Οι δασικές πυρκαγιές βρέθηκαν στο επίκεντρο διημερίδας που διοργανώθηκε με την πρωτοβουλία επιστημόνων στις 15 και 16 Μαΐου.
Η διημερίδα κατέληξε σε μια σειρά σημαντικών συμπερασμάτων προτείνοντας δεκατρία μέτρα- λύσεις για την αποφυγή καταστροφικών πυρκαγιών:
1. Δημιουργία ενιαίου εθνικού διεπιστημονικού φορέα με αποκλειστική αρμοδιότητα την πρόληψη, διαχείριση, προστασία, και πυρόσβεση των πυρκαγιών και, άμεση χρηματοδότηση των ανάλογων αρμοδίων υπηρεσιών, για τον καθαρισμό, την προστασία και την πυροφύλαξη των δασών, για φέτος, μέχρι τη δημιουργία του ενιαίου εθνικού φορέα.
2. Δημιουργία φορέα έρευνας και τεχνολογικών εφαρμογών στα πλαίσια του υπό δημιουργία ενιαίου εθνικού φορέα συνολικής αντιμετώπισης των πυρκαγιών. Μέριμνα για την δημιουργία κέντρου τεκμηρίωσης, αξιολόγησης και πιστοποίησης μεθόδων και τεχνικών με εφαρμογή στην διαχείριση δασών και δασικών και αγροτικών πυρκαγιών.
3. Άμεσος προγραμματισμός και σχεδιασμός για την διαχείριση -καθαρισμό-διαμόρφωση των δασικών και αγροτικών εκτάσεων, τη δημιουργία αντιπυρικών ζωνών και πυροφυλακίων.
4. Άμεση θεσμοθέτηση διαδικασιών για την ευχερή και διαφανή απορρόφηση των Ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων από τους κρατικούς φορείς και υπηρεσίες, Ένοπλες Δυνάμεις, Σώματα Ασφαλείας, Πυροσβεστική Υπηρεσία κλπ.
5. Άμεση δημιουργία εθνικών βάσεων δεδομένων γης (εθνικό GIS, ψηφιακό δασολόγιο κλπ) και συνεργασία μεταξύ ερευνητικών και επιχειρησιακών φορέων που σχετίζονται με την πρόληψη επικινδυνότητας των πυρκαγιών (ΕΑΑ, ΕΜΥ, ΓΥΣ κλπ). Συνιστάται η ουσιαστική υιοθέτηση και εκτέλεση της Οδηγίας 2007/2/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2007 για τη δημιουργία υποδομής χωρικών πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Inspire) που θα συμβάλλει στη διάχυση σύγχρονου χαρτογραφικού υποβάθρου που στη παρούσα φάση δημιουργούν διάφοροι φορείς του κράτους.
6. Συνέχιση και επέκταση των προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA), RISK-EOS και εκμετάλλευση άλλων προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης πχ EFFIS, GMES.
7. Δημιουργία συνολικής πρότασης, από την επιστημονική κοινότητα με χρήση νέων τεχνολογιών, για πρόληψη, διαχείριση, προστασία πληρωμάτων, εθελοντών, πολιτών, μηχανημάτων και υλικών πυρόσβεσης, και πυρόσβεση πυρκαγιών.
8. Αλλαγή και εκσυγχρονισμός νομοθετικού πλαισίου ώστε να εκλείψει ο γραφειοκρατικός κυκεώνας, που καταλήγει πολλές φορές σε αδιέξοδο, και κάποιοι κρύβονται πίσω από νόμους, καλύπτοντας την ανικανότητά τους.
9. Δημιουργία νέου νομοθετικού πλαισίου ικανού και σύγχρονου για τις εθελοντικές ομάδες πυροπροστασίας, πυρόσβεσης, πρώτων βοηθειών και διάσωσης, με ασφαλιστική κάλυψη, και υποχρεωτικά ενιαίο πρωτόκολλο εκπαίδευσης πιστοποιημένο από διεθνείς οργανισμούς.
