Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Οι φάκελοι αποκαλύπτουν την πολιτική ευπιστία και αμέλεια που έχει περιβάλλει την αυξανόμενη δύναμη της Silicon Valley.
Υπήρχαν ταξί και πριν την Uber – όπως υπήρχαν βιβλιοπωλεία πριν από την Amazon και φίλοι πριν το Facebook. Ένα μεγάλο μέρος της καινοτομίας που τους διέπει, είναι οι νέοι τρόποι παράδοσης παλιών ιδεών. Η τεχνολογία δίνει στον καινοτόμο ένα πλεονέκτημα μειώνοντας το κόστος, επιτρέποντας την πιο ευέλικτη παράδοση και ξεπερνώντας τους καθιερωμένους εμπόρους που έχουν κολλήσει σε απαρχαιωμένες μεθόδους.
Αυτός είναι ο θεμελιώδης μύθος της λαογραφίας της Silicon Valley. Ήταν η ιστορία που η Uber διέδωσε για τον εαυτό της – στα χρόνια της πιο εκρηκτικής ανάπτυξής της από μια απλή υπηρεσία για περιηγήσεις στο Σαν Φρανσίσκο σε μια παγκόσμια τεχνολογική δύναμη. Παρουσιάστηκε σαν την αρχετυπική ψηφιακή ανατροπή, μια εφαρμογή που ταιριάζει τη ζήτηση με την προσφορά με μια επιδεξιότητα που εκτόξευσε τον ανταγωνισμό. Όταν οι ανταγωνιστές (αδειοδοτημένοι οδηγοί ταξί) διαμαρτυρήθηκαν, οι αντιρρήσεις τους απορρίφθηκαν από τον νεοφερμένο ως το θανατηφόρο κροτάλισμα μονοπωλίων και πολέμιων της τεχνολογίας που στέκονταν εμπόδιο στην πρόοδο.
Υπήρχε τότε, και εξακολουθεί να υπάρχει, ένα επιχείρημα κατά των ρυθμίσεων που αναστέλλουν την καινοτομία και που πρέπει να αλλάζουν ανάλογα με τις μεταβαλλόμενες εποχές. Αυτή η συζήτηση φαίνεται τώρα (κάπως) διαφορετική υπό το φως των ντοκουμέντων που διέρρευσαν, χρονολογούνται μεταξύ 2014 και 2017 και δημοσιεύθηκαν πρόσφατα από τον Guardian. Δείχνουν τις αδίστακτες, επιθετικές μεθόδους που χρησιμοποίησε η Uber για να πετύχει την (δια της βίας) είσοδο της σε διάφορες αγορές σε όλο τον κόσμο.
Το μισθοφορικό ήθος της εταιρείας αποκαλύπτεται σε μια ανταλλαγή μηνυμάτων από ανώτερα στελέχη που συζητούν την απειλή για τους οδηγούς της Uber από επίθεση στο Παρίσι, όταν οι καθιερωμένοι οδηγοί ταξί της πόλης έκαναν απεργία. Ο Travis Kalanick, συνιδρυτής και πρώην διευθύνων σύμβουλος της Uber, ήθελε οι οδηγοί του να αψηφήσουν την απεργία με μαζική πολιτική ανυπακοή. Όταν προειδοποιήθηκε ότι αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει βίαια αντίποινα, ο Kalanick απάντησε: «Νομίζω ότι αξίζει τον κόπο. Η βία εγγυάται την επιτυχία».
Το συμπέρασμα, το οποίο η Uber αρνείται, είναι ότι η εταιρεία είδε την απειλή για τους οδηγούς της ως μέρος μιας σειράς εργαλείων δημοσίων σχέσεων, μαζί με τους πολλούς μοχλούς ιδιωτικής επιρροής της, για να πιέσει για ρυθμιστικές αλλαγές. Το μέγεθος αυτής της επιχείρησης, που στρατολόγησε κορυφαίους πολιτικούς και μεσίτες εξουσίας σε όλο τον κόσμο για να προωθήσει τα συμφέροντα της εταιρείας, κόβει την ανάσα – και ήταν απίστευτα, ακριβή. Υπολογίζεται ότι μόνο το 2016, η εταιρεία ξόδεψε 90 εκατομμύρια δολάρια για lobbying. Η Uber λέει τώρα ότι βρίσκεται υπό διαφορετική διαχείριση, με διαφορετικό τρόπο λειτουργίας. Ο Kalanick έφυγε από την εταιρεία το 2017.
Δεν είναι ασυνήθιστο για μια φιλόδοξη νέα εταιρεία να επιδιώκει εμπορικά συμφέροντα με επιθετικά μέσα. Η σκληρότητα είναι μια ιστορική κινητήρια δύναμη της οικονομικής εξέλιξης. Ορισμένοι καινοτόμοι έχουν ιστορικό φιλανθρωπικών πρωτοβουλιών, άλλοι είναι αρπακτικά εξαρχής. Πάντως, το ιστορικό μοτίβο είναι ότι η τεχνολογία συντρίβει στον δρόμο της ότι βρει, προκειμένου να εισέλθει στην οικονομία και μόνο αργότερα, μόλις γίνουν ορατές οι ευρύτερες επιπτώσεις, η κοινωνία οργανώνει μια πολιτική απάντηση για να μετριάσει τα μειονεκτήματα.
