Για τη διάσκεψη για το Κυπριακό στο Κραν Μοντανά, το καλοκαίρι του 2017, μίλησε το βράδυ της Τετάρτης ο τέως υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος Νίκος Κοτζιάς, κατά την παρουσίαση στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας του βιβλίου του «Κύπρος 2015-2018. Μια τριετία που άλλαξε το Κυπριακό. Η μάχη για την κανονικότητα χωρίς ‘παρεμβατικά δικαιώματα’ και ‘εγγυήσεις’», το οποίο κυκλοφόρησε την άνοιξη, ενώ ήταν επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας.
Για το βιβλίο μίλησαν ο νυν και ο τέως υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου, Νίκος Χριστοδουλίδης, και Ιωάννης Κασουλίδης αντίστοιχα, καθώς και ο δημοσιογράφος Κώστας Βενιζέλος.
Ο κ. Κοτζιάς, ο οποίος την Τετάρτη έγινε δεκτός από τον πρόεδρο Ν. Αναστασιάδη, ανέφερε ότι στη διαπραγμάτευση χρειάζονται λογική και επιχειρήματα για να αναδεικνύονται οι αντιφάσεις του αντιπάλου.
Στο Κραν Μονατανά «πήγαμε προετοιμασμένοι και μελετημένοι», είπε και πρόσθεσε: «Δεν υπήρξε δυσπιστία μεταξύ Αθηνών και Λευκωσίας, η συνεργασία ήταν πρωτόγνωρη».
Σύμφωνα με τον κ. Κοτζιά, το τρίπτυχο της ελληνικής πολιτικής που διαμορφώθηκε συνίσταται στην κατάργηση των συνθηκών που αποτέλεσαν άλλοθι για την Τουρκία προκειμένου να εισβάλει στην Κύπρο, στη διαμόρφωση νέων συμφωνιών μακριά από παρεμβατικά και εγγυητικά δικαιώματα και στη μετατροπή της Κύπρου σε ένα κανονικό κράτος.
«Αυτά ακριβώς είναι ο πυρήνας του διεθνούς προβλήματος της Κύπρου, της εξωτερικής πτυχής του» τόνισε.
Παράλληλα, ο κ. Κοτζιάς αναφέρθηκε σε τρεις σχολές σκέψης στην εξωτερική πολιτική – της αδράνειας, της υποχωρητικότητας και της ορθής λύσης. Στο θέμα των Σκοπίων, επεσήμανε, «εξασφαλίστηκε η ορθή λύση». Επίσης, υπογράμμισε ότι για να γίνει η Κύπρος «κανονικό-φυσιολογικό» κράτος, πρέπει να αποσυρθεί ο στρατός κατοχής και να καταργηθούν οι εγγυήσεις του 1960, οι οποίες αποτελούν αναχρονισμό.
Ο νυν και ο τέως υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου, οι οποίοι μίλησαν πριν από τον Ν. Κοτζιά, συμφώνησαν ότι η προσφορά του προς την Κύπρο ήταν «πολύτιμη» και ότι το βιβλίο του «αποτελεί ιστορικό ντοκουμέντο».
Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης, ο οποίος το 2017 ήταν κυβερνητικός εκπρόσωπος, χαρακτήρισε τον Ν. Κοτζιά «πρωταγωνιστή» μιας πολύ καθοριστικής φάσης του Κυπριακού. Το βιβλίο, είπε, είναι «υψίστης σημασίας» στις προσπάθειες για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό. Μπορεί κάποιος να διαφωνεί ή να συμφωνεί με τις απόψεις του Νίκου Κοτζιά, αλλά ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει «την αγάπη του για την Κύπρο και το πάθος του για την λύση του Κυπριακού», σημείωσε.
Ο τέως ΥΠΕΞ Ιωάννης Κασουλίδης χαρακτήρισε τον Νίκο Κοτζιά «εξαίρετο καθηγητή και διπλωμάτη», και διατύπωσε την εκτίμηση ότι η αποχώρησή του από το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών «είναι απώλεια για την ελληνική διπλωματία και την Κύπρο». Πολλές από τις προτάσεις του Νίκου Κοτζιά τις επεξεργαστήκαμε μαζί, είπε ο κ. Κασουλίδης και σημείωσε ότι «από την ώρα που εστιάσαμε στο ζήτημα της ασφάλειας, έχουμε θετική αντιμετώπιση από τον διεθνή παράγοντα».
Και οι δύο υπουργοί της Κύπρου αναφέρθηκαν σε προσωπικές εμπειρίες, με τις οποίες εξήραν τη συμβολή του τέως ΥΠΕΞ της Ελλάδος στις διαπραγματεύσεις του Κραν Μοντανά.
Ο δημοσιογράφος Κώστας Βενιζέλος είπε ότι το βιβλίο είναι ένας απολογισμός, αλλά και μια «προσωπική σφραγίδα» του Ν. Κοτζιά για την πολιτική που χαράχθηκε στο Κυπριακό, όταν ανέλαβε επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας με την εκλογική νίκη του Αλέξη Τσίπρα, το 2015.
Ο Νίκος Κοτζιάς, ανέφερε, «είναι ο πρώτος υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος, που έθεσε ολοκληρωμένα μια πρόταση για το κεφάλαιο της Ασφάλειας». Διαμόρφωσε μια ολοκληρωμένη πρόταση, με εισηγήσεις, πρακτικές προτάσεις υλοποίησης, με την οποία έθεσε ενώπιον των εμπλεκομένων και της διεθνούς κοινότητας την ανάγκη να καταστεί η Κύπρος μια κανονική χώρα, με την κατάργηση της κατοχής, την απελευθέρωση.
«Η αναφορά αυτή, για κανονική χώρα, υιοθετήθηκε από τον ίδιο τον γενικό γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, όπως και τα βασικά στοιχεία της πρότασης», σημείωσε ο Κ. Βενιζέλος. Τέλος, στο ερώτημα αν μπορεί ένας εν ενεργεία υπουργός να γράφει Ιστορία απάντησε: «Ασφαλώς. Όσοι θα γράψουν μελλοντικά, θα αντλήσουν στοιχεία, μαρτυρίες και θα κρίνουν».
