Οι πρώτοι Σύροι πρόσφυγες στον Λίβανο, που θα επιστρέψουν στα σπίτια τους, βάσει ενός νέου σχεδίου επαναπατρισμού θα αναχωρήσουν στις 26 Οκτωβρίου, όμως λίγοι στους καταυλισμούς στην κοιλάδα Μπεκάα είπαν ότι θα συμμετάσχουν σε αυτό. Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων φοβούνται πως το πρόγραμμα μπορεί να μην είναι τόσο εθελοντικό όσο φέρεται να είναι, σε μια περίοδο όπου αυξάνονται οι ανησυχίες για μια πολιτική εξαναγκασμού η οποία όπως λένε είναι ήδη σε εφαρμογή στην Τουρκία, όπου έχουν καταγραφεί 3,6 εκατ. Σύροι οι οποίοι έφυγαν από τη χώρα τους. «Πώς υποτίθεται ότι θα φύγουμε ενόσω υπάρχει πόλεμος;» αναρωτιέται η Μανάλ, μια 29χρονη γυναίκα από τη Συρία που προσπαθεί να τα βγάλει πέρα σε καταυλισμό της κοιλάδας Μπεκάα, όπου παραμένει.
Φέτος και οι δύο φιλοξενούσες χώρες έχουν εντείνει την πίεση στους πρόσφυγες να φύγουν. Στον Λίβανο, που φιλοξενεί εκατοντάδες χιλιάδες Σύρους, ο πρόεδρος Μισέλ Αούν, η θητεία του οποίου λήγει στις 31 Οκτωβρίου, δήλωσε πως η υπηρεσία γενικής ασφάλειας της χώρας θα διευκολύνει τις εθελοντικές επιστροφές, επαναλαμβάνοντας τον ρόλο που είχε από το 2018 στον επαναπατρισμό περίπου 400.000 ανθρώπων που διέφυγαν από τη βία που ακολούθησε τις διαδηλώσεις το 2011 εναντίον του προέδρου Μπασάρ αλ – Άσαντ.
Επιβεβαίωσε με τις αρχές στη Δαμασκό ότι δεν έχουν εκδοθεί εντάλματα σύλληψης σε βάρος αυτών των ανθρώπων και στη συνέχεια φρόντισε για τη μεταφορά τους στην άλλη πλευρά των συνόρων. Η υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες UNHCR δεν υποστήριξε αυτή τη διαδικασία, όμως οι εκπρόσωποί της ήταν επί τόπου για την περίπτωση που οι πρόσφυγες είχαν οποιεσδήποτε ερωτήσεις και μπορεί να έχει τον ίδιο ρόλο και αυτή τη φορά. Η Διεθνής Αμνηστία δήλωσε πως απ’ ό,τι αντιλαμβάνεται οι επικείμενες επιστροφές θα λάβουν χώρα μέσω του ίδιου μηχανισμού.
Ωστόσο «η Συρία δεν είναι ασφαλής για επιστροφές» είπε η ερευνήτρια της οργάνωσης για τη Συρία Νταϊάνα Σίμααν. Η Αμνηστία βρήκε πως άνθρωποι που επέτρεψαν στο παρελθόν υπέστησαν παραβιάσεις δικαιωμάτων, μεταξύ των οποίων κράτηση, βασανιστήρια, βιασμός και εξαφανίσεις.
Η υπηρεσία γενικής ασφάλειας δεν απάντησε σε αιτήματα του Ρόιτερς για σχόλια. Όμως η Σίμααν είπε, πως δεν είναι πιθανό οι πρόσφυγες που λένε πως θέλουν να επιστρέψουν να έχουν ακριβείς πληροφορίες για την ασφάλεια και την παροχή υπηρεσιών στις γενέτειρές τους.
