστή: στις ορέξεις και στην ικανοποίησή τους. Και αυτό όμως είναι ένα έδαφος όπου οι Έλληνες περπάτησαν πριν από εμάς».
Για τις λύσεις σε αυτά προβλήματα, δεν χρειάζεται άλλωστε να ψάξουμε κάπου αλλού: «Πρέπει εμείς σήμερα για μια ακόμα φορά να ακούσουμε εκείνη τη λαμπερή, εριστική, επεισοδιακή συζήτηση που εγκαινίασαν οι Έλληνες, όχι διότι θα μας δώσουν τις απαντήσεις, αλλά διότι εκείνοι πρώτοι διατύπωσαν τις ερωτήσεις και τα προβλήματα, και πρώτοι προσδιόρισαν από πού οι απαντήσεις μπορούν να προέλθουν: όχι από τις αποκαλύψεις του ιερέα, αλλά από τα μυαλά ελεύθερων και ορθολογικών ανθρώπων. Το να πράξουμε διαφορετικά, σημαίνει ότι αποδεχόμαστε τη δική μας παρακμή».
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Bruce S. Thornton είναι καθηγητής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών καθώς επίσης και πρόεδρος του Τμήματος Ξένων Γλωσσών στο Πανεπιστήμιο της Πολιτείας της Καλιφόρνια, στο Φρέσνο.
______________________________________
Bruce S. Thornton: «Ελληνικοί τρόποι: Πώς οι Έλληνες δημιούργησαν τον Δυτικό πολιτισμό» – επιμέλεια: Γιάννης Καρβέλας, Πέτρος Τσαπίλης
ISBN: 978-960-8429-63-5 – σελ. 283 – τιμή 28,00 ευρώ – έκδοση 2007 – εκδόσεις Ανατολικός
