Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Ερευνητές εισήγαγαν ένα αποθαρρυντικό εύρημα στις παγκόσμιες διαπραγματεύσεις για το κλίμα, λέγοντας ότι ο κόσμος πιθανότατα θα αποτύχει στο πιο σημαντικό τεστ θέρμανσης του πλανήτη.
Κορυφαίοι επιστήμονες παγκοσμίως πρόσθεσαν μια εντυπωσιακή δόση ρεαλισμού στα Ηνωμένα Έθνη την Κυριακή: «γίνεται αναπόφευκτο» ότι οι χώρες θα χάσουν τον φιλόδοξο στόχο που έθεσαν πριν από οκτώ χρόνια για τον περιορισμό της θέρμανσης της Γης.
Η δυσοίωνη εκτίμηση δείχνει την αυξανόμενη πιθανότητα ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη θα ξεπεράσει τους 1,5 βαθμούς Κελσίου πριν από το τέλος αυτού του αιώνα, προκαλώντας αυτό που οι επιστήμονες περιγράφουν ως συντριπτικό τίμημα στους ανθρωπους και την οικονομία από τις εντεινόμενες καταιγίδες, την ξηρασία και τους καύσωνες. Διοχετεύει επίσης ένα επείγον μήνυμα στις παγκόσμιες συνομιλίες για το κλίμα στο Ντουμπάι, όπου η συζήτηση για τη μείωση των ορυκτών καυσίμων κυριαρχεί στην ατζέντα.
Η υπέρβαση του ορίου των 1,5 °C έστω και προσωρινά – θα ήταν ένα σημαντικό πλήγμα για τη διεθνή συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα του 2015, η οποία καλούσε τις χώρες να διατηρήσουν την άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας εντός πλαισίου 2 βαθμων Κελσίου από τα προβιομηχανικά επίπεδα και εντός 1,5 βαθμών, αν είναι δυνατόν. Τα ευρήματα έρχονται εν μέσω συνομιλιών για το κλίμα που για πρώτη φορά επικεντρώνονται στον απολογισμό του εάν σχεδόν 200 χώρες επιτυγχάνουν αυτόν τον στόχο. Οι πρώτες ενδείξεις προσφέρουν μια ζοφερή εικόνα.
Ο στόχος των 1,5 °C έχει γίνει σημείο επικέντρωσης για τα κράτη που συμμετέχουν στις συνομιλίες για το κλίμα της COP28, παρά την αυξανόμενη βεβαιότητα μεταξύ των επιστημόνων ότι ο κόσμος θα ξεπεράσει αυτό το όριο, ενδεχομένως μέσα σε μια δεκαετία. Η θερμοκρασία έχει ήδη ανέβει από 1,1 έως 1,3 βαθμούς.
Ίσως θα ήταν δυνατό να μειωθούν ξανά οι παγκόσμιες θερμοκρασίες, χρησιμοποιώντας ακόμη μη αποδεδειγμένα (από άποψη αποτελεσματικότητας), τεχνολογικά μέσα για την εξαγωγή του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Όμως, τουλάχιστον κάποια υπέρβαση του ορίου είναι πιθανώς αναπόφευκτη, λένε οι επιστήμονες στη νέα έκθεση προς τον ΟΗΕ.
Η διαφαινόμενη σκιά της υπέρβασης είναι μία από τις 10 έντονες προειδοποιήσεις που παρουσίασαν οι ερευνητές σε μια ετήσια έκθεση σχετικά με τις κορυφαίες γνώσεις της επιστήμης του κλίματος από το προηγούμενο έτος. Η σειρά ξεκίνησε το 2017 και συντονίζεται από τους επιστημονικούς οργανισμούς Future Earth και Earth League, παράλληλα με το Παγκόσμιο Ερευνητικό Πρόγραμμα για το Κλίμα, του οποίου το επιστημονικό έργο συμβάλλει στην ενημέρωση των εθνικών δεσμεύσεων για το κλίμα παγκοσμίως. Η έκθεση παρουσιάζεται κάθε χρόνο στον ΟΗΕ κατά την ετήσια διάσκεψη για το κλίμα. Η φετινή έκθεση περιλαμβάνει ποικίλα ευρήματα.
Οι παγετώνες συρρικνώνονται γρήγορα. Τα φυσικά τοπία, όπως τα δάση και οι υγρότοποι, είναι πιθανό ότι απορροφούν λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται, προκαλώντας περισσότερη ρύπανση στην ατμόσφαιρα. Τα σύνθετα κλιματικά φαινόμενα – πολλαπλές ακραίες καιρικές καταστροφές που συμβαίνουν ταυτόχρονα ή με ταχεία διαδοχή – αποτελούν μια αυξανόμενη απειλή.
Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης πληροφορίες σχετικά με τη σχέση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας βιοποικιλότητας, τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν τα συστήματα τροφίμων στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, τα δεινά των παγκόσμιων πληθυσμών που στερούνται πόρων για μετεγκατάσταση ενόψει των επιδεινούμενων επιπτώσεων του κλίματος και τη σημασία δίκαιων προσπαθειών προσαρμογής στο κλίμα.
