Στην παράδοση του γλυπτού «ΔΕΝΔΡΟ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ» στον Δήμο Αθηναίων από τον σύλλογο φίλων παιδιών με καρκίνο «Ελπίδα» παρευρέθη ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος. 

Κατά την ομιλία του, ο κ. Παυλόπουλος σημείωσε:

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Με αισθήματα χαράς και τιμής παρευρίσκομαι σε αυτήν τη λαμπρή τελετή παράδοσης του «Δένδρου της Ειρήνης», έργου της διεθνούς εμβέλειας γλύπτριας Hedva Ser, στον Δήμο Αθηναίων από τον Σύλλογο Φίλων Παιδιών με Καρκίνο «Ελπίδα». Και οφείλω να συγχαρώ την κυρία Μαριάννα Βαρδινογιάννη, η οποία είχε την έμπνευση αυτής της τόσο μεγάλης αλλά και τόσο συμβολικής προσφοράς στον Δήμο Αθηναίων.

 

Ι. Η τελετή αυτή μου παρέχει την ευκαιρία να εκθέσω ορισμένες σκέψεις για την Ειρήνη γενικώς, ως αρχή και αξία υπαρξιακής, κυριολεκτικώς, σημασίας για την ειρηνική συνύπαρξη όχι μόνο μέσα σε κάθε κοινωνικό σύνολο αλλά και σε ολόκληρο τον Κόσμο, και μάλιστα στους ταραγμένους καιρούς μας. Υπό τα δεδομένα αυτά οι σκέψεις που παραθέτω αφορούν την Ειρήνη υπό την εξής, διπλή, έποψη.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

 

 

Α. Πρώτον, την έποψη της Κοινωνικής Ειρήνης, ως κατάστασης που επιτρέπει στα μέλη του κάθε κοινωνικού συνόλου ν’ ακολουθήσουν τον δρόμο της δημιουργίας, της προόδου και της ευημερίας, μεσ’ από την ειρηνική συνύπαρξή τους.

Β. Και, δεύτερον, την έποψη της Διεθνούς Ειρήνης ως κατάστασης, που επιτρέπει στα μέλη της Διεθνούς Κοινότητας – άρα στα Κράτη και στους Λαούς – να πραγματώνουν το όραμα της ειρηνικής συνύπαρξης και της συνακόλουθης αποφυγής των πολεμικών συγκρούσεων, υφ’ οιανδήποτε μορφή, με κυριότερο μέσο το Διεθνές Δίκαιο. Ένα Διεθνές Δίκαιο, όμως, το οποίο πρέπει να γίνεται σεβαστό από όλους, κάτι που προϋποθέτει την λειτουργία των κατάλληλων κυρωτικών μηχανισμών σε περίπτωση παραβίασης των κανόνων του. Και ευθύς εξ αρχής πρέπει να υπογραμμίσω το αυτονόητο, δηλαδή το ότι, δυστυχώς, είμαστε ακόμη πολύ μακριά από την πραγμάτωση του ως άνω οράματος, έστω και μερικώς.

ΙΙ. Φυσικά, θα ήταν μάταιο ν’ αναλύσω όλες αυτές τις παραμέτρους της Ειρήνης. Για να είμαι λοιπόν συνεπής, τουλάχιστον με το πνεύμα αυτής της τελετής και αυτής της προσφοράς στον Δήμο Αθηναίων, θα περιορισθώ ν’ αναδείξω τις ρίζες της Ειρήνης, μεσ’ από την Αρχαία Ελληνική Σκέψη, δεδομένου μάλιστα ότι κοιτίδα και λίκνο της έννοιας της Ειρήνης είναι, αναμφίβολα, η Σκέψη αυτή. Το ότι, όπως τόνισα, η προσφορά του γλυπτού της Ειρήνης γίνεται στον Δήμο Αθηναίων, συνηγορεί προς αυτή την κατεύθυνση. Για να το πράξω, θ’ ακολουθήσω τον δρόμο που οδηγεί από την αχλύ του Μύθου και της Μυθολογίας στην αρχαία ιστορική πραγματικότητα, κατ’ εξοχήν μεσ’ από την Λογοτεχνία και την Τέχνη στην Αρχαία Αθήνα.

