Οι υψηλές τιμές της ενέργειας κάνουν τους κατοίκους της Ευρώπης να στρέφονται στο ξύλο για να εξασφαλίσουν μια φθηνότερη εναλλακτική λύση – και οι νόμοι της ΕΕ τους δίνουν κίνητρο.
Τις τελευταίες δεκαετίες, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μεταμορφώσει το ενεργειακό της σύστημα. Το 2005 περίπου το 10% της συνολικής ενέργειας που καταναλώθηκε στην ΕΕ προερχόταν από ανανεώσιμες πηγές. Πέρυσι, αυτό το μερίδιο έφτασε το 22% – είναι ένας από τους κύριους λόγους που οι κατά κεφαλήν εκπομπές άνθρακα του μπλοκ έχουν μειωθεί ραγδαία τον 21ο αιώνα. Αυτή η μετατόπιση θα πρέπει να αυξηθεί ακόμη περισσότερο, εάν η ΕΕ θέλει να πετύχει τον στόχο της για καθαρές μηδενικές εκπομπές, έως το 2050.
Όμως, εδώ είναι το περίεργο. Ένα τεράστιο κομμάτι αυτής της ανανεώσιμης ενέργειας προέρχεται από την καύση ξύλου. Σχεδόν το 60% του συνόλου της ανανεώσιμης ενέργειας της ΕΕ προέρχεται από βιοενέργεια – ένας όρος που περιλαμβάνει κάθε είδους ενέργεια που προέρχεται από κάτι που έζησε (πρόσφατα). Αυτό περιλαμβάνει τα γεωργικά απόβλητα, τα φυτά που καλλιεργούνται για βιοκαύσιμα και – το πιο σημαντικό – το ξύλο από τις δασοκομικές βιομηχανίες. Ένα μικρό ποσοστό αυτής της βιομάζας μετατρέπεται σε βιοκαύσιμα ή καίγεται σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, αλλά σχεδόν τα τρία τέταρτα καίγονται για να ζεστάνουν σπίτια και επιχειρήσεις – και δεν μιλάμε μόνο για ξυλόσομπες. Σχεδόν όλη η αστική θέρμανση της Σουηδίας παράγεται από συστήματα τηλεθέρμανσης, τα οποία καίνε κυρίως ξύλο που παράγεται από τις τεράστιες – και με μεγάλη επιρροή – δασικές βιομηχανίες της χώρας.
Με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία να εκτοξεύει τις τιμές της ενέργειας στα ύψη αυτόν τον χειμώνα, πολλοί Ευρωπαίοι αναζητούν ξύλο για να εξασφαλίσουν φθηνή, αξιόπιστη ενέργεια. Στη Γερμανία, οι προμηθευτές καυσόξυλων αντιμετωπίζουν άνευ προηγουμένου ζήτηση και οι ιδιοκτήτες γης αναφέρουν ότι τα δάση τους λεηλατούνται από κλέφτες. Οι ΜΚΟ έχουν προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για καυσόξυλα θα οδηγήσει σε αύξηση της παράνομης υλοτομίας και θα θέσει σε κίνδυνο τα προστατευόμενα δάση. «Οι άνθρωποι θα κάψουν εκατομμύρια τόνους ξύλου αυτόν τον χειμώνα και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να το αντιμετωπίσουμε αυτό», λέει ο Martin Pigeon, ακτιβιστής στη Fern, μια ΜΚΟ που προστατεύει τα δάση.
Ένα μεγάλο μέρος του προβλήματος είναι η Οδηγία για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (RED) – μια ευρωπαϊκή νομοθεσία που ταξινομεί ορισμένα προϊόντα ξύλου ως ανανεώσιμα καύσιμα και διοχετεύει επιδοτήσεις για την καύση τους. Όμως, οι αναθεωρήσεις στο RED βρίσκονται υπό διαπραγμάτευση. Οι αλλαγές στη νομοθεσία θα μπορούσαν να θέσουν τέρμα σε αυτά τα κίνητρα.
Το RED, που ξεκίνησε το 2009, νομοθετήθηκε από την ΕΕ για να κατευθύνει τη χρηματοδότηση σε έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αντί για έργα που βασίζονται σε ορυκτά καύσιμα. «Η αιτιολόγηση για αυτές τις επιδοτήσεις και τα κίνητρα της αγοράς ήταν να δοθεί στις ανανεώσιμες πηγές μια θέση στην αγορά σε ένα πλαίσιο όπου τα ορυκτά καύσιμα ήταν φθηνότερα», λέει ο Pigeon. Έκτοτε, οι τιμές των διαφόρων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχουν πέσει πολύ κάτω από αυτές των ορυκτών καυσίμων, αλλά το RED συνεχίζει να διοχετεύει δισεκατομμύρια ευρώ χρηματοδότησης προς την καύση ξύλου, η οποία απελευθερώνει περισσότερο CO2 ανά μονάδα ενέργειας από ορισμένα ορυκτά καύσιμα, καθώς και επιβλαβή σωματιδιακή ρύπανση. «Τώρα έχουμε μια κατάσταση όπου είναι κερδοφόρο να καίει κανείς ξύλα ανεξάρτητα από τη νομοθεσία, και αυτό είναι πολύ τρομακτικό», λέει ο Pigeon.