Όμως, τα ευρήματά του για τον στόχο 1,5 °C είναι από τα πιο αποκαρδιωτικά συμπεράσματά του. Οι χώρες δεν έχουν μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αρκετά γρήγορα ώστε να παραμείνουν σε καλό δρόμο, διαπιστώνει η έκθεση. Ο κόσμος μπορεί να εκπέμψει μόνο μια ορισμένη ποσότητα άνθρακα προτού ο στόχος 1,5 °C γλιστρήσει εκτός εμβέλειας και οι πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι το όριο θα φτάσει σε περίπου έξι χρόνια εάν οι άνθρωποι συνεχίσουν να καίνε άνθρακα με τους τρέχοντες ρυθμούς .
Η αποφυγή της υπέρβασης θα μπορούσε να είναι ακόμα τεχνικά δυνατή – αλλά αυτό θα απαιτούσε «πραγματικά ριζικούς μετασχηματισμούς», προειδοποιεί η έκθεση. Η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), η κορυφαία αρχή στον κόσμο για την επιστήμη του κλίματος, λέει ότι οι παγκόσμιες εκπομπές πρέπει να μειωθούν κατά 42% μέσα στα επόμενα έξι χρόνια για να διατηρηθεί ο στόχος ζωντανός. Και πρέπει να φτάσουν στο καθαρό μηδέν μέχρι τα μέσα του αιώνα.
Ακόμη και τότε η επιτυχία θα ήταν «μόνο ένα ίσως», είπε ο Nico Wunderling, επιστήμονας στο Ινστιτούτο του Πότσνταμ για την Έρευνα Κλιματικών Επιπτώσεων στη Γερμανία και ένας από τους συντάκτες της έκθεσης.
Πολλοί επιστήμονες έχουν καταλήξει εδώ και καιρό ιδιωτικά στο συμπέρασμα ότι ο κόσμος θα χάσει τουλάχιστον προσωρινά αυτόν τον στόχο. Όμως αυτή η πιθανότητα μόλις πρόσφατα άρχισε να εμφανίζεται σε αναφορές υψηλού προφίλ.
«Ήταν ήδη ένας ελέφαντας που βρισκόταν στο δωμάτιο και στην πραγματικότητα μπορεί να μην κρατήσουμε τους 1,5C, χωρίς υπέρβαση», είπε ο Wunderling. Πολλοί ειδικοί λένε τώρα ότι το καλύτερο σενάριο θα ήταν εάν οι χώρες μπορούν να περιορίσουν την υπέρβαση όσο το δυνατόν περισσότερο – ιδανικά να την περιορίσουν σε κλάσματα ενός βαθμού – μειώνοντας τις εκπομπές όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Οι συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη χειροτερεύουν με κάθε σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας του, λένε οι επιστήμονες. Ορισμένες κλιματικές επιπτώσεις δεν μπορούν να αντιστραφούν από τη στιγμή που τεθούν σε κίνηση, όπως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας ή οι εξαφανίσεις φυτών και ζώων.
«Αυτό σημαίνει ότι το 1,5 °C θα πρέπει να παραμείνει κεντρικό στοιχείο της Συμφωνίας του Παρισιού», είπε ο Wunderling. Η διατήρηση αυτού του στόχου στο επίκεντρο μπορεί να παρακινήσει τις χώρες του κόσμου να περιορίσουν την υπέρβαση όσο το δυνατόν περισσότερο. «Η ελαχιστοποίηση του μεγέθους της υπέρβασης, αλλά και της διάρκειας της, είναι αυτό που πραγματικά είναι το καλύτερο σενάριο», πρόσθεσε ο Wunderling.
Αυτό σημαίνει ότι οι παγκόσμιες προσπάθειες για την απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα πρέπει να επεκταθούν γρήγορα, προσθέτει η έκθεση. Αυτές οι μέθοδοι μπορεί να περιλαμβάνουν τα πάντα, από φυσικές στρατηγικές, όπως φύτευση δασών, μέχρι την κατασκευή γιγάντιων μηχανών που απορροφούν τον άνθρακα και τη ρύπανση απευθείας από τον αέρα – υποθέτοντας ότι η τεχνολογία μπορεί να εξελιχθεί για να λειτουργήσει σε αρκετά μεγάλη κλίμακα.
Η IPCC κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τουλάχιστον κάποια αφαίρεση άνθρακα είναι απαραίτητη για την επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών μέχρι τα μέσα του αιώνα. Ορισμένοι τομείς της οικονομίας πιθανότατα δεν μπορούν να απομακρυνθούν τόσο γρήγορα από τα ορυκτά καύσιμα και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να αντισταθμιστούν με την άντληση ίσων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα από τον αέρα.