10. Άμεση δημιουργία εθνικού σχεδίου παιδείας για την σχέση νέων και φύσης – περιβάλλοντος – δάσους, σε θεωρητικό αλλά κυρίως σε πρακτικό επίπεδο με τη συμμετοχή τους σε δράσεις μέσα στο δάσος, με στόχο να αγαπήσουν οι νέοι και να συνυπάρξουν με τη φύση και το περιβάλλον.
11. Προσπάθεια δημιουργία εθνικής συνείδησης προστασίας περιβάλλοντος, φύσης και δασών, μέσω καμπάνιας άμεσης επαφής με τους πολίτες.
12. Άμεση αξιοποίηση της μελέτης «αποκατάστασης και ανάπτυξης του αγροτικού τομέα – δασών και της προστασίας του περιβάλλοντος στις πυρόπληκτες περιοχές» που εκπόνησε φέτος το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και άλλοι φορείς, για λογαριασμό του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, με την αποκατάσταση ζωικού και φυτικού κεφαλαίου, την κατασκευή, οικιών και βοηθητικών οικημάτων, την αποζημίωση των πληγέντων και την κατασκευή των απαραίτητων έργων (εγγειοβελτιωτικών, των απολύτως απαραίτητων αναδασώσεων, κτλ).
13. Μέτρα με πλήρη χρονοδιαγράμματα για την ανασυγκρότηση και αναμόρφωση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής των πυροπλήκτων περιοχών, την επιστροφή των κατοίκων στους οικισμούς και στις εργασίες τους, και τη μείωση της εσωτερικής μετανάστευσης που παρατηρείται από της πληγείσες περιοχές προς τα αστικά κέντρα. Να παρθούν υπ’ όψη, να ενισχυθούν και να επεκταθούν οι σχετικές μελέτες φοιτητών και καθηγητών του ΕΜΠ για την αναμόρφωση πυροπλήκτων περιοχών στο Νομό Ηλείας.
ΜΙΑ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ
Σήμερα είναι μια μοναδική ευκαιρία, καθώς όλοι σχεδόν οι απαραίτητοι πόροι και δυνατότητες για την αντιμετώπιση των μεγαπυρκαγιών σε όλα τα στάδια είναι εύκολα προσβάσιμες για τη χώρα μας. Χρειάζεται πολιτική θέληση και άμεση κινητοποίηση, όχι μόνο του κρατικού μηχανισμού, αλλά και των πολιτών μέσα από τις τοπικές κοινωνίες.
Mία μοναδική ευκαιρία που οφείλεται:
1. Στην αναγνώριση του προβλήματος από μεγάλα στρώματα του λαού και τοπικών φορέων, που θέλουν και μπορούν να ενεργοποιηθούν.
2. Στην ύπαρξη μεγάλων βάσεων δεδομένων στις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), πχ ESA, που στοχεύουν ακριβώς προς τέτοιες κατευθύνσεις.
3. Στην ύπαρξη, στην Ελλάδα, των απαραίτητων επιστημονικών και τεχνικών γνώσεων για την αξιοποίηση των κατάλληλων βάσεων δεδομένων στον αντιπυρικό σχεδιασμό και την αντιμετώπιση των μεγαπυρκαγιών.
4. Στην ύπαρξη προγραμμάτων της ΕΕ που μπορούν να χρηματοδοτήσουν τον σχεδιασμό αντιμετώπισης των μεγαπυρκαγιών.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Χρειάζεται μεγάλες τομές και αλλαγές ο τρόπος λειτουργίας του κράτους και των αυτοδιοικήσεων, αλλά και αλλαγή πολιτικών πρακτικών ώστε να υποστηριχτεί θεσμικά και οικονομικά η πρόληψη των πυρκαγιών. Τα μέτρα πρόληψης, μπορεί να συμπεριλαμβάνουν τον καθαρισμό των δασών, τη μείωση της εύφλεκτης βιομάζας με το κλάδεμα των δέντρων και αραιώσεις της βλάστησης, τη δημιουργία αντιπυρικών ζωνών και τη συμμετοχή στην προστασία του δάσους της τοπικής κοινωνίας της κάθε περιοχής.
