Σύνταξη- Επιμέλεια Στέλιος Βασιλούδης
H αστραπιαία προέλαση ανταρτών κατέλαβε τη Δαμασκό και ανάγκασε τον ισχυρό άνδρα της Συρίας να φύγει – τώρα ο κόσμος προσπαθεί να κατανοήσει την τελευταία δραματική ρήξη στη Μέση Ανατολή και τις συνέπειές της. Ποιοι είναι οι πιθανοί νικητές και ηττημένοι από την πτώση του Assad;
ΝΙΚΗΤΕΣ
Συρία (ίσως)
Ο συριακός λαός έχει υπομείνει έναν 13χρονο, πολυεπίπεδο εμφύλιο πόλεμο και σχεδόν μισό αιώνα βίαιης διακυβέρνησης από την οικογένεια Assad, η οποία έχει χρησιμοποιήσει λογοκρισία, κρατικό τρόμο, μαζικές απελάσεις, χημικό πόλεμο και σφαγές για να διατηρήσει την εξουσία.
Ο πόλεμος έχει στοιχίσει τη ζωή σε 470.000 έως 600.000 ανθρώπους, καθιστώντας τον τη δεύτερη πιο θανατηφόρα σύγκρουση του 21ου αιώνα μετά τον Δεύτερο Πόλεμο του Κονγκό.
Περισσότεροι από 13 εκατομμύρια Σύροι έχουν εκτοπιστεί βίαια λόγω της σύγκρουσης – 6,2 εκατομμύρια από αυτούς τράπηκαν σε φυγή στο εξωτερικό. Ο πόλεμος διαμόρφωσε τις συνθήκες για την άνοδο της ιδιαίτερα βάρβαρης τζιχαντιστικής ομάδας Ισλαμικό Κράτος.
Το αν οι απλοί Σύροι είναι νικητές εξαρτάται από το τι θα συμβεί στη συνέχεια στη χώρα και από το εάν η Συρία μπορεί να αποφύγει περισσότερη βία και να αναπτυχθεί σε ειρηνικές γραμμές. Κάποιοι φοβούνται ότι θα υπάρξει κενό εξουσίας και ότι οι διάφορες πολιτικές παρατάξεις και θρησκευτικές ομάδες της χώρας θα συγκρουστούν.
Όμως υπάρχει κάποιος άλλος λόγος ανησυχίας. Η Hayat Tahrir al-Sham (HTS), η κύρια φατρία των ανταρτών, έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική ομάδα από τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες.
Ο ηγέτης της, Abu Mohammed al-Jolani, έχει μακρά ιστορία τζιχαντιστικής δραστηριότητας και είναι πρώην σύμμαχος του νεκρού πλέον Abu Bakr al-Baghdadi, ηγέτη της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ). Το ζευγάρι τελικά διαφώνησε σε θέματα τακτικής και οι δύο σύντροφοι έγιναν αντίπαλοι και σκληροί εχθροί.
Το HTS αποσχίστηκε από την Αλ Κάιντα. Έκτοτε ο al-Jolani έχει κάνει πολλά για να μετονομάσει την ομάδα του – με τους περίπου 30.000 μαχητές της – ως εθνικιστική δύναμη και έχει υιοθετήσει έναν συμβιβαστικό τόνο προς τις θρησκευτικές μειονότητες της Συρίας.
Στον θύλακα Idlib που κυβερνά το HTS από το 2016, η ομάδα έχει αμβλύνει τη στάση της απέναντι στη χριστιανική και τη μειονότητα των Δρούζων. Κατά την κατάληψη του Χαλεπίου, ο al-Jolani υποσχέθηκε στους Χριστιανούς ότι θα ήταν ασφαλείς και οι εκκλησίες της πόλης μπορούσαν να λειτουργήσουν ανενόχλητες.
Το ερώτημα είναι αν ο al-Jolani και το HTS έχουν πραγματικά αφήσει πίσω τις εξτρεμιστικές τους ρίζες. Την Παρασκευή ο ίδιος είπε ότι η ομάδα έχει εξελιχθεί και ότι η ανοικοδόμηση της Συρίας αποτελεί πλέον προτεραιότητα.
«Η Hayat Tahrir al-Sham είναι απλώς ένα μέρος αυτού του διαλόγου και μπορεί να διαλυθεί ανά πάσα στιγμή. Δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ένα μέσο για να εκτελέσει ένα καθήκον: να αντιμετωπίσει αυτό το καθεστώς», είπε στο CNN.