Τελικά, ορισμένοι ειδικοί ελπίζουν ότι οι άνθρωποι μπορούν επίσης να χρησιμοποιήσουν την αφαίρεση διοξειδίου του άνθρακα για να μειώσουν τις παγκόσμιες θερμοκρασίες σε ασφαλέστερα επίπεδα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αντλούμε περισσότερο άνθρακα από ό,τι πηγαίνει στην ατμόσφαιρα.
Η απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα δεν αποτελεί υποκατάστατο της ταχείας και άμεσης μείωσης των εκπομπών, προειδοποιεί η έκθεση. Όμως χρειάζεται να κλιμακωθεί γρήγορα για να περιοριστεί η υπέρβαση όσο το δυνατόν περισσότερο.
Εν τω μεταξύ, η ταχεία σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων είναι επίσης το κλειδί για τον περιορισμό της υπέρβασης. Οι εκπομπές που σχετίζονται με την υπάρχουσα υποδομή ορυκτών καυσίμων θα έκαναν ήδη απρόσιτους τους στόχους του Παρισιού, διαπιστώνει η έκθεση. Παρά ταύτα, οι κυβερνήσεις, οι εταιρείες και οι επενδυτές συνεχίζουν να κατασκευάζουν περισσότερα έργα ορυκτών καυσίμων.
«Συνεπώς, οι κυβερνήσεις και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει να σχεδιάσουν ενεργά και να εφαρμόσουν τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, επιταχύνοντας παράλληλα τη σταδιακή εισαγωγή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με στόχο μια συνολική και συντονισμένη ενεργειακή μετάβαση», αναφέρει η έκθεση.
Η φετινή διάσκεψη για το κλίμα περιλαμβάνει μια μεγάλη συζήτηση μεταξύ χωρών που ζητούν σταδιακή κατάργηση όλων των ορυκτών καυσίμων έναντι χωρών που θέλουν να μαλακώσουν τη γλώσσα σε μια «σταδιακή μείωση». Η πιο αδύναμη γλώσσα θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιο αργές παγκόσμιες προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών, υποστηρίζουν ορισμένοι ειδικοί. «Θα μπορούσε να ανοίξει την πιθανότητα οι χώρες να συνεχίσουν να καίνε ορυκτά καύσιμα, βασιζόμενες στην υπόσχεση της δέσμευσης άνθρακα ή της τεχνολογίας αφαίρεσης άνθρακα από την ατμόσφαιρα», δήλωσε ο Ploy Achakulwisut, ερευνητής στο Stockholm Environment Institute Asia και ένας από τους συντάκτες της έκθεσης.
Ένας άλλος συγγραφέας, ο Gregor Semieniuk, επίκουρος καθηγητής έρευνας στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης Amherst, αναφέρθηκε στο COP28 λέγοντας: «Αυτές οι μελέτες διαμορφώνουν τα αφηγήματα που με τη σειρά τους, διαμορφώνουν τις επενδυτικές αποφάσεις και τις αγορές σε κάποιο βαθμό». «Η αδύναμη γλώσσα δεν δεσμεύει απαραίτητα τον κόσμο να χάσει τους στόχους του Παρισιού», σημείωσε. Ο κόσμος θα μπορούσε ακόμα να προχωρήσει σε αρκετά ισχυρές προσπάθειες μετριασμού και χρηματοδότηση για το κλίμα για να καταργήσει σταδιακά τα ορυκτά καύσιμα. « Όμως έχει σημασία για τα συναισθήματα και τις συζητήσεις, και ως εκ τούτου πιστεύω ότι η σταδιακή κατάργηση προωθείται από εκείνους που το λαμβάνουν πολύ σοβαρά», πρόσθεσε.
Ιστορικά, οι συνομιλίες του ΟΗΕ για το κλίμα έχουν αποφύγει τις αναφορές στα ορυκτά καύσιμα στις τελικές τους αποφάσεις. Τα ορυκτά καύσιμα εμφανίστηκαν σε κείμενο απόφασης για πρώτη φορά το 2021, στη διάσκεψη στη Γλασκώβη της Σκωτίας, όταν τα κράτη συμφώνησαν να καταργήσουν σταδιακά την χρήση άνθρακα.
Η περσινή διάσκεψη στην Αίγυπτο επανέλαβε αυτή τη δέσμευση, παρά την ώθηση πολλών χωρών να υιοθετήσουν σταδιακή κατάργηση όλων των ορυκτών καυσίμων. Όμως η ταχεία προσέγγιση του ορίου 1,5 °C απαιτεί υψηλότερες φιλοδοξίες, λέει η νέα έκθεση.
«Η αύξηση της φιλοδοξίας και της ποιότητας της γλώσσας δέσμευσης σχετικά με τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων θα ήταν ένα σημαντικό πρώτο βήμα προς την επίτευξη μιας ταχείας, καλά διαχειριζόμενης και δίκαιας ενεργειακής μετάβασης ευθυγραμμισμένης στους 1,5 C», κατέληξε ο Achakulwisut.
Πηγή: POLITICO