Σημασία θα πρέπει να δοθεί στην ανάπτυξη και καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης και στην ευαισθητοποίηση και δραστηριοποίηση των τοπικών πληθυσμών και των νέων αλλά και στην αξιοποίηση των εθελοντικών ομάδων.
Υπάρχει μεγάλη πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων στον κρατικό μηχανισμό και στις αρμόδιες υπηρεσίες αλλά και στους ΟΤΑ και στους ΟΝΑ. Δεν υπάρχει κοινή στρατηγική στους αρμόδιους φορείς αλλά και δεν υπάρχει κάποιος να αναλάβει την ευθύνη κρυβόμενος πίσω από τον κυκεώνα των διατάξεων που αλληλοαναιρούνται.
Το βάρος λανθασμένα έχει πέσει στην καταστολή (πυρόσβεση) της πυρκαγιάς και όχι στην πρόληψη και την προστασία του φυσικού μας πλούτου με αποτελέσματα όπως αυτά του καλοκαιριού του 2007 όπου οι πανηγυρισμοί για τις επιτυχίες της καταστολής της τελευταίας πενταετίας μετατράπηκαν σε ένα εφιαλτικό σκηνικό με περισσότερα από εβδομήντα πέντε ανθρώπινα θύματα.
Η ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και δραστηριοποίηση των τοπικών κοινωνιών διαπιστώθηκε ότι μπορεί να αποτελέσει το κλειδί για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των προβλημάτων που σχετίζονται με τις πυρκαγιές.
Κάτι πολύ σημαντικό που διαφάνηκε από τις ομιλίες είναι ότι η αξιοποίηση της υπάρχουσας τεχνολογίας και τεχνογνωσίας είναι σχεδόν ανύπαρκτη σε θέματα πρόληψης, διαχείρισης και καταστολής των πυρκαγιών ενώ οι απαραίτητοι χάρτες για την υποστήριξη των αποφάσεων διαχείρισης των πυρκαγιών δεν υπάρχουν ή δεν είναι ενημερωμένοι.
Το εντυπωσιακό είναι ότι στην Ελλάδα οι Έλληνες επιστήμονες έχουν και τη γνώση και την εμπειρία, και την τεχνογνωσία έχοντας εφαρμόσει στην πράξη έργα χαρτογράφησης, δορυφορικής παρακολούθησης, τηλεανίχνευσης με αισθητήρες, κάμερες κ.τλ., δίκτυα μετεωρολογικών δεδομένων, συστήματα υποστήριξης αποφάσεων για τη διαχείριση των πυρκαγιών με συντονισμό επιχειρησιακού κέντρου και πυροσβεστικών δυνάμεων στο πεδίο για την ασφάλεια πυροσβεστικών αυτοκινήτων αλλά και πληρωμάτων, κ.τ.λ. Το ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι ότι υπάρχει πλεονασμός τέτοιων συστημάτων τα οποία παραμένουν αναξιοποίητα.
Πολλά από τα συστήματα που υπάρχουν έχουν πολύ χαμηλό συγκριτικά κόστος υλοποίησης, λειτουργίας και συντήρησης. Παράλληλα το ελάχιστο κόστος που υπάρχει για τη χρήση δορυφόρων μετεωρολογικών δεδομένων και χαρτογράφησης βοηθά ακόμη περισσότερο να εξετάσουμε τέτοιες λύσεις.
Επίσης υπάρχει η δυνατότητα χρηματοδότησης καθώς η Ε.Ε. επιχορηγεί μέσω της Κοινωνίας της Πληροφορίας παρόμοια έργα αλλά και διάφορα άλλα προγράμματα, μέσω του Γ΄ και Δ΄ ΚΠΣ.