Η ελπίδα είναι ότι το HTS έχει πράγματι αλλάξει, αλλά «το να εμπιστεύεσαι τον al-Jolani και το HTS μοιάζει πολύ με το περίφημο αστείο του Oscar Wilde για τους δεύτερους γάμους: «ο θρίαμβος της ελπίδας έναντι της εμπειρίας», προειδοποίησε ο πρώην διπλωμάτης των ΗΠΑ Alberto Fernandez.
Τουρκία
Ο Recep Tayyip Erdogan και ο Bashar Assad ήταν κάποτε φίλοι, αλλά ο Τούρκος ηγέτης υποστήριξε την εξέγερση όταν ξέσπασε πριν από σχεδόν 14 χρόνια – κυρίως επειδή ο γεωπολιτικός αντίπαλος της Τουρκίας, το Ιράν υποστήριζε το συριακό καθεστώς.
Η Τουρκία υπήρξε ο βασικός προστάτης των ένοπλων ισλαμιστικών ομάδων αντιπολίτευσης της Συρίας. Καθώς ο πόλεμος αναπτύχθηκε και οι μετριοπαθείς και πιο κοσμικές φατρίες των ανταρτών βρέθηκαν στο περιθώριο ή εξοντώθηκαν από τους πιο σκληρούς και πιο πειθαρχημένους ισλαμιστές αντιπάλους τους, το χέρι της Άγκυρας έγινε πιο δυνατό.
Η πτώση του Assad θα βοηθήσει τώρα τον Erdogan να προωθήσει τη γεωπολιτική του ατζέντα, δίνοντάς του την ευκαιρία να επιτύχει διάφορους στρατηγικούς στόχους, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού των Κούρδων αυτονομιστών στη βορειοανατολική Συρία που έχουν στενούς δεσμούς με τους Κούρδους αυτονομιστές της Τουρκίας.
Η αναγκαία ανασυγκρότηση θα αποδειχθεί επίσης καλή για τις τουρκικές επιχειρήσεις. «Τεράστια νίκη για την Τουρκία – ιδιοφυής κίνηση του Ερντογάν», δήλωσε ο Timothy Ash, οικονομολόγος και σχολιαστής, σε μια ανάρτηση στο X.
Ισραήλ
Το Ιράν έσπευσε να κατηγορήσει το Ισραήλ ότι σχεδίασε την ανατροπή του Assad. Οταν το Χαλέπι έπεσε στα χέρια των ανταρτών, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Abbas Araghchi είπε ότι ήταν «συνωμοσία του ισραηλινού καθεστώτος να αποσταθεροποιήσει την περιοχή».
Αν και είναι βολικό για την Τεχεράνη να κατηγορεί τους Σιωνιστές – και η στρατιωτική ταπείνωση της Χεζμπολάχ από το Ισραήλ σίγουρα βοήθησε τους αντάρτες στη Συρία – δεν υπάρχουν στοιχεία για άμεση στρατιωτική βοήθεια του Ισραήλ.
Επιπλέον, μια τέτοια βοήθεια δεν θα χρειαζόταν, δεδομένης της προστασίας των ανταρτών από την Τουρκία.
Ωστόσο, ο Ισραηλινός ηγέτης Benjamin Netanyahu υποκλίθηκε βαθιά στα νέα της ανατροπής του Assad, λέγοντας ότι η πτώση του Σύρου ηγέτη «είναι το άμεσο αποτέλεσμα της δυναμικής μας δράσης εναντίον της Χεζμπολάχ και του Ιράν, των κύριων υποστηρικτών του Assad.
Προκάλεσε μια αλυσιδωτή αντίδραση όλων εκείνων που θέλουν να απελευθερωθούν από αυτή την τυραννία και την καταπίεσή της».
Τόνισε ωστόσο, ότι παρά τη μεγάλη ευκαιρία που προσφέρει αυτή η «ιστορική μέρα», είναι «γεμάτη και με σημαντικούς κινδύνους». Διέταξε τα ισραηλινά στρατεύματα να καταλάβουν τις θέσεις του συριακού στρατού μετά την εγκατάλειψή τους στην ουδέτερη ζώνη μεταξύ Ισραήλ και Συρίας στα Υψίπεδα του Γκολάν, προκειμένου να «διασφαλίσουν ότι καμία εχθρική δύναμη δεν θα ενσωματωθεί ακριβώς δίπλα στα σύνορα του Ισραήλ» και να είναι έτοιμοι, για ενδεχόμενο χάος που μπορεί να ξεσπάσει στη Συρία.
