Η πολιτική προσέγγιση της Ευρώπης στην πανδημία του κορωνοϊού έχει τραβήξει μια έντονη διαχωριστική γραμμή μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Σύμφωνα με ανάλυση του Guardian, πέντε από τις 18 χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, συν την Ελλάδα, έχουν καταγράψει σημαντικές παραβιάσεις των διεθνών δημοκρατικών ελευθεριών από τον Μάρτιο του 2020, σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Varieties of Democracy (V-Dem), σε σύγκριση με καμία από τις 12 χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπου μόνο στο Βέλγιο έχουν καταγραφεί μέτριας έντασης παραβιάσεις.
Αυτό που καταλογίζουν οι ερευνητές στην Ελλάδα είναι ότι τα lockdown που επιβλήθηκαν την πρώτη χρονιά της πανδημίας επηρέασαν δυσανάλογα περίπου 120.000 πρόσφυγες και μετανάστες που ζούσαν κάτω από πολύ κακές συνθήκες σε διάφορες δομές. Όπως είχε αναφέρει το καλοκαίρι του 2020, η εκπρόσωπος της οργάνωσης Human Rights Watch στην Ελλάδα, Εύα Κοσσέ, «ενώ οι περιορισμοί στην ελεύθερη κυκλοφορία για την προστασία της δημόσιας υγείας μπορεί να είναι απαραίτητοι και δικαιολογημένοι, πρέπει να βασίζονται σε επιστημονικά και όχι σε αυθαίρετα και μεροληπτικά στοιχεία στην εφαρμογή τους. Να σέβονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και να υπόκειται σε επανεξέταση. Τα lockdown των δομών δεν πληρούν αυτά τα κριτήρια. Και όμως… αυτά τα μεροληπτικά lockdown συνεχίζονται».
Η έρευνα δείχνει επίσης ότι οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης ήταν πιο πιθανό να στραφούν σε καταχρηστικά μέτρα επιβολής και παραπληροφόρησης με τη συνηθέστερη παραβίαση να είναι οι περιορισμοί στα μέσα ενημέρωσης.
Οι χειρότερες παραβιάσεις παρατηρήθηκαν στη Σερβία, η οποία κατέγραψε «βαθμολογία» παραβάσεων τρεις φορές υψηλότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Στο πλαίσιο ενός ειδικού καθεστώτος που εφαρμόζεται όταν κηρύσσεται κατάσταση έκτακτης ανάγκης, πρόσφυγες, μετανάστες και αιτούντες άσυλο στοχοποιήθηκαν επιλεκτικά και τέθηκαν σε αυστηρή εικοσιτετράωρη καραντίνα, υπό τον έλεγχο του στρατού. Τους απαγορεύτηκε η έξοδος από τα κέντρα, ενώ το βοηθητικό προσωπικό δεν μπορούσε να μπει σε αυτά.
Το Βέλγιο ήταν η μόνη δυτικοευρωπαϊκή χώρα όπου παρατηρήθηκαν μέτριας έντασης παραβιάσεις. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας και με πρόσχημα αυτήν αυξήθηκε ο αριθμός των καταχρηστικών πρακτικών που επηρεάζουν δυσανάλογα τις μειονοτικές εθνοτικές κοινότητες της χώρας.
Ο θάνατος ενός 19χρονου άνδρα βορειοαφρικανικής καταγωγής κατά τη διάρκεια καταδίωξης από την αστυνομία πυροδότησε αντιρατσιστικές διαδηλώσεις, με τους πολίτες να ζητούν δικαιοσύνη και απόδοση ευθυνών. Αργότερα, η επιτροπή του ΟΗΕ για την εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων (Cerd) εξέφρασε σε έκθεση της ανησυχίες για τις μεροληπτικές πράξεις που σχετίζονται με την αστυνομία του Βελγίου.
Οι ειδικοί λένε ότι τέτοιες ενέργειες είναι συχνά τα αποτελέσματα των μέτρων για τον Covid-19 που λαμβάνει η κυβέρνηση και δεν βασίζονται στο κράτος δικαίου.
Η Δρ Joelle Grogan, ανώτερη λέκτορας νομικής στο Πανεπιστήμιο Middlesex, διαπίστωσε ότι εμπειρογνώμονες από 24 από τις 27 χώρες της ΕΕ ανέφεραν τουλάχιστον κάποια ανησυχία σχετικά με τα περιοριστικά μέτρα που δεν εμπίπτουν στις νομικές εξουσίες της κυβέρνησης.
Ωστόσο, ακόμη και αν «σχεδόν όλες οι χώρες αγωνίζονται να εξισορροπήσουν το κράτος δικαίου με την έντονη πίεση για δράση σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης», αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να ανησυχούμε εξίσου για όλες τις χώρες.
Η ανάλυση του Guardian αποκάλυψε επίσης πώς ορισμένες κυβερνήσεις της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης με ιστορικό υπονόμευσης των δημοκρατικών αρχών έχουν εκμεταλλευτεί την πανδημία για να διαδώσουν περαιτέρω τις αντιδημοκρατικές πρακτικές.
Στη Σλοβενία, η κυβέρνηση έθεσε οικονομικούς και νομικούς περιορισμούς σε ΜΚΟ και άλλαξε την περιβαλλοντική νομοθεσία στο πλαίσιο ενός από τα πακέτα τόνωσης για την πανδημία. Από τις 23 Ιουνίου 2021, η Σλοβενία προστέθηκε σε μια λίστα παρακολούθησης χωρών που αντιμετωπίζουν ταχεία εξασθένιση των πολιτικών ελευθεριών. «Από τότε που η κυβέρνηση ανέλαβε την εξουσία, χρησιμοποίησε τον Covid-19 ως πρόσχημα για να προσπαθήσει να περάσει μέτρα που επηρεάζουν τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα», δήλωσε η Civicus, η παγκόσμια συμμαχία της κοινωνίας των πολιτών.
Το πολωνικό κοινοβούλιο ψήφισε πρόσφατα ένα νομοσχέδιο για τα μέσα ενημέρωσης που ουσιαστικά παίρνει την άδεια λειτουργίας του TVN, του κύριου ιδιωτικού τηλεοπτικού δικτύου της Πολωνίας και του μόνου που ασκεί κριτική στο κυβερνόν κόμμα, συνεχίζοντας την προσπάθεια της κυβέρνησης να ελέγξει τα μέσα ενημέρωσης. Το επίπεδο κινδύνου για τις δημοκρατικές ελευθερίες της Πολωνίας είναι περισσότερο από το τριπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Σύμφωνα με την Γκρόγκαν, υπήρχε βαθιά ανησυχία για την «κρίση του κράτους δικαίου με πολλά κράτη της ΕΕ να υπονομεύουν και να διαλύουν συστηματικά τους δημοκρατικούς θεσμούς». Όπως εκτιμά, ο κίνδυνος έγκειται στην κανονικοποίηση των δημοκρατικών παραβιάσεων στο όνομα κάποιας απάντησης σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης. «Ο κίνδυνος εξομάλυνσης της έκτακτης ανάγκης είναι ότι ξεχνιούνται οι συνήθεις προσδοκίες για τα δικαιώματα που μπορούμε να απολαμβάνουμε χωρίς όρους και να αγνοούνται οι αποφάσεις που μπορεί να λάβει η κυβέρνηση μόνο με άδεια: μπορούμε να πούμε ότι έχουμε δημοκρατία, αλλά δεν ζούμε σε μια δημοκρατία» καταλήγει.
Πηγή: The Guardian