Α. Ας ξεκινήσουμε από την «επικράτεια» του Μύθου, με οδηγό την Θεογονία του Ησιόδου: Από τον Δία και την δεύτερη σύζυγό του, την Θέμιδα, γεννήθηκαν οι τρεις Ώρες. Ώρες, όχι με την παραδοσιακή χρονική έννοια, αλλά με την έννοια της «ωριμότητας». Ήτοι της κορύφωσης της πληρότητας, ιδίως μεσ’ από την περισυλλογή, την επίγνωση και, εν τέλει, την «Σοφία».

1. Οι τρεις Ώρες ήταν η Ευνομία, η Δίκη και η Ειρήνη. Όπως είναι προφανές, τα ονόματά τους, χάρη στην δημιουργική φαντασία της Αρχαίας Ελληνικής Σκέψης, κάθε άλλο παρά τυχαία επελέγησαν για παιδιά θεών. Το κύριο βάρος πέφτει στην τρίτη κόρη, την Ειρήνη. Οι άλλες δύο, ήτοι η Ευνομία και η Δίκη, προηγούνται ως οιονεί «προπομποί» της Ειρήνης.

2. Και για την ακρίβεια, η Ευνομία σημαίνει πως η κατάσταση της Ειρήνης, «οριακή» ακόμη και στην Αρχαιότητα, δεν μπορεί να πραγματωθεί και να εμπεδωθεί παρά μόνο μέσω της θέσπισης και της εφαρμογής των κατάλληλων κανόνων δικαίου, των lato sensu νόμων. Άλλωστε, οι «θέμιστες» δείχνουν πως οι καταβολές της Ευνομίας ανάγονται στην μητέρα της, την Θέμιδα. Πέραν τούτου, η Ευνομία δεν μπορεί να διασφαλίσει την κατάσταση της Ειρήνης από μόνη της, αν αναλογισθούμε ότι πρώτοι οι προγονοί μας Αρχαίοι Έλληνες είχαν διαγνώσει πως οι νόμοι δεν αρκούν για μια στοιχειωδώς ευνομούμενη Πόλη, χωρίς πιστή και στο ακέραιο εφαρμογή τους. Και εδώ υπεισέρχεται η δεύτερη Ώρα, η Δίκη. Με την έννοια της παρεμβολής των κατάλληλων ανεξάρτητων οργάνων, υπό τον δικαστικό τους μανδύα, τα οποία εγγυώνται την εφαρμογή των νόμων, ιδίως μέσω της επίλυσης των ερίδων – διαφορών για τα σημερινά δεδομένα – μεταξύ των μελών του κοινωνικού συνόλου.

3. Ο Μύθος των κορών του Διός και της Θέμιδος, των Ωρών, σήμαινε πως η Ειρήνη, ήτοι η ιδανική κατάσταση της ειρηνικής και δημιουργικής συνύπαρξης των ανθρώπων – το ακριβώς αντίθετο του «νείκους» και της ακραίας έκβασής του, του πολέμου – μπορεί να υπάρξει μόνον όταν αφενός θεσπίζονται οι αναγκαίοι νόμοι, «απόγονοι» της Ευνομίας. Και, αφετέρου, αυτοί οι νόμοι εφαρμόζονται, όπως απαιτεί το πνεύμα τους και ο σκοπός θέσπισής τους, δια των στοιχειωδών «δικαστικών» οργάνων της εποχής, «απογόνων» της Δίκης.

Β. Η Κλασική Αρχαιότητα, κυρίως στην Αθήνα και στους φιλοσοφικούς της κύκλους, φέρνει τον Μύθο των Ωρών στην «επικράτεια» της Ιστορίας και των συμβολισμών της, τόσο σ’ επίπεδο Τέχνης όσο και σ’ επίπεδο Φιλοσοφίας και Λογοτεχνίας.

1. Η Τέχνη, συλλαμβάνει π.χ. την Ειρήνη ως την κατάσταση της ειρηνικής συνύπαρξης που οδηγεί στην ευμάρεια, με την βαθύτερη όμως έννοια της ευημερίας, απαραίτητης για την κορύφωση της ανθρώπινης δημιουργίας. Ο γλύπτης Κηφισόδοτος, πατέρας του Πραξιτέλους, μας άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του με το γλυπτό της Ειρήνης, η οποία κρατάει στην αγκαλιά της τον μικρό Πλούτο. Έργο του 4ου αιώνα π.Χ, ήταν στημένο στην Αγορά της Αθήνας.

