Όταν το 1965 τα Χανιά ανακηρύχθηκαν ιστορικό και διατηρητέο μνημείο, ίσως κανείς δεν φανταζόταν τα προβλήματα που θα ανέκυπταν: Κτήρια που κατασκευάστηκαν μετά το 1941 -όταν η πόλη καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς- να κηρύσσονται διατηρητέα, σπίτια να ξεφυτρώνουν πάνω σε μεσαιωνικά τείχη, κτίσματα που έχουν ανάγκη επιδιόρθωσης ή ανακαίνισης να περνούν χρόνια μέχρι οι ιδιοκτήτες τους να πάρουν τις πολυπόθητες άδειες.
Για αυτούς και για πολλούς ακόμα λόγους που αφορούν στην προστασία της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης των Χανίων, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (Κ.Α.Σ.) γνωμοδότησε ομόφωνα, την Τρίτη 31 Μαΐου, υπέρ της κήρυξης και οριοθέτησης του αρχαιολογικού χώρου. Ενός χώρου που θα περιλαμβάνει ένα πολύ μεγάλο μέρος της σύγχρονης πόλης των Χανίων και -φυσικά- ολόκληρη την παλιά πόλη.
Το όλο σκεπτικό στο Συμβούλιο ήταν σαφές. Ο νόμος του 1965 δεν προστατεύει την παλιά πόλη των Χανίων. Γι’ αυτό και πρέπει να ανακληθεί. Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε και η σύσκεψη που προηγήθηκε λίγες μέρες πριν, στις 28 Μαΐου, στο Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού υπό τη γενική γραμματέα, Λίνα Μενδώνη, όπου συζητήθηκε εκτενώς το υφιστάμενο προβληματικό καθεστώς. Εκεί αποφασίστηκε να έρθει στο Κ.Α.Σ. το θέμα της έγκρισης του αρχαιολογικού χώρου έως τις 31 Μαΐου του 2011.
«Είναι επίτευγμα ότι το θέμα έρχεται σήμερα προς συζήτηση εντός της προθεσμίας» δήλωσε η κα Μενδώνη, συμπληρώνοντας ότι η προστασία που θα παρέχεται πλέον με την κήρυξη θα αφορά σε τρία επίπεδα: τον έλεγχο των θεμελίων με ανασκαφές, τη μεσαιωνική πόλη, αλλά και τα νεότερα μνημεία.
Από τις 183 ανασκαφές που έχουν γίνει σε δρόμους και οικόπεδα της πόλης των Χανίων έχουν βρεθεί σπουδαία ευρήματα, που ανήκουν σε όλες σχεδόν τις περιόδους, από τους προϊστορικούς έως τους ιστορικούς χρόνους.
«Ήδη από την 3η χιλιετία ο χαρακτήρας της πόλης είναι αστικός» δήλωσε με ενθουσιασμό η κα Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, γενική διευθύντρια αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού και προϊστάμενη της ΚΕ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, που έχει έδρα τα Χανιά.
«Οι κάτοικοι κατάλαβαν ότι είναι προς όφελός τους η ανάδειξη των σπουδαίων αρχαιοτήτων της πόλης» ανέφερε, λίγο μετά την προβολή φωτογραφιών από τα εντυπωσιακά αποτελέσματα των ανασκαφών.
Μια προβολή που δεν περιορίστηκε στα μνημεία των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων, αλλά συνεχίστηκε και για τα μοναδικά μνημεία των βυζαντινών και νεότερων εποχών, όπως η μεγάλη παλαιοχριστιανική εκκλησία, που ανακαλύφθηκε μετά τους βομβαρδισμούς του ’41 κάτω από τα θεμέλια του βενετσιάνικου καθεδρικού (Duomo) ναού στο Καστέλι και η οποία ήταν πιθανότατα ο καθεδρικός ναός της Επισκοπής Κυδωνίας κατά την πρώτη βυζαντινή περίοδο.
Κάτι αντίστοιχο αποφασίστηκε και για το Ηράκλειο, το οποίο έχει παρόμοιο ιστορικό. Το 1965 κηρύχθηκε ιστορικό και διατηρητέο μνημείο ο Δήμος του Ηρακλείου, που έκτοτε έχει τετραπλασιαστεί.
Μετά τη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, κηρύσσεται και οριοθετείται ο αρχαιολογικός χώρος του Ηρακλείου, μια κήρυξη που αφορά στον χώρο εντός της μεσαιωνικής πόλης.
