Ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης κ. Νικόλαος Παναγιωτόπουλος κήρυξε χθές, Πέμπτη 1 Απριλίου 2021, την έναρξη των εργασιών του Σεμιναρίου Ενημέρωσης Στελεχών με τίτλο «ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ & ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ ΑΠΕΙΛΩΝ & ΚΡΙΣΕΩΝ». Το σεμινάριο διοργανώνεται από τη Γενική Διεύθυνση Πολιτικής Εθνικής Άμυνας και Διεθνών Σχέσεων του ΥΠΕΘΑ, στο αμφιθέατρο «Υπσγός (Ι) Νικόλαος Σιαλμάς» της Σχολής Ικάρων και θα διαρκέσει έως τις 24 Απριλίου.
Χαιρετισμούς απηύθυναν ο Υφυπουργός Εθνικής Αμύνης κ. Αλκιβιάδης Στεφανής, ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Κωνσταντίνος Φλώρος και ο Γενικός Διευθυντής Πολιτικής Εθνικής Αμύνης & Διεθνών Σχέσεων Δρ. Κωνσταντίνος Μπαλωμένος.
Στην ομιλία του ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης ανέφερε τα ακόλουθα:
«Κυρίες και Κύριοι,
Θυμάμαι τον Αύγουστο του 2019, στο πλαίσιο της πρώτης διϋπουργικής του ΝΑΤΟ, που είχα την τιμή να συμμετάσχω στο Ελσίνκι, επισκεφθήκαμε με την αποστολή στο περιθώριο των εργασιών της Συνόδου, το Κέντρο Αριστείας κατά των Υβριδικών Απειλών που εδρεύει εκεί. Για μένα ήταν μια καινούρια ενδιαφέρουσα εμπειρία, καθώς είχα την ευκαιρία να ενημερωθώ για πρώτη φορά από ειδικούς -στελέχη που υπηρετούν στο Κέντρο αυτό- γύρω από τη φύση και τους τρόπους αντιμετώπισης των υβριδικών απειλών. Τότε βέβαια δεν είχαμε δει σε όλη την «μεγαλοπρέπειά» τους τις μορφές των υβριδικών απειλών που αντιμετωπίσαμε μέσα στο 2020.
Το βασικό προς κατανόηση είναι πως κάθε Χώρα-Μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. έχει πιθανώς τη δική της εμπειρία ως προς την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών. Έθιξα την παράμετρο του Μεταναστευτικού τότε, πώς θα μπορούσε η ροή αυτή ανθρώπων να μετατραπεί σε στοιχείο υβριδικής απειλής για μια χώρα υπό την έννοια ότι υποκινείται από τρίτη χώρα με σκοπό την εσωτερική αποσταθεροποίησή της (δηλαδή της δικής μας).
Μερικούς μήνες αργότερα -περίπου τέτοια εποχή μέσα στο 2020- μάς προέκυψε η απόπειρα μαζικής εισροής από τον Έβρο και τότε όλοι καταλάβαμε πώς θα μπορούσε αυτή η υπόθεση να εξελιχθεί με στοιχεία υβριδικής απειλής εν εξελίξει, δηλαδή πραγματοποίηση αυτής της απειλής!. Δεν είχα μαντέψει τότε στο Ελσίνκι ότι τα πράγματα μπορούσαν να φτάσουν σε αυτό το σημείο, δηλαδή να εργαλειοποιηθεί σε αυτό τον βαθμό εκείνη η υπόθεση από την γείτονα. Νομίζω όμως ότι προέκυψε κατά τρόπο καταφανή αυτό που εννοούσε.
Οι Βορειοευρωπαίοι ή οι Σκανδιναβικές χώρες ή οι Βαλτικές Δημοκρατίες μπορεί να αντιλαμβάνονται ως υβριδική απειλή μια δέσμη απειλών που προέρχεται από την Ρωσία, με τη μορφή κυβερνο-επιθέσεων, διασποράς ψευδών ειδήσεων στο εσωτερικό της χώρας και γενικά τέτοιου τύπου μορφές απειλής. Αν έχουμε να κάνουμε με χώρες που ανταλλάσουν πληροφορίες και προσπαθούν να ορίσουν έναν τρόπο αντιμετώπισης στο πλαίσιο της ιδιότητάς τους ως μέλη μιας Συμμαχίας, αντιμετωπίζουν τη δική τους μορφή απειλής. Ο βασικός τρόπος να προχωρήσουμε και να συνεργαστούμε είναι στη βάση μιας ολιστικής .αντιμετώπισης, να περιγραφούν, να χαρακτηριστούν και να αναλυθούν αυτές οι διαφορετικές μορφές απειλών για διαφορετικές χώρες.