2. Η Φιλοσοφία και η Λογοτεχνία – μ’ εξαίρεση, ίσως, την Ειρήνη του Αριστοφάνη η οποία ανήκει, βεβαίως, στο πεδίο της Κωμωδίας – ρίχνουν, κατά βάθος, το μεγαλύτερο βάρος τους, ως προς τον Μύθο των Ωρών, στις προϋποθέσεις της επίτευξης της Ειρήνης, δηλαδή στη Δίκη και, πρωτίστως, στην Ευνομία. Αψευδείς μάρτυρες είναι από τη μια πλευρά ο Ηράκλειτος: «Μάχεσθαι χρή τον δήμον υπέρ του νόμου όκωσπερ τείχεος»: Και, από την άλλη πλευρά, ο Ευριπίδης στις Ικέτιδες: «Ουκ έστιν ουδέν κρείσσον, ή νόμοι πόλει καλώς τεθέντες».

Γ. Μέσ’ από τη Μυθολογία, η Ειρήνη έχει πια τη θέση της και στο πεδίο της σύγχρονης Αστρονομίας, ήτοι μια θέση στο Σύμπαν. Η Διεθνής Αστρονομική Ένωση έδωσε το όνομά της σ’ έναν από τους 79 γνωστούς δορυφόρους – «φεγγάρια», που όλα φέρουν το όνομα απογόνων του «Νεφεληγερέτη» – του μεγαλύτερου πλανήτη του Ηλιακού μας Συστήματος, του Δία.

ΙΙΙ. Δια μέσου των αιώνων, η Ανθρωπότητα αναζητά και επιδιώκει την Ειρήνη, σ’ εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο, δίχως, δυστυχώς, να διδάσκεται από τις τραγωδίες των πολέμων, ακόμη δε και των εγκλημάτων κατά της Ανθρωπότητας.

Α. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος, για τον οποίο η Ανθρωπότητα, παρά τις αλματώδεις εξελίξεις στον χώρο του Πνεύματος και της Τεχνολογίας, δεν έχει βρει ως τώρα τον δρόμο της ως προς το πού πρέπει ν’ αποβλέπει, εν τέλει, η δημιουργία του Ανθρώπου, ώστε να τον οδηγεί στο ιδανικό του Μενάνδρου: «Ως χαρίεν εστ’ άνθρωπος, όταν άνθρωπος ή». Ούτε, δυστυχώς, έχει κατανοήσει επαρκώς τα μεγάλα προστάγματα της Χριστιανικής Διδασκαλίας ως προς την αξία του αγαθού της Ειρήνης.

Β. Κι όμως, τα προστάγματα αυτά είναι εξαιρετικά σαφή και πάντα επίκαιρα, όπως αποδεικνύουν μ’ εξαιρετική διαύγεια, τα εξής αποσπάσματα και μόνο.

1. Στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (20), ο Ιησούς, απευθυνόμενος μετά την Ανάστασή του προς τους Μαθητές του, που είχαν ταραχθεί με την αιφνίδια παρουσία του, είπε «Ειρήνη υμίν».

2. Και μεταξύ των Μακαρισμών, στην «επί του Όρους Ομιλία» του Ιησού (Ματθ.5,9), προβάλλει πάντα, επιβλητικός και εμβληματικός, ο εξής: «Μακάριοι οι Ειρηνοποιοί, ότι αυτοί υιοί Θεού κληθήσονται».

Μακάρι, λοιπόν, αυτό το γλυπτό της Ειρήνης, στο κέντρο της Αθήνας, της Πόλης της Παλλάδας αλλά και της διδασκαλίας του Αποστόλου Παύλου, να δείχνει, ιδίως σ’ εμάς, τους Έλληνες, το χρέος μας για την Ειρήνη, σ’ εθνικό αλλά και υπερεθνικό επίπεδο. Ας μην ξεχνάμε ότι η μεγάλη Κληρονομιά της Ελλάδας και των Ελλήνων είναι να υπηρετούμε, στο ακέραιο, τα μεγάλα ιδανικά του Ανθρώπου όχι μόνο μέσα στα σύνορά μας, για τον Λαό μας και το Έθνος μας, αλλά και σε πλανητικό επίπεδο, ως συνεπή και ενεργά μέλη της Διεθνούς Κοινότητας και της Μεγάλης Ευρωπαϊκής μας Οικογένειας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πολλώ μάλλον όταν αυτά τα ιδανικά, με αφετηρία τον πυλώνα της Αρχαίας Ελλάδας, βρίσκονται – ή πρέπει να βρίσκονται – στο επίκεντρο της Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας και του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού.

 

σχόλια αναγνωστών
oδηγός χρήσης