Η αποπομπή του Assad ωφελεί σαφώς το Ισραήλ. Σηματοδοτεί μια περαιτέρω αποδυνάμωση της περιφερειακής ισχύος του Ιράν και απομακρύνει ένα σημαντικό μέλος του λεγόμενου άξονα αντίστασης της Τεχεράνης.
Χωρίς τον Assad και ένα φιλικό καθεστώς στη Συρία, το Ιράν δεν θα έχει χερσαίους διαδρόμους για να ανεφοδιάσει τη Χεζμπολάχ και να βοηθήσει την ομάδα στον πόλεμο με το Ισραήλ, καθιστώντας το μαχητικό λιβανέζικο σιιτικό κίνημα άλλον έναν ξεκάθαρο χαμένο της πτώσης του Assad.
Αυτό θα μπορούσε επίσης να κάνει τον Λίβανο νικητή, εάν η χώρα μπορέσει να ξεφύγει από την κυριαρχία της Χεζμπολάχ και γίνει μια πιο κανονική χώρα.
Raghed Tatari
Ο μακροβιότερος κρατούμενος της Συρίας αφέθηκε ελεύθερος την Κυριακή μετά από 43 χρόνια στη φυλακή, καθώς είχε κλειστεί το 1981 κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας Hafez Assad.
Ο πρώην στρατιωτικός πιλότος αφέθηκε ελεύθερος στις 8 Δεκεμβρίου μαζί με χιλιάδες άλλους κρατούμενους.
ΗΤΤΗΜΕΝΟΙ
Κούρδοι της Συρίας
Ο Bashar Assad άφησε σε μεγάλο βαθμό τους Κούρδους της Συρίας στην τύχη τους στη βορειοανατολική Συρία, όπου απολάμβαναν ημι-αυτονομία. Το αν ένα νέο καθεστώς στη Δαμασκό, που κυριαρχείται από ισλαμιστές, θα δώσει στους Κούρδους το ίδιο περιθώριο είναι αμφίβολο – ειδικά καθώς θα χρωστάει στον Ερντογάν.
Εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό, φυσικά, από το πώς θα αναπτυχθεί πολιτικά η Συρία.
Ωστόσο, η επίθεση των Σύρων ανταρτών έχει εξασφαλίσει εδαφικά κέρδη στους ισλαμιστές που υποστηρίζονται από την Τουρκία ενάντια στην υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ κουρδική μαχητική ομάδα YPG, η οποία έχει χάσει τον έλεγχο ορισμένων πόλεων και χωριών στην ανατολική επαρχία του Χαλεπίου.
Οι Κούρδοι της Συρίας δύσκολα θα καθησυχαστούν από μια ανάρτηση του Donald Trump στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την Κυριακή, σύμφωνα με την οποία η Συρία είναι ένα χάος. «ΟΙ ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΚΑΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΑΥΤΟ. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΣ Ο ΑΓΩΝΑΣ ΜΑΣ. ΑΦΗΣΤΕ ΤΟ ΝΑ ΕΞΕΛΙΧΘΕΙ. ΜΗΝ ΕΜΠΛΑΚΕΙΤΕ», έλεγε η ανάρτηση.
Κατά την πρώτη του θητεία ως πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Trump ήθελε να αποσύρει όλα τα στρατεύματα των ειδικών δυνάμεων των ΗΠΑ απο τη βορειοανατολική Συρία, όπου πολεμούν τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους μαζί με τους Κούρδους.
Το Πεντάγωνο τον έπεισε να κρατήσει κάποιους ανεπτυγμένους στην περιοχή. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν ακόμη 900 στη χώρα.
Νωρίτερα αυτό το μήνα, ο σύμμαχος και εκλεκτός του υπουργικού συμβουλίου του Τραμπ, Robert Kennedy Jr , αποκάλυψε ότι ο Trump ήθελε να απομακρύνει όλους τους Αμερικανούς στρατιώτες, επειδή φοβόταν ότι θα μπορούσαν να γίνουν «τροφή κανονιών» σε τυχόν συγκρούσεις μεταξύ Τουρκίας και Κούρδων μαχητών.
Αλαουίτες της Συρίας
Οι Αλαουίτες αποτελούν περίπου το 12% του πληθυσμού της Συρίας και φοβούνται εδώ και καιρό ότι αν ανατραπεί ο ομόθρησκος τους Bashar Assad θα υποφέρουν.
