Σύνταξη-Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Μπορεί να είναι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, αλλά δεν υπάρχει ίχνος συμπάθειας μεταξύ του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν και του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Κατά το παρελθόν, έχουν βρεθεί αντιμέτωποι σε διάφορα μέτωπα, από τον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης έως τη σύγκρουση μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν και τις τεταμένες διαφορές στην Ανατολική Μεσόγειο. Όμως η τελευταία τους αντιπαράθεση σηματοδοτεί ίσως την πιο απότομη κλιμάκωση μέχρι τώρα.
Το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο Ερντογάν αντέδρασε με πρωτοφανή οξύτητα στα σχόλια του Μακρόν σχετικά με το Ισλάμ. Ο Γάλλος πρόεδρος ανακοίνωσε πρόσφατα μια αμφιλεγόμενη εκστρατεία για να αλλάξει την πρακτική της πίστης μέσα στη Γαλλία, προειδοποιώντας ότι ορισμένοι μουσουλμάνοι στη χώρα διαδίδουν πεποιθήσεις που αποκλίνουν από τις αξίες της δημοκρατίας και οι οποίες συχνά οδηγούν στη δημιουργία μιας αντικοινωνίας. Η προσπάθεια απέκτησε χαρακτήρα επείγουσας ανάγκης, μετά τον βίαιο αποκεφαλισμό ενός δασκάλου που είχε δείξει στους μαθητές καρικατούρες του προφήτη Μωάμεθ. Αυτές οι ίδιες εικόνες προβάλλονταν σε κυβερνητικά κτήρια, σε ορισμένες γαλλικές πόλεις, καθώς το έθνος θρηνούσε τον χαμένο δάσκαλο.
Ο Ερντογάν, που συχνά κατηγορεί τη Δύση για υποκρισία και επιδιώκει να υπερασπιστεί τα δικαιώματα των Μουσουλμάνων εκτός της χώρας του, καυτηρίασε την έλλειψη αποδοχής της θρησκευτικής ελευθερίας από τον Μακρόν με ανήκουστο τρόπο. «Ποιο είναι το πρόβλημα αυτού του ατόμου που ονομάζεται Μακρόν με τους μουσουλμάνους και το Ισλάμ;» είπε σε ομιλία του το Σάββατο. «Ο Μακρόν χρειάζεται ψυχιατρική θεραπεία» σχολίασε. Ο Ερντογάν είχε ειρωνευτεί τη διανοητική οξύτητα του Γάλλου ηγέτη πριν από έναν χρόνο, όταν ο Μακρόν εξέφρασε την αποδοκιμασία του για τη στρατιωτική εισβολή της Άγκυρας στη βορειοανατολική Συρία. Αυτή τη φορά, η λεκτική επίθεση πυροδότησε γαλλική αντίδραση, με το Παρίσι να αποσύρει τον πρέσβη του στην Άγκυρα, την Κυριακή.
Τη Δευτέρα, ο Ερντογάν πέταξε το γάντι. Σε τηλεοπτική ομιλία, κάλεσε τους μουσουλμάνους να μποϊκοτάρουν γαλλικά προϊόντα σε ένδειξη αλληλεγγύης με τους αδελφούς τους στη Γαλλία, για τους οποίους είπε ότι «υποβάλλονται σε εκστρατεία λιντσαρίσματος, παρόμοια με εκείνη που υπέστησαν οι Εβραίοι στην Ευρώπη πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο». Το κάλεσμα του Ερντογάν είχε περιορισμένο αντίκτυπο στον αραβικό κόσμο. Διάφορες φατρίες στον Λίβανο, την πολιτική μεταρρύθμιση των οποίων υπερασπίστηκε ο Μακρόν πρόσφατα, εξέδωσαν ανακοινώσεις που απαιτούν μεγαλύτερο σεβασμό στις θρησκευτικές ευαισθησίες. Αξιωματούχοι στην Ιορδανία, το Πακιστάν, την Αίγυπτο και το Ιράν καταδίκασαν τη γαλλική θέση και την υπεράσπιση των γελοιογραφιών του Μωάμεθ από τον Μακρόν, τα οποία θεωρούνται βλασφημία στο Ισλάμ.
Ο Ερντογάν ζήτησε μποϊκοτάζ των γαλλικών προϊόντων την ημέρα που η λίρα έφτασε σε ιστορικό χαμηλό, κινούμενη στα 8 έναντι του δολαρίου για πρώτη φορά. «Οι τουρκικές αρχές έχουν ξοδέψει περίπου 134 δισεκατομμύρια δολάρια τους τελευταίους 18 μήνες για να στηρίξουν το νόμισμα, σύμφωνα με εκτίμηση της Goldman Sachs» σημείωσαν οι Financial Times. «Αυτή η προσπάθεια έχει ένα βαρύ τίμημα σε ξένα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας, με αποτέλεσμα ο οργανισμός αξιολόγησης Moody’s να προειδοποιήσει τον περασμένο μήνα την Άγκυρα πως «είχε σχεδόν εξαντλήσει τα κεφάλαια που θα της επέτρεπαν να ξορκίσει μια πιθανή κρίση ισοζυγίου πληρωμών».