Η έννοια του υβριδικού πολέμου έρχεται να ανατρέψει αυτό που μέχρι πρότινος πιστεύαμε, ότι η φύση της απειλής και συνεπώς τα μέσα εκδήλωσής της ήταν µε ακρίβεια προσδιορισμένα και οριοθετηµένα.
Εδώ καταλαβαίνουμε ότι η απειλή προσδίδει κάποια έμφαση στα τρωτά σημεία του αντιπάλου, για παράδειγμα τις υποδομές του ή τα αφύλακτα σύνορά του και στην ουσία είναι η προσπάθεια κατά την οποία χρησιμοποιείται μια άμορφη στρατηγική ώστε να επιτύχει στρατηγικούς Αντικειμενικούς Σκοπούς, μια ενέργεια χαμηλού ρίσκου – χαμηλού κόστους, παρέχοντας ταυτόχρονα στον αντίπαλο δυνατότητες συγκάλυψης των ενεργειών του στη λεγόμενη «γκρίζα ζώνη». Είναι δύσκολη η απόδοση των ευθυνών σε μια εκδήλωση υβριδικής απειλής.
Οι υβριδικές απειλές δεν είναι κάτι καινούριο ούτε ήρθαν για να καταργήσου την παλιά μορφή συγκρούσεων και απειλών.
Η εξέλιξη της τεχνολογίας προσέδωσε νέα δυναμική σε αυτήν την έννοια μέσα από την άνευ προηγουμένου δυνατότητα χρήσης πληροφοριών ως στοιχείο πολέμου με πολύ μεγαλύτερο όγκο, ταχύτητα, εύρος και ακρίβεια, με αποτέλεσμα τη δημιουργία απειλών που απαιτούν αυξημένης πολυπλοκότητας σχεδίαση για την αντιμετώπιση τους.
Επομένως η εμφάνιση αυτού του είδους των απειλών επιφέρει δυσκολίες, περισσότερο να γίνει αντιληπτό το είδος της απειλής ή από πού προέρχεται ή της κρίσης που πρέπει να αντιμετωπιστεί, και λιγότερο στον τρόπο αντιμετώπισής της.
Οι υβριδικές απειλές ουσιαστικά εμπεριέχουν ένα «μωσαϊκό» δύσκολα ανιχνεύσιμων δυνατοτήτων που μπορούν να επιφέρουν καίρια πλήγματα σε ζωτικές υποδομές ενός κράτους επιδιώκοντας να βρουν τις Ένοπλες Δυνάμεις και κατ’ επέκταση ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό εν υπνώσει, προσβάλλοντας δίκτυα, κρίσιμες λειτουργίες και υποδομές. Τελικός στόχος είναι η δημιουργία κλίματος εσωτερικής αποσταθεροποίησης.
Η εµπλοκή των Ενόπλων Δυνάμεων σαφέστατα και θα πρέπει να γίνεται µε την απαραίτητη οικονομία και καταλληλότητα δυνάμεων, καθώς από την ασυμμετρία και την ασάφεια της απειλής ελλοχεύει ο κίνδυνος να εμπλακούν σ’ ένα δαιδαλώδες πεδίο επιχειρήσεων. Άλλωστε σε αυτήν την περίπτωση εκδήλωσης απειλών είναι πολύ δύσκολη η αιτιολόγηση αντιμετώπισης απειλής με στρατιωτικά μέσα με την ευθεία χρήση βίας. Οι περισσότεροι από εσάς το βιώσατε αυτό -πόσο δύσκολο ήταν να γίνει- τον περασμένο Μάρτιο στον Έβρο.
Είχαμε την εκδήλωση μιας υβριδικής απειλής καθώς εν μέρει στόχος αυτής της επιχείρησης οργανωμένης εισβολής, όπως απερίφραστα τη χαρακτηρίζω, έπρεπε να αντιμετωπιστεί. Αλλά ήταν και πάρα πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί με ευθεία χρήσης βίας. Οι Ένοπλες Δυνάμεις επιτέλεσαν στο ακέραιο το καθήκον τους, έκαναν καταπληκτική δουλειά σε όλη την πυραμίδα της ιεραρχίας από την Ηγεσία μέχρι τα Στελέχη που επιχείρησαν, έτσι ώστε να τηρήσουν αυτή την πολύ λεπτή ισορροπία .
