Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ
Η ιδέα είναι ότι ο «ένοχος άνθρακας» μπορεί να «συλλάβει» τον άνθρακα
Αυτή είναι τουλάχιστον η αμφιλεγόμενη ετυμηγορία της ΕΕ. Σε ένα νέο σχέδιο που κυκλοφόρησε την Τρίτη, οι Βρυξέλλες επιβεβαίωσαν ότι επενδύουν σε μερικές από τις μεγαλύτερες ρυπογόνες εταιρείες στον κόσμο για να επενδύσουν μαζικά σε νέα τεχνολογία για την άντληση άνθρακα και την αποθήκευση του για χιλιετίες, ως μέρος της στρατηγικής τους για να επιτευχθεί η κλιματική ουδετερότητα.
Η τεχνολογία που αφορά στην αφαίρεση του διοξειδίου του άνθρακα απευθείας από την ατμόσφαιρα, ονομάζεται “Αφαίρεση διοξειδίου του άνθρακα” (CDR) ή “Άμεση σύλληψη αέρα” (DAC).
Η νέα νομοθεσία οριστικοποιήθηκε επίσης την Τρίτη, ο νόμος Net-Zero Industry Act, θα ενσωματώσει το αίτημα (με ορισμένες επιφυλάξεις) σε νόμο.
Υπάρχει μια αιτιολόγηση σε αυτό. Εταιρείες όπως η Shell και η ExxonMobil έχουν χρήματα, τεχνογνωσία μηχανικής, και εγκαταστάσεις που απαιτούνται για να αναπτυχθεί γρήγορα μια εμβρυϊκή βιομηχανία που δεν είναι κερδοφόρα (ακόμα) αλλά θα μπορούσε να βοηθήσει στο κλιματικό ζήτημα.
Η στρατηγική «είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται η ΕΕ», δήλωσε η Eve Tamme, η οποία προεδρεύει της Πλατφόρμας Μηδενικών Εκπομπών, ενός οργανισμού που συμβουλεύει την ΕΕ για την τεχνολογία δέσμευσης άνθρακα.
Οι δικοί της επιστημονικοί σύμβουλοι —ακόμα και κάποιες για το κλίμα εστιασμένες ΜΚΟ — παραδέχονται ότι η δέσμευση άνθρακα θα χρειαστεί για να επιτευχθεί ο στόχος της ΕΕ για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Οι βιομηχανίες που διψούν για ενέργεια όπως η χαλυβουργία, το τσιμέντο και η χημική βιομηχανία δεν μπορούν εύκολα να απανθρακωθούν και δεν θα εξαφανιστούν. Η δέσμευση άνθρακα θα μπορούσε να τις βοηθήσει, και οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων μπορούν να βοηθήσουν στην πραγματοποίηση αυτής της τεχνολογίας.
Από τον “κρυπτονίτη” στην αποδοχή
Η δέσμευση άνθρακα, τουλάχιστον θεωρητικά, απέχει πολύ από το να είναι νέα.
Για δεκαετίες, οι μεγάλες εταιρείες υπερηφανεύονται για τις δυνατότητες απορρόφησης CO2, παρουσιάζοντάς την ως έναν ιδανικό τρόπο συμφιλίωσης της οικονομικής ανάπτυξης και των περιβαλλοντικών προτύπων χωρίς να χρειάζεται να ξανασκεφτούμε τον τρόπο λειτουργίας των βιομηχανικών εγκαταστάσεων.
Ωστόσο, η δέσμευση άνθρακα μπορεί να σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα και δεν έχει αποδειχθεί ποτέ ότι λειτουργεί σε μεγάλη κλίμακα.
Μπορεί να σημαίνει παγίδευση εκπομπών προτού απελευθερωθούν, κάτι που είναι πιο οικονομικό. Ή μπορεί να σημαίνει κυριολεκτικά την αφαίρεση του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, μια λιγότερο δοκιμασμένη και ακριβή προσέγγιση.
Μόλις συλληφθεί αυτός ο άνθρακας, χρειάζεται ένα ολόκληρο δίκτυο για να τον συσκευάσει: ένα εξελιγμένο σύστημα αγωγών, ειδικευμένοι εργαζόμενοι, χώροι αποθήκευσης.
Στα τέλη της δεκαετίας του 2000, η ελπίδα σε αυτή τη νέα τεχνολογία ήταν στα ύψη, εν μέρει επειδή η ηλιακή και η αιολική ενέργεια ήταν ακριβή, και η ΕΕ αποφάσισε να τη δοκιμάσει.
Το 2009, ως μέρος ενός πακέτου ανάκαμψης από την ύφεση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε ένα πρόγραμμα 1 δισεκατομμυρίου ευρώ για τη στήριξη οκτώ έργων με την ελπίδα να αποδείξει ότι η δέσμευση άνθρακα ήταν εμπορικά βιώσιμη.