Η επαρχία απ΄όπου κατάγεται η Μανάλ, η Ντέιρ Έζορ, στο ανατολικότερο σημείο της Συρίας, όπως μεγάλο μέρος της χώρας έχει κατακερματιστεί από τα εμπόλεμα μέρη. Ισλαμιστές μαχητές πραγματοποιούν εδώ επιθέσεις, ενώ οι υποστηριζόμενοι από τις ΗΠΑ Κούρδοι ελέγχουν ορισμένες περιοχές και πολιτοφυλακές σύμμαχοι της κυβέρνησης ελέγχουν άλλες. Η Μανάλ έχασε τους δύο γιους της σε αεροπορική επιδρομή εκεί πριν από μερικά χρόνια. Διέφυγε στον Λίβανο με τις δύο κόρες της και βγάζει λίγο παραπάνω από 2 δολάρια την ημέρα μαζεύοντας υπολείμματα ξύλου τα οποία πουλάει ως καύσιμη ύλη.
«Είναι ευκολότερο να ζω αυτή την ταπεινωτική ζωή παρά να χάσω κι άλλους ανθρώπους από τη ζωή μου. Δεν θέλω να χάσω τις κόρες μου στον πόλεμο», είπε στο Ρόιτερς. Στο μεταξύ, στην Τουρκία, η οργάνωση Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch) κατηγόρησε στις 24 Οκτωβρίου τις αρχές για αυθαίρετες κρατήσεις και απελάσεις εκατοντάδων Σύρων προσφύγων φέτος, κατά παράβαση της αρχής της μη επαναπροώθησης, του μη εξαναγκασμού αιτούντων άσυλο να επιστρέψουν στη χώρα τους όπου μπορεί να διωχθούν. Είπε πως οι τουρκικές αρχές συνέλαβαν Σύρους στον δρόμο, στα σπίτια και στις δουλειές τους, τους χτύπησαν, τους ανάγκασαν να υπογράψουν έγγραφα ότι επιστρέφουν δήθεν εθελοντικά και τους ανάγκασαν να επιστρέψουν στη Συρία υπό την απειλή όπλου.
Ορισμένοι ήταν από ζώνες που τελούν υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης, αλλά τους έστειλαν σε περιοχές που τελούν υπό τον έλεγχο των ανταρτών όπου ξέσπασαν συγκρούσεις αυτό τον μήνα. Το υπουργείο Εσωτερικών της Τουρκίας αρνήθηκε να σχολιάσει στο Ρόιτερς. Ο επικεφαλής της τουρκικής Προεδρίας για τη Διαχείριση της Μετανάστευσης Σαβάς Ουνλού, δήλωσε στο Παρατηρητήριο πως οι ισχυρισμοί του είναι αβάσιμοι και πως η Τουρκία συμμορφώνεται με τη διεθνή νομοθεσία για τη μετανάστευση.
Η ερευνήτρια του Παρατηρητηρίου Νάντια Χάρντμαν, δήλωσε στο Ρόιτερς πως οι Σύροι πρόσφυγες στην Τουρκία τώρα «τρέμουν να βγουν έξω, ιδιαίτερα οι άνδρες. Λένε πως ο φόβος μήπως πέσουν σε σημεία ελέγχου τους θυμίζει τη Συρία». Ο Μουχάναντ, ένας 30χρονος Σύρος που ζει στην Τουρκία, συνελήφθη σχεδόν για μία εβδομάδα όταν οι αρχές τον εντόπισαν σε μια επαρχία διαφορετική από εκείνη όπου είχε καταγραφεί για να λάβει καθεστώς προστασίας. Αφού απείλησαν να τον απελάσουν σε υπό κυβερνητικό έλεγχο τμήματα της Συρίας, όπου καταζητείται, οι αρχές τον παράτησαν μαζί με τρεις άλλους Σύρους σε μια μάντρα ώρες μακριά από τα σπίτια τους. Ο Μουχάναντ αποφεύγει τώρα τα δημόσια μέσα μεταφοράς, ώστε να μην ξανασυλληφθεί. «Αν δεν εργάζομαι, κάθομαι απλώς στο σπίτι και αυτό δεν είναι καλό για την ψυχική μου υγεία», δήλωσε στο Ρόιτερς.«Δεν μπορώ να επιστρέψω στη Συρία, αλλά ούτε κι εδώ μπορώ να μείνω», είπε.