Συνεπώς απαιτείται εκ μέρους μας η έγκαιρη και η ορθή πρόβλεψη της αντιμετώπισης των ασύμμετρων απειλών, τόσο μέσα από την αναθεώρηση των θεσμικών κειμένων μας, όσο και από την ανάπτυξη νέων δομών και διαδικασιών. Πρέπει να είμαστε περισσότερο και κατάλληλα προετοιμασμένοι για στενότερη συνεργασία και διαλειτουργικότητα με φορείς του Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα, αλλά και διεθνώς, καθώς έχει σημασία η έγκαιρη συλλογή και ανάλυση της πληροφορίας ώστε να επιτυγχάνεται το λεγόμενο “situation of awareness”, δηλαδή η βελτίωση επίγνωσης καταστάσεων.
Στο πλαίσιο αυτό το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας ήδη υλοποιεί και εφαρμόζει λειτουργίες του λεγόμενου “whole οf Government approach”, την ολιστική διακυβερνητική προσέγγιση που είναι η βέλτιστη δυνατή συνεργασία του συνόλου σχεδόν των θεσμικών λειτουργιών ενός Κράτους, έχοντας συμπαγείς δομές, ενεργώντας με παράλληλη δράση, ώστε να επιδιώκονται κοινοί στόχοι. Η λειτουργία αυτή βασίζεται σε τρεις θεμελιώδεις πυλώνες στρατηγικής και επιχειρησιακής αντιμετώπισης υβριδικών απειλών:
1. Κοινή επίγνωση της κατάστασης από τους εμπλεκόμενους φορείς.
2. Έγκαιρος εντοπισμός των απειλών.
3. Κοινή αντιμετώπισή τους.
Η εγγύηση της Ασφάλειας και Άμυνας της χώρας καθώς και η ενίσχυση της φύλαξης των συνόρων με νέα τεχνολογικά και αποτελεσματικά μέσα αποτελούν του δύο κύριους Άξονες της πολιτικής του Υπουργείου και προτεραιότητα της Κυβερνητικής Πολιτικής, όπως αυτή αποτυπώνεται και στο «Ετήσιο Σχέδιο Δράσης για το 2021».
Η διαπίστωσή μας ότι οι μελλοντικές προκλήσεις ασφαλείας θα διέπονται από αυξημένα χαρακτηριστικά ασυμμετρίας και υβριδικότητας, μάς οδήγησε στην απόφαση να πραγματοποιήσουμε για πρώτη φορά αυτό το Σεμινάριο Ενημέρωσης Στελεχών με θέμα: «Εφαρμοσμένη και Ολιστική Διαχείριση Υβριδικών Απειλών και Κρίσεων». Επομένως είναι εξαιρετικά χρήσιμο και επίκαιρο αυτό το σεμινάριο και πραγματικά χαίρομαι που οργανώθηκε κατά αυτόν τον τρόπο κι είμαι σίγουρος ότι όλοι οι συμμετέχοντες θα αποκομίσουν πάρα πολύ χρήσιμα συμπεράσματα και θα κάνουν την αναγωγή στην επικαιρότητα και την πραγματικότητα.
Απ’ αυτή την επιμόρφωση, θα εξαχθούν ουσιαστικά πορίσματα, μέσα από την αξιοποίηση των οποίων τα στελέχη μας θα καταστούν αποτελεσματικότερα και κατ’ επέκταση οι Ένοπλες Δυνάμεις της χώρα μας αισθητά αποτελεσματικές, καινοτόμες και ισχυρότερες. Ταυτόχρονα όμως επιδιώκουμε από τα Στελέχη μας, την ουσιαστική κατανόηση του κλιμακούμενου οφέλους που θα προκύψει από την ευρύτερη συνεργασία μεταξύ των Ενόπλων Δυνάμεων και των φορέων του Δημόσιου και του Ιδιωτικού τομέα, για τη διαφύλαξη της εθνικής μας ακεραιότητας.
Δεν είναι μόνο ο Δημόσιος και ο Ιδιωτικός τομέας στο εσωτερικό της χώρας, δηλαδή το Κράτος και οι Φορείς. Είναι και η Ευρωπαϊκή Ένωση, κυρίως η Γενική Διεύθυνση Πολιτικής Προστασίας που από τη φύση της είναι προσανατολισμένη να αντιμετωπίζει τέτοιου είδους καταστάσεις, αλλά και ο αντίστοιχος φορέας του ΝΑΤΟ καθώς και ενδιάμεσοι -διακριτοί ως προς την λειτουργία τους- φορείς, όπως αυτό το Κέντρο Αριστείας κατά των Υβριδικών Απειλών στο Ελσίνκι στο οποίο θητεύει αυτή τη στιγμή και εν ενεργεία στέλεχος των Ενόπλων Δυνάμεων.