Είναι μια πρόκληση για τη χώρα μας να αξιοποιήσει τη γνώση των Ελλήνων Επιστημόνων με την συνολική θωράκιση της χώρας μας, ηλεκτρονικά, δορυφορικά, μετεωρολογικά, χαρτογραφικά, μέσω της τεχνολογίας, στο επίπεδο της πρόληψης αλλά και της διαχείρισης των πυρκαγιών ώστε να προστατεύσουμε τα δάση και το φυσικό περιβάλλον μας αλλά να εξασφαλίσουμε και ένα άλλο επίπεδο ασφάλειας για τους ίδιους τους πολίτες αλλά και τις δυνάμεις δασοπυρόσβεσης. Σήμερα που η Ε.Ε βοηθά τέτοιες προσπάθειες, δεν πρέπει να χαθεί άλλη μια ευκαιρία για τη χώρα.
Σαφώς προτείνουμε να υπάρξει μια συνολική – πανελλαδική αντιμετώπιση του θέματος ώστε να μην υπάρξει πολυδιάσπαση συστημάτων, πρακτικών και πόρων.
Αλλά να υπάρξει, η αγαστή συνεργασία των αρμόδιων επιστημόνων, φορέων και ερευνητικών ομάδων ώστε να βγει ένα τελικό αποτέλεσμα που θα μειώνει στο ελάχιστο τις ατέλειες και τις αστοχίες και θα έχει έτοιμο ένα εθνικό σχέδιο πρόληψης, δράσης, αντιμετώπισης και διαχείρισης των πυρκαγιών και ασφάλειας των ανθρώπων που επιχειρούν στη μάχη της κατάσβεσης.
Ένα εθνικό σχέδιο στη διάθεση της πολιτείας, για πολλά χρόνια χωρίς πειραματισμούς, και εύκολα αναβαθμίσιμο.
ΑΜΕΣΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ
1. Άμεση μέριμνα για εισαγωγή μεθόδων και τεχνικών των νέων τεχνολογιών στον αγώνα κατά των μεγαπυρκαγιών.
α. Συνέχιση και επέκταση του προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA), RISK-EOS και εκμετάλλευση άλλων προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης πχ EFFIS, GMES κλπ για την εύκολη απόκτηση βάσεων δεδομένων όπως δυναμικών χαρτών, πληροφοριών από δορυφόρους κλπ.
β. Δημιουργία εθνικών βάσεων δεδομένων γης (εθνικό GIS, ψηφιακό δασολόγιο κλπ) και συνεργασία μεταξύ ερευνητικών και επιχειρησιακών φορέων που σχετίζονται με την πρόληψη επικινδυνότητας των πυρκαγιών (ΕΑΑ, ΕΜΥ, ΓΥΣ κλπ) καθώς δεν υφίσταται ούτε στα χαρτιά με αποτέλεσμα όλες οι προσπάθειες της ερευνητικής κοινότητας να είναι αποσπασματικές (Σημείωση: η ΕΕ και κυρίως η ESA δεν έχουν βάσεις επεξεργασμένων δεδομένων αλλά raw data, και το πρόβλημα αφορά κυρίως τους εθνικούς φορείς που είναι αρμόδιοι για τις εθνικές βάσεις, ΕΜΥ, ΥΠΕΧΩΔΕ, ΟΚΧΕ, ΓΥΣ κλπ).
2. Θεσμοθέτηση κέντρου τεκμηρίωσης, αξιολόγησης και πιστοποίησης υπαρχουσών μεθόδων και τεχνικών χειρισμού προβλημάτων θεωρητικής ανάλυσής και πρακτικής αντιμετώπισης του φαινόμενου των δασικών πυρκαγιών και των συνεπειών του, όπως δημιουργία δυναμικών χαρτών και εικόνων επικινδυνότητας κρίσιμων περιοχών και χρονικών περιόδων, μοντέλων πρόβλεψης, πρόγνωσης και διαχείρισης της εξέλιξης του φαινόμενου καθώς και σχεδιασμού, παρακολούθησης και συντονισμού των δράσεων αποκατάστασης και ανασυγκρότησης των τυχόν κατεστραμμένων περιοχών.
