Μια από τις πολλές αποφάσεις που καλείται στις μέρες μας να πάρει η Ελληνίδα εγκυμονούσα είναι αν θα προχωρήσει στη συλλογή και αποθήκευση βλαστοκυττάρων από το αίμα του ομφάλιου λώρου του νεογέννητου παιδιού της. Η απόφαση αυτή συχνά λαμβάνεται κάτω από συνθήκες ελλιπούς ενημέρωσης και με τη νοοτροπία του «γιατί όχι;», με μόνο ουσιαστικό, αποτρεπτικό παράγοντα το σχετικά υψηλό κόστος της όλης διαδικασίας.
Οι δε γυναικολόγοι, στην πλειονότητά τους, υιοθετούν μια ουδέτερη και αδιάφορη στάση σχετικά με την ανάγκη συλλογής των βλαστοκυττάρων, παραχωρώντας τα «ηνία» της απόφασης στην ίδια τη γυναίκα και το συγγενικό της περιβάλλον. Από την άλλη, η ευαίσθητη διαδικασία αποταμίευσης βλαστοκυττάρων στην ελληνική επικράτεια έχει εναποτεθεί σχεδόν αποκλειστικά σε ιδιωτικού δικαίου οργανισμούς, οι οποίοι, όπως είναι αναμενόμενο, υποστηρίζουν τη σημαντικότητα του προϊόντος και της υπηρεσίας που διαχειρίζονται.
Τα βλαστοκύτταρα είναι πρωτόγονα κύτταρα που περιέχονται στο αίμα του εμβρύου και επακόλουθα του ομφάλιου λώρου (από όπου και γίνεται η συλλογή). Τα κύτταρα αυτά διαθέτουν κάποιες ιδιαίτερες ποιότητες, που τους προσδίδουν μεταβολική υπεροχή σε σύγκριση με τα κύτταρα ενός διαμορφωμένου ενήλικα οργανισμού. Χαρακτηριστικά, τα βλαστοκύτταρα έχουν την ικανότητα, στο κατάλληλο περιβάλλον, να μεταμορφωθούν σε μια πληθώρα τελικών κυττάρων, όπως είναι τα κύτταρα του αίματος, του ήπατος, του παγκρέατος κ.α. Στην πράξη, βέβαια, η ιατρική τεχνολογία δεν έχει ακόμα προχωρήσει τόσο, ώστε να παρέχει, μέσω των βλαστοκυττάρων, υποκατάστατο για όλους τους ιστούς.
Προς το παρόν, υπάρχει η δυνατότητα χρήσης των βλαστοκυττάρων ως αρχικά κύτταρα του μυελού των οστών, αν και έχουν ήδη αρχίσει να χρησιμοποιούνται σε ορισμένες νευρολογικές και μεταβολικές παθήσεις. Γι’ αυτό και η κύρια χρήση τους περιορίζεται κυρίως στις περιπτώσεις όπου μπορεί να απαιτηθεί μεταμόσχευση μυελού (όπως για τη θεραπεία παιδικών λευχαιμιών και κάποιων άλλων σπανιότερων παθήσεων του αίματος). Πρακτικά, η λογική πίσω από την αποθήκευση βλαστοκυττάρων για προσωπική χρήση (όπως συμβαίνει στην Ελλάδα) είναι για το μικρό αλλά υπαρκτό ενδεχόμενο να αρρωστήσει το ίδιο το παιδί σε μεγαλύτερη ηλικία ή κάποιο κοντινό μέλος της οικογένειας από νόσημα του αίματος, το οποίο επιδέχεται μεταμόσχευση μυελού.
Στην πρώτη περίπτωση, δεν τίθεται καν ζήτημα συμβατότητας, αφού τα βλαστοκύτταρα ανήκουν στο ίδιο το παιδί. Ακόμα και στη δεύτερη περίπτωση όμως, υπάρχει πολύ καλή πιθανότητα συμβατότητας των βλαστοκυττάρων, αφού αυτά προέχονται από κοντινό συγγενικό πρόσωπο και μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά με το αίμα του άρρωστου συγγενή.