Η απόπειρα βομβαρδίστηκε, καθώς κανένα από τα έργα δεν πέτυχε. Στη συνέχεια, η τεχνολογία έγινε “κρυπτονίτης” για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Ο Domien Vangenechten, ειδικός στη δέσμευση άνθρακα στο think tank E3G για την κλιματική πολιτική, υποστήριξε ότι η κατάρρευση ήταν «μια αποτυχία περισσότερο του ρυθμιστικού περιβάλλοντος παρά της τεχνολογίας». Οι χώρες ήταν αβέβαιοι επενδυτές, είπε ο Vangenechten, ενώ η τιμολόγηση της ΕΕ για τη ρύπανση από άνθρακα έπεσε κατακόρυφα, μειώνοντας τα οικονομικά κίνητρα για την κάλυψη των εκπομπών.
Οι καιροί έχουν αλλάξει, και η ιδέα της εφαρμογής μιας τεράστιας ηλεκτρικής σκούπας για τους βρόμικους κατασκευαστές χάλυβα, τσιμέντου και χημικών είναι και πάλι στη μόδα. Ακόμη και η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, γνωστή και ως IPCC, ορίζει τη δέσμευση άνθρακα ως έναν από τους πολλούς τρόπους διατήρησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας εντός του ορίου της Συμφωνίας του Παρισιού.
Η Ευρώπη επίσης, γίνεται όλο και πιο ανήσυχη για την απώλεια τοπικών βιομηχανιών, καθώς η Κίνα και οι ΗΠΑ αντλούν χρήματα στη δική τους παραγωγή.
Έτσι, για να γίνει πραγματικότητα η δέσμευση άνθρακα, η ΕΕ αποφάσισε ότι πρέπει να έχει τις εταιρείες ορυκτών καυσίμων να πρωτοστατούν, επενδύοντας μέρος των τεράστιων κερδών τους στην ανάπτυξή της.
Το σχέδιο της ΕΕ, που δόθηκε στη δημοσιότητα την Τρίτη, εκτιμά ότι η ΕΕ θα πρέπει να δεσμεύσει 280 εκατομμύρια τόνους CO2 έως το 2040 και περίπου 450 εκατομμύρια τόνους έως το 2050, απέχει πολύ από την ελάχιστη δυναμικότητα σήμερα.
Ωστόσο, αποφεύγει να θέσει σαφείς στόχους σε θέματα όπως πόσες εγκαταστάσεις παγίδευσης άνθρακα χρειάζεται η Ευρώπη, και σε ποιες χώρες, κι εστιάζει στην ανάγκη ανάπτυξης ολόκληρου του δικτύου από τη λήψη έως την αποθήκευση.
Στην Ελλάδα, έξι χώροι, με δυνατότητες γεωλογικής αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα έχουν εντοπιστεί. Εκτός από το project της Energean για αποθήκευση CO2 στον Πρίνο, προϋπολογισμού 1 δισ. ευρώ, το οποίο έχει ήδη ενταχθεί στα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest – PCI), επιστήμονες του ΕΚΕΤΑ έχουν εντοπίσει κι άλλες περιοχές για εγκατάσταση τεχνολογιών δέσμευσης, αξιοποίησης και αποθήκευσης άνθρακα ή αποθήκευσης CO2 στην χώρα μας.
Οι πρώτες κατ’ αρχήν συμφωνίες για αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα στην σχεδιαζόμενη υπόγεια αποθήκη σε εξαντλημένο κοίτασμα του Πρίνου (που διαχειρίζεται η Energean) έχουν ήδη υπογραφεί, σύμφωνα με πηγές της αγοράς, με επιχειρήσεις από τους κλάδους της τσιμεντοβιομηχανίας και των διυλιστηρίων, ενώ έντονο είναι το ενδιαφέρον και από τον κλάδο της παραγωγής ενέργειας.
Πέρα από τον Πρίνο, υπάρχει γεωλογικό ενδιαφέρον στις περιοχές των Γρεβενών, της Δυτικής Θεσσαλονίκης και του Βόλου.
Ωστόσο για τους πράσινους Ευρωπαίους πολιτικούς, οι εμπλοκή των εταιρειών στο εγχείρημα είναι ένας λόγος να θέλουν να αποφύγουν το δέλεαρ της δέσμευσης άνθρακα.
«Πρόκειται για μια πολύ ακριβή τεχνολογία», δήλωσε την Τρίτη ο Γερμανός ευρωβουλευτής των Πρασίνων Μάικλ Μπλος, «και είναι καλή για τις εταιρείες φυσικού αερίου και άνθρακα».