3. Κίνητρα και χρηματοδότηση για την έρευνα, ανάπτυξη και αναβάθμιση μεθόδων και τεχνικών, από πανεπιστήμια, κέντρα ερευνών και ιδιωτικούς φορείς, για την αντιμετώπιση του φαινόμενου των δασικών μεγαπυρκαγιών.
4. Άμεση θεσμοθέτηση για την κινητοποίηση και δραστηριοποίηση των τοπικών κοινωνιών, μέσα από συγκεκριμένα προγράμματα και δράσεις για την αποκατάσταση των πυρόπληκτων περιοχών, καθώς και την πρόληψη και την προετοιμασία για πυρόσβεση. Άμεση μέριμνα για οργάνωση, εκπαίδευση, εφοδιασμό και προετοιμασία για την σχεδιασμένη και καθοδηγημένη συμμετοχή εθελοντικών δυνάμεων, μόνιμου και εποχιακού προσωπικού, με μεθοδικότητα και αποτελεσματικότητα.
5. Άμεσος προγραμματισμός και σχεδιασμός για την διαχείριση -καθαρισμό-διαμόρφωση των δασικών και αγροτικών εκτάσεων, τη δημιουργία αντιπυρικών ζωνών και πυροφυλακίων:
α. Επείγουσας φύσης καθαρισμούς των δασών για την τρέχουσα καλοκαιρινή περίοδο.
β. Σχεδιασμός συστηματικού καθαρισμού των δασών αρχίζοντας από τον επόμενο Σεπτέμβριο, σε μόνιμη βάση.
Για την υλοποίηση των παραπάνω, απόλυτα αναγκαία είναι η εθελοντική κινητοποίηση των πολιτών, προς την κατεύθυνση δραστηριοποίησης τοπικών κοινοτήτων, φορέων αυτοδιοίκησης, κοινωνικών οργανώσεων, πολιτικών, κομμάτων της Βουλής, επιστημονικών φορέων και ιδρυμάτων και τελικά της κυβέρνησης, για την οποία μέχρι σήμερα ισχύει το « στου κουφού την πόρτα…».
Οι ενημερωμένοι, ενεργοί, δραστήριοι πολίτες, με την εθελοντική τους δράση και πίεση, είναι σήμερα η μοναδική δύναμη που μπορεί να βγάλει τον κρατικό «στεγόσαυρο» από την –κατακαλόκαιρο!- χειμερία νάρκη του.
Παντελής Παπαδόπουλος
Αστροφυσικός
Argelander Institute for Astronomy, University of Bonn.
Bonn, Germany
padeli@astro.uni-bonn.de
Γιώργος Παπαδόπουλος
Οικονομολόγος
george.c.papadopoulos@gmail.com
Γιάννης Μπακόπουλος
Μαθηματικός – Φυσικός
http://cag.dat.demokritos.gr/
http://us.f577.mail.yahoo.com/ym/Compose?To=ybak@dat.demokritos.gr
http://us.f577.mail.yahoo.com/ym/Compose?To=yannisbakopoulos@yahoo.com
+30 210 6549935
+30 210 6503062
cell: +30 6944820323
Θεοφάνης Ράπτης
Theophanes Raptis
Physicist-Scientific Software Developer
Division of Applied Technologies, R & D Unit NCSR Demokritos
Ag. Paraskevi, Attikh, Greece
tel : +30 210 6514544/6511020 (secr)
mob : +30 6938051028
http ://cag.dat.demokritos.gr/raptis.php
e-mail:rtheo@dat.demokritos.gr / t_raptis2005@yahoo.gr