Αφού, λοιπόν, υπάρχουν σαφείς επιστημονικές ενδείξεις για τη χρησιμότητα των βλαστοκυττάρων, είναι λογικό που αρκετές Ελληνίδες είναι θετικά προδιατεθειμένες απέναντι στη διαδικασία συλλογής τους κατά τη γέννα. Για πολλές γυναίκες, ακόμα και η μικρή πιθανότητα μελλοντικής ασθένειας του παιδιού τους που επιδέχεται θεραπεία βλαστοκυττάρων είναι αρκετή ώστε να δικαιολογεί την οικονομική επιβάρυνση της συλλογής τους. Πολλές μέλλουσες μαμάδες το θεωρούν ως το πρώτο δώρο προς το μωρό τους. Σε κάποιες οικογένειες όπου ήδη έχει εκδηλωθεί κάποια ασθένεια του αίματος, η συλλογή βλαστοκυττάρων είναι ακόμη πιο σημαντική, αφού υπάρχει σαφώς μεγαλύτερη πιθανότητα να χρησιμοποιηθούν θεραπευτικά στο εγγύς μέλλον. Δεν είναι, άλλωστε, λίγες οι περιπτώσεις γυναικών διεθνώς, που κατέφυγαν σε δεύτερη εγκυμοσύνη, προκειμένου να αξιοποιήσουν τα βλαστοκύτταρα προς όφελος του ήδη άρρωστου πρώτου παιδιού τους.
Τα βλαστοκύτταρα παρουσιάζουν ουσιαστικά πλεονεκτήματα ως υλικό μεταμόσχευσης:
-Έχουν υψηλά ποσοστά συμβατότητας (αφού χρησιμοποιούνται στο ίδιο άτομο από το οποίο ελήφθησαν ή κάποιο κοντινό συγγενή του).
-Εμφανίζουν μικρότερα ποσοστά απόρριψης των κυττάρων από τον δέκτη οργανισμό σε σχέση με άλλου είδους μεταμοσχευθέντα κύτταρα.
-Είναι απίθανο τα βλαστοκύτταρα να έχουν εκτεθεί σε ασθένειες και ιώσεις που επηρεάζουν αρνητικά μια μελλοντική μεταμόσχευση.
-Είναι εύκολο να τα βρεις, όταν τα χρειαστείς (πηγαίνεις στην τράπεζα βλαστοκυττάρων με την ταυτότητά σου).
-Υπάρχει η πιθανότητα στο μέλλον να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο για νοσήματα του αίματος, αλλά και πολλών άλλων οργάνων και ιστών.
Από την άλλη, η συλλογή βλαστοκυττάρων κατά τη γέννα ενέχει κάποιες δυσκολίες αλλά και ορισμένους προβληματισμούς:
-Χρειάζεται όσον το δυνατόν μεγαλύτερη ποσότητα αίματος από τον ομφάλιο λώρο και τον πλακούντα, αφού ο αριθμός των βλαστοκυττάρων είναι σχετικά μικρός. Πρακτικά, ένα ποσοστό συλλογών θα αποτύχει να δώσει βλαστοκύτταρα. Σε κάθε περίπτωση, είναι πιο πιθανό ότι η ποσότητα των βλαστοκυττάρων θα είναι αρκετή για μεταμόσχευση σε ένα μικρό ασθενή (ένα παιδί) και για μία μόνο φορά.
-Για να αρχίσει η συλλογή αίματος από το λώρο, πρέπει ο γιατρός άμεσα να αποκλείσει την κυκλοφορία του νεογέννητου (αφού δεν θέλουμε να αφαιμάξουμε το νεογέννητο). Αυτό μπορεί να έχει μικρές αρνητικές επιπτώσεις σε ένα πρόωρο μωρό, που ευνοείται από την ελαφρά καθυστερημένη αποκοπή του λώρου και την επαναφορά ποσότητας αίματος από αυτόν στο σώμα του νεογέννητου.