Κλείνοντας, θα ήθελα να συγχαρώ τη Γενική Διεύθυνση Πολιτικής Εθνικής Άμυνας και Διεθνών Σχέσεων και ιδιαιτέρως τον δραστήριο Γενικό Διευθυντή κ. Κώστα Μπαλωμένο, τόσο για τη σύλληψη, όσο και για την υλοποίηση της πρότασης διεξαγωγής του Σεμιναρίου. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω όσους συνέδραμαν και εργάστηκαν για την πραγματοποίηση του Σεμιναρίου καθώς και τους εκλεκτούς διαλέκτες και ομιλητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Είναι ένα ιδιαίτερα χρήσιμο σεμινάριο διότι όπως έχουμε αρχίσει να εξοικειωνόμαστε με τις νέες μορφές πολέμου που ενσωματώνουν τεχνολογίες, έτσι το ίδιο πρέπει να αρχίσουμε να εξοικειωνόμαστε με τις νέες μορφές απειλών -οι πιο χαρακτηριστικές των οποίων είναι οι ασύμμετρες και οι υβριδικές απειλές- όπου στο τέλος της ημέρας ο κύριος μοχλός αντιμετώπισης τους είναι μοιραίο να γίνεται από τις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας .
Σας ευχαριστώ».
Ο Υφυπουργός Εθνικής Αμύνης απηύθυνε την ακόλουθη ομιλία:
«Με μεγάλη χαρά προσθέτω και εγώ τις ευχές μου σε αυτές του κ. Υπουργού προς όλους τους συμμετέχοντες στo Σεμινάριο Ενημέρωσης Στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων επί θεμάτων γεωπολιτικής στο εγγύς αλλά και στο ευρύτερο περιφερειακό περιβάλλον της χώρας, με θέμα την «Εφαρμοσμένη και Ολιστική Διαχείριση Υβριδικών Απειλών και Κρίσεων», εδώ στις εγκαταστάσεις της Σχολής Ικάρων, στις εξαιρετικές εγκαταστάσεις της Σχολής Ικάρων.
Με πρωτοβουλία του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και συγκεκριμένα της Γενικής Διεύθυνσης Πολιτικής Εθνικής Άμυνας και Διεθνών Σχέσεων, οργανώνεται και διεξάγεται ένα ξεχωριστής σημασίας επιμορφωτικό σεμινάριο, που αποσκοπεί να παρουσιάσει μέσα από στοχευμένες θεματικές ενότητες το πλήρες φάσμα της διαχείρισης μιας Υβριδικής Απειλής/Κρίσης, αναδεικνύοντας με ολιστικό τρόπο τον συνδυασμό θεωρίας και εφαρμογής (practitioner level).
Αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητα της συνεχούς επιμόρφωσης των στελεχών διεξάγεται σήμερα για πρώτη φορά το εν λόγω Σεμινάριο. Η πρωτοβουλία της Γενικής Διεύθυνσης Πολιτικής Εθνικής Άμυνας και Διεθνών Σχέσεων θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η συνέχεια της εξαιρετικά επιτυχημένης Συνάντησης Εργασίας Υψηλού Επιπέδου, τον Ιούλιο του 2020.
Η πρωτοβουλία είναι σημαντική ως μια δραστηριότητα εξωστρεφούς προσπάθειας με τη συμμετοχή διακεκριμένων ομιλητών από το NATO και την Ε.Ε.
Το σύγχρονο διεθνές περιβάλλον ασφαλείας διαμορφώνεται μέσα σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο πλέγμα συνδυασμένων προκλήσεων και απειλών, τις οποίες καλείται να αντιμετωπίσει ο κρατικός μηχανισμός τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε διεθνές, μέσω των υφιστάμενων συμμαχιών και διμερών και πολυμερών σχημάτων.
Είναι γνωστό ότι, οι υβριδικές απειλές, δύναται να συνδυάσουν ένα ευρύ φάσμα επιχειρήσεων που μπορεί να συμπεριλαμβάνει και τη χρήση συμβατικών και μη, στρατιωτικών μέσων. Σε αυτά περιλαμβάνεται η παραπληροφόρηση, η εξαπάτηση, οι
κυβερνοεπιθέσεις, οι δολιοφθορές, η προπαγάνδα, καθώς και η χρήση οικονομικών μέσων, ώστε να ασκηθεί πίεση σε κρατικούς δρώντες.
Στόχος, κρίσιμες και ζωτικής σημασίας δομές του κράτους, που θα συμβάλουν στην εσωτερική αποσταθεροποίησή του.