Πρόσφατες εμπλοκές πολεμικού χαρακτήρα της Άγκυρας – συμπεριλαμβανομένων της υποστήριξής της στο Αζερμπαϊτζάν σε μάχες με τις αρμενικές δυνάμεις, της στήριξης με όπλα και μισθοφόρους μιας από τις αντιμαχόμενες πλευρές στη Λιβύη και της τεταμένης αντιπαράθεσης με τις κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Κύπρου σχετικά με τα δικαιώματα έρευνας και γεωτρήσεων σε τμήματα της Ανατολικής Μεσογείου- εξασφαλίζουν στον Ερντογάν το όχημα που κατευθύνει τις εθνικιστικές ενέργειες και εκτονώνει τις αντιδράσεις μακριά από τα εσωτερικά προβλήματα. Στη διαμάχη με τον Μακρόν, είναι σχεδόν η πρώτη φορά που ο Ερντογάν μπλέκεται με έναν Δυτικοευρωπαίο ηγέτη για να διεγείρει τα πάθη των υποστηρικτών του.
«Ανεξάρτητα από το πόσο απογοητευμένη είναι η Δύση με τις τακτικές εκφοβισμού του Ερντογάν, οι δυτικές χώρες δεν θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε μια ουσιαστική απάντηση που θα άλλαζε τη συμπεριφορά του» δήλωσε ο Gonul Tol, του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής στο Today’s WorldView. «Έτσι, ο Ερντογάν δεν βλέπει κανένα λόγο να αλλάξει πορεία. Όσο βλέπει ευκαιρίες να καταθέτει τα εθνικιστικά και ισλαμικά διαπιστευτήριά του και να τονώνει την εθνική υπερηφάνεια, θα συνεχίσει να παίζει το παιχνίδι του».
Ο Μακρόν έχει επίσης προφανή εγχώρια κίνητρα. Οι κινήσεις του για ρύθμιση της πρακτικής άσκησης της πίστης του Ισλάμ στη Γαλλία μπορεί να τον βοηθήσουν να ξεπεράσει την ξενοφοβική ακροδεξιά της Γαλλίας. Ταυτόχρονα, η ανάδειξή του ως επικεφαλής ανταγωνιστή του Ερντογάν μπορεί να ενισχύσει την εικόνα που θέλει να προβάλει ως πρωταθλητή των ευρωπαϊκών συμφερόντων στην παγκόσμια σκηνή. Πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες συσπειρώθηκαν γύρω από τον Γάλλο πρόεδρο, οργισμένοι με τη ρητορική του Ερντογάν.
«Ο Μακρόν βλέπει μια ολοένα και πιο αυταρχική και επιθετική Τουρκία να απειλεί την ευρωπαϊκή ασφάλεια… και πιστεύει ότι οι Ευρωπαίοι πρέπει να ανταποκριθούν» δήλωσε ο Benjamin Haddad του Ατλαντικού Συμβουλίου στο Today’s WorldView. «Αυτός είναι ο αγώνας που ονειρεύονταν και οι δύο» συμπληρώνει ο Asli Aydintasbas, συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων. «Ο ένας στον άλλο, ο Μακρόν και ο Ερντογάν βρήκαν τον ιδανικό εχθρό. Αυτή η διαμάχη λειτουργεί και για τους δύο ηγέτες με κάποιο περίεργο τρόπο, τόσο στο εσωτερικό όσο και ως προς την επιρροή που προσπαθούν να ασκήσουν στο εξωτερικό».
Πράγματι, μπορεί να το βρίσκουν πιο βολικό να μάχονται ο ένας τον άλλο παρά να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις στο κατώφλι τους. Ο Ερντογάν θα μπορούσε σύντομα να βρεθεί αντιμέτωπος με τις συνέπειες της υπερφίαλης εξωτερικής πολιτικής του, μετά από ένα χρόνο επιθετικών περιπετειών στη γειτονιά της Τουρκίας. Ο Μακρόν, εν τω μεταξύ, ξεκινά μια κάπως δονκιχωτική περιπέτεια στο εσωτερικό, σύμφωνα με τον James McAuley της Washington Post.
«Αντί να αντιμετωπίσει την αποξένωση των Γάλλων μουσουλμάνων, ειδικά στα περιαστικά γκέτο της Γαλλίας, για τα οποία οι εμπειρογνώμονες συμφωνούν σε γενικές γραμμές πως είναι η βασική αιτία που αφήνει κάποια άτομα έκθετα στη ριζοσπαστικοποίηση και τη βία, η κυβέρνηση στοχεύει να επηρεάσει την πρακτική μιας θρησκευτικής πίστης 1.400 ετών, με σχεδόν 2 δισεκατομμύρια, κατά πλειοψηφία, ειρηνικούς οπαδούς σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων δεκάδων εκατομμυρίων στη Δύση. Είναι μια περίεργη απάντηση στο πρόβλημα» πρόσθεσε ο έγκριτος δημοσιογράφος.
Οι εξελίξεις θα δείξουν αν και πόσο θα ωφελήσει πολιτικά η σύγκρουση τους δυο ηγέτες μακροπρόθεσμα. Δεν χρειάζεται να αναφερθεί με ποια πλευρά συμπαρατάσσεται η χώρα μας.
Πηγή: The Washington Post