-Χρειάζεται προσοχή, ώστε να αποφευχθεί η μόλυνση των βλαστοκυττάρων λόγω απρόσεκτων χειρισμών.
-Η διαδικασία της συλλογής κρατάει τουλάχιστον μισό με ένα λεπτό, χρόνος αρκετός για να αποσπάσει την προσοχή του γιατρού και της μαίας από μια σοβαρή μαιευτική επιπλοκή που μπορεί να βρίσκεται σε εξέλιξη.
-Η συλλογή μπορεί να γίνει μόνο μία φορά στη ζωή κάθε ανθρώπου (κατά τη γέννησή του).
-Σε ποιον τελικά ανήκουν τα βλαστοκύτταρα από νομικής άποψης; Στη μητέρα, αφού βγαίνουν από το δικό της σώμα; Ή στο παιδί της, αφού έχουν το ίδιο γενετικό και βιολογικό υλικό με αυτό;
Η συλλογή και αποταμίευση βλαστοκυττάρων είναι ένα είδος επένδυσης για την εκάστοτε οικογένεια. Ως επένδυση, θυμίζει αυτού του είδους τις επενδύσεις που έχουν μικρή πιθανότητα να αξιοποιηθούν, αλλά όταν όντως αξιοποιούνται είναι πολύτιμες και δυνητικά σωτήριες π.χ. όταν ασφαλίζει τα χέρια του ένας χειρουργός ή τα πόδια του ένα δημοφιλές φωτομοντέλο! Επειδή στην περίπτωση των βλαστοκυττάρων, αυτά δυνητικά μπορούν να σώσουν ένα δικό μας άνθρωπο, πολλοί από εμάς είμαστε διατεθειμένοι να υποστούμε την οικονομική επιβάρυνση της όλης διαδικασίας. Από την άλλη, οι πιθανότητες να χρησιμοποιηθούν τα βλαστοκύτταρα για ιατρική θεραπεία μέσα στην ίδια οικογένεια είναι τόσο μικρές, ώστε από επιχειρηματική άποψης να αποτελεί μια σχετικά «άστοχη» επένδυση. Αυτή η λογική ενισχύεται από το γεγονός ότι τα βλαστοκύτταρα κοστίζουν όσο περίπου μία γέννα σε ιδιωτικό μαιευτήριο, με αποτέλεσμα το διπλασιασμό του συνολικού κόστους για το ζευγάρι.
Συμπερασματικά, η απόφαση για τη συλλογή και αποταμίευση βλαστοκυττάρων πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψιν τις επιθυμίες του ζευγαριού, την οικονομική τους άνεση και την ιδεολογία τους σχετικά με τις «μακρινές» επενδύσεις. Εάν ανήκετε στην κατηγορία αυτών που ενστερνίζονται την άποψη «προσέχετε για να έχετε» και είστε οικονομικά άνετοι, τότε είναι σίγουρο ότι θα είστε θετικοί στο ζήτημα των βλαστοκυττάρων. Εάν, από την άλλη, βάζετε αυστηρές προτεραιότητες στο πού θα επενδύσετε τα κάπως περιορισμένα οικονομικά αποθέματά σας, τότε τα βλαστοκύτταρα δεν αποτελούν για εσάς κατάλληλη επένδυση. Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να επιδιώξετε να ενημερωθείτε μέσω του γυναικολόγου σας και των τραπεζών βλαστοκυττάρων για τα δικαιώματα, τις υποχρεώσεις σας και τα διάφορα οικονομικά πακέτα που υπάρχουν αυτή τη στιγμή διαθέσιμα στην ελληνική αγορά.
Διαβάστε περισσότερα, www.gynaikologos.net
Το κείμενο υπογράφει ο Δρ. ΘΑΝΟΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ MD(London) MRCOG FHEA
Μαιευτήρας Χειρ. Γυναικολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Λονδίνου
.jpg)