Ωστόσο η υβριδική απειλή που έχει ως χαρακτηριστικό τη χαμηλή της ανιχνευσιμότητα, επιβάλλει την ύπαρξη πολυεπίπεδων αντανακλαστικών ετοιμότητας, συνδεδεμένων με όλους τους θεσμικούς μηχανισμούς διαχείρισης κρίσεων. Απαιτεί την ύπαρξη ενός κρατικού μηχανισμού που να μπορεί να συνεγείρει με αντανακλαστική ενεργοποίηση τις υφιστάμενες δυνατότητές του, ενώ ταυτόχρονα να χαρακτηρίζεται από αποφασιστικότητα ενεργείας για την εξάλειψη της απειλής εν τη γενέσει.
Είναι επομένως αναγκαιότητα να συνδυαστεί η καθολική, κατάλληλη και συνδυαστική αξιοποίηση του συνόλου των δυνατοτήτων του κρατικού μηχανισμού. Οφείλουμε να καταστήσουμε ιδιαίτερα αποτελεσματικούς τους μηχανισμούς αποτροπής, ώστε να μπορούν έγκαιρα και αποφασιστικά να αντιμετωπίζουν οποιαδήποτε υβριδική απειλή χωρίς να παρουσιαστούν περαιτέρω δυσλειτουργίες στο εσωτερικό της χώρας.
Η αποκτηθείσα εμπειρία από την επιτυχή αντιμετώπιση υβριδικών απειλών στον Έβρο και στο Αιγαίο, αποτελεί πλέον ένα μεγάλο επιχειρησιακό κεφάλαιο. Είχαμε την εμπειρία με την ανάληψη της Πολιτικής Ευθύνης του Υπουργείου, ο κύριος Υπουργός και εγώ να διαπιστώσουμε από την πρώτη στιγμή μια αλλαγή στο επιχειρησιακό περιβάλλον στον Έβρο και τα νησιά. Η αλλαγή αυτή καταγράφηκε αναλύθηκε και έτσι φτάσαμε στον Σεπτέμβριο του 2019 και να αναγνωρίσουμε και η Κυβέρνηση και εμείς στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας ότι έχουμε μπροστά μας την υβριδική απειλή παρά πολύ σημαντικό αυτό.
Πολλές φορές καλείσαι αντιμετωπίσεις χωρίς να έχεις κάτι αναγνωρίσει την πραγματική του ισχύ. Εμείς πολύ έγκαιρα αναγνωρίσαμε ότι υπήρξε υβριδική απειλή. Έγιναν όλες οι απαιτούμενες ενέργειες τόσο σε Πολιτικό επίπεδο και σε Στρατιωτικό επίπεδο και καταλήξαμε τη νύχτα 27 προς 28 Φεβρουαρίου η υβριδική απειλή να μετατραπεί σε κανονικές ειδικές επιχειρήσεις με όλα τα στοιχεία μιας ειδικής επιχείρησης. Οι Ένοπλες Δυνάμεις ήταν έτοιμες τόσο σε πολιτικό επίπεδο, στο ανώτατο επίπεδο της χώρας, όσο και σε Στρατιωτικό επίπεδο. Όχι μόνο οι Ένοπλες Δυνάμεις αλλά και τα Σώματα Ασφαλείας. Εκεί διαπιστώθηκε, αφενός η εξαιρετική συνεργασία των δύο υπουργείων, Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη μαζί με το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας αλλά και με το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας αλλά και η εξαιρετική υλοποίηση στην αντιμετώπισης της υβριδικής επίθεσης.
Στην κατεύθυνση αυτή εργαζόμαστε μεθοδικά και για την παροχή του απαραίτητου γνωσιακού υποβάθρου στα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων στον τομέα της διαχείρισης κρίσεων και υβριδικών απειλών και στο πλαίσιο αυτό το σημερινό Σεμινάριο θα συμβάλλει θετικά. Είμαι βέβαιος ότι οι συμμετέχοντες θα αποκομίσουν πολύτιμες γνώσεις ενισχύοντας ακόμα περισσότερο το ήδη υψηλό γνωσιακό τους υπόβαθρο, ώστε να ανταποκρίνονται αποτελεσματικότερα στα επιχειρησιακά τους καθήκοντα.
Προσθέτω και εγώ μαζί με τον κύριο Υπουργό τα θερμά μου συγχαρητήρια στον Γενικό Διευθυντή καθώς σε όσους συμμετείχαν με οποιονδήποτε τρόπο στην άριστη προετοιμασία της διοργάνωσης.
Σας ευχαριστώ».