Η Βιομηχανική Επανάσταση δημιούργησε εκπληκτικό πλούτο για τους βιομηχάνους πριν υπάρξουν νόμοι κατά της παιδικής εργασίας, για παράδειγμα. Χρειάστηκαν να οργανωθούν οι εργάτες σε συνδικάτα για να φέρουν ένα αντίβαρο στις δυνάμεις που έτειναν, από την φύση τους, προς τη μαζική εκμετάλλευση και τις αμοιβές φτώχειας. Μόλις πέρυσι, το ανώτατο δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου επικύρωσε μια απόφαση του δικαστηρίου απασχόλησης κατά της Uber, η οποία είχε ισχυριστεί ότι δεν χρειαζόταν να παρέχει στους οδηγούς της τον κατώτατο μισθό, την άδεια μετ’ αποδοχών ή τις συντάξεις – επειδή δεν κατηγοριοποιούνταν τεχνικά ως εργαζόμενοι της εταιρείας.
Η επιτυχία της φιλελεύθερης δημοκρατίας – το καλύτερο μοντέλο που έχει εφαρμοστεί μέχρι τώρα για την οργάνωση των ανθρώπων σε ευημερούσες και ελεύθερες κοινωνίες – εξαρτάται από την ισορροπία μεταξύ της ώθησης της αγοράς που δημιουργεί πλούτο και των υποχρεώσεων που πρέπει να επιβάλει η πολιτική στις επιχειρήσεις για το ευρύτερο καλό. Σήμερα, η διαφορά μεταξύ της κυρίαρχης αριστεράς και δεξιάς στην οικονομική πολιτική έχει οδηγήσει την κοινωνία στο ερώτημα ως προς το πως πρέπει να προσαρμόσουμε την ισορροπία μεταξύ αυτών των ανταγωνιστικών απαιτήσεων – όπου η έμφαση ταλαντεύεται ανάμεσα στην ατομική ελευθερία να πλουτίζεις και στο συλλογικό καθήκον να μοιράζεσαι.
Κατά περιόδους αυτή η διάκριση κηρύσσεται άσχετη από την προοδευτική πορεία της ιστορίας, αλλά συνεχίζει να εμφανίζεται κάθε τόσο. Το μαρξιστικό μοντέλο για την εξάλειψη του καπιταλισμού εκφυλίστηκε εντελώς σε τυραννία και χρεοκοπία όπου κι αν δοκιμάστηκε τον 20ό αιώνα. Αυτή η αποτυχία, στη συνέχεια εκλήφθηκε ως ηθική δικαίωση από τους φονταμενταλιστές της ελεύθερης αγοράς που έβλεπαν οποιαδήποτε κρατική ρύθμιση της οικονομίας ως επίθεση στην ελευθερία.
Η μεταψυχροπολεμική θριαμβευτική στιγμή για τη Δύση συνέπεσε με την ψηφιακή επανάσταση, δημιουργώντας μια κουλτούρα αλαζονείας και πολιτικής εφησυχασμού γύρω από την οικονομία της νέας τεχνολογίας. Το ήθος της Silicon Valley συνδύαζε το μοντέλο χρυσοθηρίας του (παράνομου) καπιταλισμού της Καλιφόρνια με ίχνη ουτοπικού ευαγγελισμού που είχαν φέρει οι χίπις στο Σαν Φρανσίσκο. Το αποτέλεσμα ήταν μια υπερβατική λατρεία για τις startup του Διαδικτύου ως ένα νέο είδος επιχείρησης στο οποίο δεν ίσχυαν οι παλιοί κανόνες και του οποίου ο σκοπός ήταν να βελτιώσει την ανθρωπότητα καθώς και να κερδίσει χρήματα.
Τα Uber Files είναι φωτογραφία μιας συγκεκριμένης στιγμής – η κορύφωση της πολιτικής ευπιστίας και αμέλειας γύρω από την αυξανόμενη δύναμη των εταιρειών τεχνολογίας. Όμως, οι βασικοί κανόνες της νέας ψηφιακής οικονομίας αποδείχτηκαν ότι δεν ήταν τόσο διαφορετικοί από τους ανάλογους παλιούς. Ο τύπος ρύθμισης που θα χρειαστεί για να περιοριστεί η υπερβολή των επιχειρήσεων μπορεί να είναι διαφορετικός σε τομείς που δεν υπήρχαν πριν από μια γενιά. Ωστόσο, το μοτίβο της κατάληψης της πολιτικής από τους εταιρικούς λομπίστες είναι το ίδιο και πολύ γνωστό.
Η αποκάλυψη των επιθετικών πρακτικών της Uber λέει μια απλή αλήθεια για την τεχνολογική επανάσταση. Είναι το ίδιο που λένε οι σκληρές συνθήκες εργασίας σε μια αποθήκη της Amazon και οι δηλητηριασμένες δεξαμενές του δημόσιου διαλόγου όπου το Facebook εκτοξεύει μίσος και παραπληροφόρηση. Το κόστος της καινοτομίας μπορεί να είναι αόρατο στον καταναλωτή, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Συνεπώς, η δουλειά των δημοκρατικών πολιτικών είναι να είναι θεματοφύλακες του δημόσιου συμφέροντος και όχι τα λιπαντικά για το ιδιωτικό κέρδος.
Πηγή: The Guardian