Αυτό είναι ενδεχόμενο να αλλάξει. Το RED αναθεωρείται (επί του παρόντος) σε μια σειρά μακρών διαπραγματεύσεων μεταξύ των τριών διαφορετικών θεσμών της ΕΕ: του Κοινοβουλίου, της Επιτροπής και του Συμβουλίου. Τον Σεπτέμβριο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ του τερματισμού των επιδοτήσεων για μη επεξεργασμένη ξυλεία που προέρχεται απευθείας από δάση, αν και ένας μακρύς κατάλογος εξαιρέσεων περιλαμβάνει δέντρα που έχουν κοπεί λόγω ασθενειών, φυσικών καταστροφών ή πρόληψης πυρκαγιών.
Τώρα αυτή η νομοθεσία πρέπει να επανεξεταστεί από τα κράτη μέλη της ΕΕ, τα οποία θα αποφασίσουν εάν συμφωνούν με αυτές τις εξαιρέσεις και εάν θέλουν να μειώσουν σταδιακά την ποσότητα δασικής ξυλείας που μπορεί να μετρήσει στους στόχους τους για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το τελευταίο σημείο θα αποδειχθεί αμφιλεγόμενο. Σε χώρες όπως η Λετονία, η Φινλανδία και η Σουηδία, τα καύσιμα με βάση το ξύλο αποτελούν περισσότερο από το ένα πέμπτο της κατανάλωσης ανανεώσιμης ενέργειας. Η σταδιακή κατάργηση του καθεστώτος του ξύλου ως ανανεώσιμης πηγής, θα καθιστούσε πολύ πιο δύσκολο για αυτές τις χώρες να επιτύχουν τους κλιματικούς στόχους τους.
«Όταν επιδοτούμε την καύση οποιουδήποτε τμήματος αυτού του οικοσυστήματος, τροφοδοτούμε ένα σενάριο απώλειας – απώλειας για το κλίμα», λέει η Lina Burnelius, επικεφαλής στο Protect the Forest, μια σουηδική ΜΚΟ. Εκτός από την εκπομπή μεγάλων ποσοτήτων CO2, η καύση ξύλου δίνει κίνητρα στην υλοτόμηση των δασών, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για τον μετριασμό της κλιματικης αλλαγης. Τα δέντρα χρειάζονται δεκαετίες για να αρχίσουν να δεσμεύουν άνθρακα, επομένως η καύση ξύλου σήμερα δημιουργεί χρέος άνθρακα που μπορεί να αποπληρωθεί μόνο μετά από χρόνια στο μέλλον. Ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί αυτό το χρέος είναι απλώς να αφήσουμε τα δέντρα άθικτα. Νωρίτερα φέτος, μια έρευνα από τους New York Times διαπίστωσε ότι δέντρα σε ένα προστατευόμενο δάσος στη Ρουμανία κόβονταν και μετατρέπονταν σε pellets ξύλου για να τροφοδοτήσουν σόμπες και συστήματα τηλεθέρμανσης σε όλη την Ευρώπη.
«Αντί να δίνουμε κίνητρα για την περαιτέρω καταστροφή των δασών, θα πρέπει να διοχετεύουμε περισσότερα χρήματα για τη μόνωση των σπιτιών και την εγκατάσταση αντλιών θερμότητας», λέει ο Pigeon. Και τα δύο θα μείωναν τη ζήτηση ενέργειας. Η Burnelius επισημαίνει ότι πρέπει να κάνουμε άλλες μορφές ανανεώσιμης ενέργειας ακόμη πιο επιθυμητές από την καύση ξύλου. Για αυτήν, αυτό σημαίνει μετατόπιση των επιδοτήσεων από τις βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων και βιομάζας, στην περισσότερη υποστήριξη της ηλιακής, υπεράκτιας αιολικής και της γεωθερμικής ενεργειας. «Πρέπει να αρχίσουμε να βάζουμε χρήματα εκεί που θα βοηθήσουν όλους στην κοινωνία, όχι τις ρυπογόνες βιομηχανίες. Δεν μπορούμε να πάμε από το ένα επιβλαβές για το κλίμα καύσιμο στο άλλο», συνεχίζει.
«Τα χρήματα που διοχετεύονται επί του παρόντος στην καύση θα μπορούσαν να ανακατευθυνθούν για να βοηθήσουν τους πολίτες της ΕΕ να πληρώσουν τους λογαριασμούς των καυσίμων τους», λέει ο Pigeon. Στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, είναι συχνά οι φτωχότεροι άνθρωποι που βασίζονται σε ξυλόσομπες για να ζεστάνουν τα σπίτια τους – άνθρωποι που θα αναγκαστούν να επιλέξουν μεταξύ καύσης ξύλου ή κρύου. Η λύση, λέει ο Pigeon, δεν είναι η απαγόρευση της καύσης ξύλου, αλλά η αλλαγή του συστήματος έτσι ώστε οι πιο φιλικές προς το περιβάλλον μορφές ενέργειας να καταστούν φθηνότερες.
Πηγη: Wired