Αποτελούν παρακλάδι του σιιτικού Ισλάμ, υπήρξαν η ραχοκοκαλιά του καθεστώτος Assad και έχουν καταλάβει κορυφαίες θέσεις στην κυβέρνηση, τον στρατό και τις υπηρεσίες πληροφοριών.
Κατά τα πρώτα χρόνια της εξέγερσης σχημάτισαν τη Shabiha, χαλαρά οργανωμένες πολιτοφυλακές υπέρ του Assad που θεωρήθηκαν υπεύθυνες για σφαγές και συστηματικούς βιασμούς. Ακόμα κι αν το HTS προσπαθήσει να αποφύγει τη στοχοποίησή τους, θα υπάρχει δίψα για εκδίκηση.
Ρωσία, Ιράν και Χεζμπολαχ
Η πτώση του Bashar Assad έχει αποδυναμώσει δραματικά τη θέση της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή καθώς και αυτή του Ιράν. Η Μόσχα και η Τεχεράνη μαζί έσωσαν το συριακό καθεστώς από την κατάρρευση το 2015, όταν ο Assad έμοιαζε κοντά στην ανατροπή.
Οι σιιτικές πολιτοφυλακές υπό την ηγεσία του Ιράν – με τη βοήθεια μιας εκστρατείας βομβαρδισμών από τη Ρωσία – βοήθησαν τον Σύρο ηγέτη να αρπάξει το Χαλέπι από τους αντάρτες που είχαν υπό τον έλεγχο τους περίπου τη μισή πόλη για τέσσερα χρόνια.
Ανώτερος αξιωματούχος της κυβέρνησης Biden είπε σε δημοσιογράφους: «Αυτή είναι απλώς μια θεμελιώδης αλλαγή στην εξίσωση ολόκληρης της Μέσης Ανατολής».
Η Μόσχα πίεζε τον Assad να συμφιλιωθεί με τον Erdogan και να διερευνήσει πολιτικές λύσεις για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου.
Αν συνέβαινε αυτό, αναμφίβολα θα είχε ανοίξει η Συρία σε προσοδοφόρο εμπόριο για τις ρωσικές επιχειρήσεις και προφανώς θα εξασφάλιζε την ασφάλεια των στρατηγικών αεροπορικών και ναυτικών βάσεων της Μόσχας στη Συρία.
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, το Κρεμλίνο προσπάθησε επανειλημμένα να κανονίσει συναντήσεις πρόσωπο με πρόσωπο μεταξύ των ηγετών της Συρίας και της Τουρκίας.
Σε μια διεθνή διάσκεψη στη Ντόχα το Σαββατοκύριακο, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Sergei Lavrov δήλωσε: «Είναι απαράδεκτο να επιτραπεί στην τρομοκρατική ομάδα να πάρει τον έλεγχο της Συρίας».
Παρόλα αυτά, η Μόσχα έκανε λίγα για να αποτρέψει την κατάρρευση του Assad και φάνηκε να «πλένει τα χέρια της» για την τύχη του καθεστώτος. Οι ρωσικές αεροπορικές επιδρομές για την υποστήριξη του Assad από την έναρξη της επίθεσης των ανταρτών στις 27 Νοεμβρίου ήταν ελάχιστες, αναμφίβολα κυρίως επειδή ο Vladimir Putin έχει να επικεντρωθεί στην Ουκρανία.
«Η Χεζμπολάχ έχει αποδεκατιστεί από τον πόλεμο με το Ισραήλ, το Ιράν είναι επίσης πολύ πιο αδύναμο ως αποτέλεσμα, ενώ η Ρωσία έχει μετακινήσει πολλές από τις δυνάμεις της στην Ουκρανία.
Κανένας σύμμαχος δεν μπόρεσε να στείλει βοήθεια κοντά στο επίπεδο υποστήριξης που έλαβε ο Assad στο παρελθόν, αποδυναμώνοντας τις δυνάμεις του», δήλωσε ο Christopher Phillips από το βρετανικό Chatham House.
Ο Trump τόνισε επίσης την αδυναμία της Ρωσίας. «Η Ρωσία, επειδή είναι τόσο δεμένη στην Ουκρανία, και με την απώλεια εκεί πάνω από 600.000 στρατιωτών, φαίνεται ανίκανη να σταματήσει αυτή την καταιγιστική πορεία στη Συρία, μια χώρα που προστατεύει εδώ και χρόνια», έγραψε στην πλατφόρμα του Truth Social.
Πηγή: POLITICO
