Το ετήσιο συνέδριο της ΕΚΤ ξεκίνησε χθες με την επικεφαλής, κ. Κριστίν Λαγκάρντ αναδεικνύει το πρόβλημα που δημιουργούν οι επιχειρήσεις «ζόμπι» τόσο στην οικονομία της Ευρωζώνης όσο και στο ίδιο το τραπεζικό σύστημα.
Στο συνέδριο παρουσιάστηκαν δύο μελέτες, οι οποίες κατέγραφαν ένα δομικό πρόβλημα της Ευρωζώνης, το οποίο απειλεί την ευρωστία του τραπεζικού συστήματος και την οικονομία, μετά την πανδημία.
Πρόκειται για τις λεγόμενες επιχειρήσεις «ζόμπι», δηλαδή ζημιογόνες και μη βιώσιμες επιχειρήσεις, τις οποίες οι τράπεζες κρατούν με το ζόρι στη ζωή είτε διότι είναι πολύ μεγάλες είτε διότι θα αναγκαστούν να γράψουν μεγάλες ζημιές, με αρνητικές επιπτώσεις στα κεφάλαια και την κερδοφορία.
Έτσι, σύμφωνα με τις μελέτες αυτές, οι τράπεζες προτιμούν να τις αναχρηματοδοτούν ώστε τα δάνειά τους να εμφανίζονται ως εξυπηρετούμενα συνεχώς («evergreen»), και όχι «κόκκινα», με την προσδοκία ότι ο επόμενος κύκλος ανάπτυξης θα τις βοηθήσει να επανέλθουν. Δηλαδή να παραμένουν στο «πράσινο» μέχρι να βοηθήσει η συγκυρία, καθώς το κόστος από την πτώχευση είναι μεγάλο.
Στην Ελλάδα
Κατά την πρώτη ημέρα του συνεδρίου «ECB Forum on Central Banking 2021: Beyond the pandemic: the future of monetary policy» παρουσιάστηκαν δύο εκτενείς μελέτες, που περιλαμβάνουν και την Ελλάδα, η οποία έχει υψηλό αριθμό επιχειρήσεων «ζόμπι», κυρίως εξαιτίας του αναποτελεσματικού πτωχευτικού κώδικα (μέχρι τον καινούριο που θεσπίστηκε το 2019).
Η ΕΚΤ παραπέμπει σε στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας όπου δείχνουν πόσο κοστοβόρα και ασύμφορη ήταν η πτώχευση στην Ελλάδα, αλλά σε έκθεση της EBRD. Η τελευταία, στην έκθεσή της Greece-Country Diagnostic, αναφέρει ότι η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες με το υψηλότερο ποσοστό επιχειρήσεων «ζόμπι», όπου σε βασικούς κλάδους όπως του λιανικού εμπορίου και των υπηρεσιών, το ποσοστό τους κυμαίνεται γύρω στο 20%.
Πράγματι, σύμφωνα με επικαιροποιημένες εκτιμήσεις της Τράπεζας Πειραιώς, οι λεγόμενες underperformer επιχειρήσεις πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας αντιστοιχούσαν γύρω στο 16% των συνολικών επιχειρήσεων. Εάν λάβουμε υπόψη την καταγραφή των ΕΚΤ και Κομισιόν στην έκθεση SAFE 2000 ότι στην Ελλάδα υπάρχουν 250.000 επιχειρήσεις (πλην ατομικών, χωρίς προσωπικό και ελευθέρων επαγγελματιών), τότε το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 40.000 επιχειρήσεις «ζόμπι».
Οι πιο επικίνδυνοι κλάδοι
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Τράπεζας Πειραιώς με στοιχεία πριν από την πανδημία, οι κλάδοι με τα μεγαλύτερα ποσοστά επιχειρήσεων «ζόμπι» είναι:
– Λιανικό εμπόριο με ποσοστό 26,8%
– Υπηρεσίες εκπαίδευσης, υγείας, διασκέδασης με 23%
– Αγροτικός τομέας (23%)
– Εμπόριο και επισκευή οχημάτων (22,1%)
– Υπηρεσίες που σχετίζονται με διοικητικές δραστηριότητες (19,4%).
– Προειδοποίηση από ΕΚΤ
Σύμφωνα με την ΕΚΤ, τα μέτρα στήριξης δεν άφησαν στην κρίση της πανδημίας να εμφανιστούν «λουκέτα». Μάλιστα, η άπλετη ρευστότητα και τα χαμηλά επιτόκια μπορεί να διευκόλυναν το τραπεζικό σύστημα να διατηρήσει εν ζωή επιχειρήσεις «ζόμπι» κάτι για το οποίο δεν δόθηκαν οι ενέσεις ρευστότητας. Αντίθετα, δόθηκαν προκειμένου το τραπεζικό σύστημα να απορροφήσει κραδασμούς και να στηρίξει την πραγματική οικονομία, εστιάζοντας στα νοικοκυριά και τις βιώσιμες επιχειρήσεις.
Συστάσεις
Το γενικότερο προστατευτικό -δημοσιονομικό και νομισματικό- πλαίσιο, λόγω της πανδημίας, είναι ευκαιρία για τις τράπεζες να αποφασίσουν και να οδηγήσουν σε πτώχευση τις επιχειρήσεις «ζόμπι». Διαφορετικά, όπως ανέφεραν, η ΕΚΤ έχει εντοπίσει το πρόβλημα και μπορεί να επιβάλλει μέτρα που θα το περιορίσουν. Όμως, θα ήταν καλύτερα οι κυβερνήσεις να βελτιώσουν το πτωχευτικό δίκαιο και να υπάρξει εναρμόνιση μεταξύ των χωρών-μελών.
Συστήνεται να καθιερωθούν ειδικά στρες τεστ στις ευρωπαϊκές τράπεζες για την αποκάλυψη των επιχειρήσεων «ζόμπι», να αυξηθούν οι απαιτούμενες προβλέψεις κεφαλαίων, ώστε να κάνει την «απόκρυψη» των «ζόμπι» ασύμφορη, αλλά και αυστηρότερη εποπτεία εστιάζοντας στις περιπτώσεις «Evergreen».
Κύρια ευρήματα
Μελετώντας διαχρονικά στοιχεία από όλες τις χώρες της Ευρωζώνης, η ΕΚΤ καταλήγει στα εξής:
* Απομυζούν την οικονομία. Οι επιχειρήσεις «ζόμπι» στερούν φθηνά κεφάλαια στις υγιείς επιχειρήσεις. Προκειμένου οι τράπεζες να διατηρήσουν τις επιχειρήσεις «ζόμπι» εν ζωή τους προσφέρουν φθηνή χρηματοδότηση και αναχρηματοδότηση. Ο κίνδυνος και το κόστος αποθαρρύνει τις τράπεζες να δανείσουν άλλες επιχειρήσεις.
* Αυξάνουν το κόστος δανεισμού. Τα επιτόκια των νέων επιχειρηματικών δανείων είναι υψηλότερα από τον μέσο όρο των επιτοκίων στα υφιστάμενα επιχειρηματικά δάνεια διότι με φθηνότερα δάνεια και με φθηνότερες αναχρηματοδοτήσεις κρατούν στη «ζωή» τις επιχειρήσεις «ζόμπι». Εάν, μάλιστα, το φαινόμενο αυτό παρατηρηθεί πάνω από τέσσερα συνεχόμενα τρίμηνα, τότε αποτελεί ένδειξη ύπαρξης «κρυμμένων ζόμπι» από τις τράπεζες.
* Αναποτελεσματικό πτωχευτικό δίκαιο. Πραγματοποιούνται λίγες πτωχεύσεις από το αναμενόμενο ή σημειώνεται μείωση των πτωχεύσεων σε περιόδους κρίσης. Αυτό οφείλεται στο αναποτελεσματικό πτωχευτικό δίκαιο ορισμένων χωρών αλλά και στη μεγάλη διαφοροποίηση από χώρα σε χώρα εντός Ευρωζώνης. Στην Ελλάδα είναι χαρακτηριστικό, όπως αναφέρει και η Τράπεζα της Ελλάδος, ότι μέχρι τον νέο πτωχευτικό νόμο, η διαδικασία ήταν τόσο χρονοβόρα και γραφειοκρατική αλλά και το ποσοστό ανακτήσεων τόσο μικρό που πτώχευαν μόλις 266 επιχειρήσεις το χρόνο.
Στην πραγματικότητα τα «λουκέτα» ήταν περισσότερα, αλλά δεν είχαν ενταχθεί στη νομική διαδικασία της πτώχευσης. Επίσης, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, στη δεκαετία 2010-2019 ο ετήσιος ρυθμός πτωχεύσεων ήταν αρνητικός κατά 18,1%. Συνεπώς, όπως σημειώνεται στις εκθέσεις της ΕΚΤ, ο μικρός αριθμός πτωχεύσεων αποτελεί ένδειξη αναποτελεσματικού πτωχευτικού κώδικα και ύπαρξη πολλών επιχειρήσεων «ζόμπι».
* Νομισματική χαλάρωση, αλλά με μέτρο. Παρατεταμένη περίοδος χαμηλών επιτοκίων με υψηλούς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης και ρυθμούς ανάπτυξης δημιουργεί τις συνθήκες να εμφανιστούν επιχειρήσεις «ζόμπι».
* Πότε εμφανίζονται. Οι επιχειρήσεις «ζόμπι» εμφανίζονται, συνήθως, 2-3 χρόνια ύστερα από υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης είτε ένα έτος μετά από μία μεγάλη ύφεση.
* ΗΠΑ και Βρετανία παρουσιάζουν τον μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων «ζόμπι» κυρίως λόγω της νομισματικής τους πολιτικής, της κρίσης του 2008, αλλά και τις πολιτικής των τραπεζών τους σε σχέση με την πιστωτική επέκταση.
