Τα τρένα που μετέφεραν εκατομμύρια Εβραίων και πολιτικών κρατουμένων στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης γίνονται το σύμβολο πάνω στο οποίο η Μαρίκα Κλαμπατσέα πλέκει το νήμα μιας σπαραχτικής μουσικής διαδρομής, που διασχίζει όλη την Ευρώπη, ξεκινώντας από τον Μεσοπόλεμο και φτάνοντας ως τη μεταπολεμική περίοδο.
Η συγκλονιστική εμπειρία της Μαρίκας Κλαμπατσέα από την επίσκεψή της στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Dachau ήταν η αφορμή της δικής της έρευνας και μελέτης των τραγουδιών που γράφτηκαν μέσα στα ναζιστικά στρατόπεδα.
Με άξονα το βραβευμένο με Grammy έργο του Steve Reich, «Different Trains», που ακούγεται σε όλη τη διάρκεια της συναυλίας σαν leitmotiv, ένα έργο όπου το τρίξιμο των γραμμών, τα φρεναρίσματα, τα σφυρίγματα και ο συνεχής μονότονος ήχος του τρένου πάνω σε παλιές, σκουριασμένες γραμμές έρχεται να συναντήσει πέντε ψυχρά ηχογραφημένες φωνές που προφέρουν αποκομμένες φράσεις, και λειτουργεί σαν ένα εξαιρετικό ηχητικό πλέγμα, η Μαρίκα Κλαμπατσέα δημιουργεί μια μοναδική, πρωτοποριακή σύνθεση.
Ένα ακόμη τραγικό πρόσωπο «πρωταγωνιστεί» σ’ αυτό το σπαρακτικό μουσικό ταξίδι: η Γαλλοεβραία σοπράνο και πιανίστρια Fania Fenelon, η οποία τραγουδούσε σε καμπαρέ, μέχρι το 1943 που την συνέλαβαν οι Ναζί, οπότε μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο του Auschwitz, όπου «είχε την τύχη» να συμμετέχει στη γυναικεία ορχήστρα του στρατοπέδου. Η Μαρίκα Κλαμπατσέα σ’ έναν «διάλογο» με τη φιγούρα της Fenelon, ξαναζωντανεύει την ιστορία της κι ερμηνεύει αυτοσχεδιάζοντας «επιθετικά!!!» αποσπάσματα από την «Madame Butterfly» του Giacomo Puccini, το «Un Beldi vedremo», μια χαρακτηριστική άρια που οι Ναζιστές αξιωματικοί του στρατοπέδου και βασανιστές της την εξανάγκαζαν να τραγουδά.
Ανάμεσα στα φρεναρίσματα και τα τριξίματα των τρένων, ακούγονται ιστορίες ανθρώπων μεταφρασμένες σε τραγούδια, πολλά απ’ αυτά απαγορευμένα, όπως χαρακτηριστικά το νανούρισμα στα Yiddish «Makh zu die Eygelekh» (Kλείσε τα Mατάκια). Στο τραγούδι αυτό ο συνθέτης David Beygelman, που εξοντώθηκε στον θάλαμο αερίων του Auschwitz, ακούει τον βουβό πόνο της μάνας που νανουρίζει το παιδί της για τελευταία ίσως φορά.
Θα ακουστούν επίσης έργα των Kurt Weill, Gustav Mahler, Henryk Górecki, τραγούδια στην εβραιογερμανική διάλεκτο (Yiddish) αλλά και spirituals, όπως και οι δημιουργίες του συγκλονιστικού Πολωνού συνθέτη και τραγουδοποιού Aleksander Kulisiewitz, ο οποίος, έπειτα από 7 χρόνια κράτησης στο στρατόπεδο Sachsenhausen, επέζησε και όχι μόνο έγραψε ο ίδιος τραγούδια, αλλά συνέλεξε ηχογραφήσεις τραγουδιών γραμμένων από άλλους κρατουμένους σε διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Η Κλαμπατσέα ερμηνεύει επίσης τραγούδια Τσιγγάνων όπως και άγνωστων συνθετών που γράφτηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα, και ορισμένα από αυτά απαγορεύτηκαν και άλλα τραγουδήθηκαν στα γκέτο και όχι μόνο. «Τα Τρένα» συνθέτουν και φέρνουν στη μνήμη την εμπειρία των ανθρώπων που βρήκαν τη δύναμη να κάνουν τον πόνο και τον φόβο τους τραγούδι, να ξορκίσουν τον θάνατο με την τέχνη. Με μια μουσική που υμνεί την ανθρώπινη ζωή και θυμίζει πως η δύναμη και η θέληση που κρύβει ο άνθρωπος μέσα του μπορεί να νικήσει τις πιο δύσκολες καταστάσεις, τις πιο ακραίες μορφές βίας, καταπίεσης και ρατσισμού.
Μαρίκα Κλαμπατσέα: Σοπράνο
Σωκράτης Άνθης: Τρομπέτα
Ηρακλής Βαβάτσικας: Ακορντεόν
Νίκος Τσαλίκης: Πιάνο
Συμμετέχει Κουαρτέτο Εγχόρδων
Gennadiy Bykov: Βιολί
Florenc Sulkuqi: Βιολί
Matasaru Laurentiu: Βιόλα
Ευγένιος Μπένσης: Βιολοντσέλο
Ενορχήστρωση: Νίκος Χαριζάνος
Σκηνοθεσία: Νίκος Βεργίτσης
Σχεδιασμός ήχου: Liviu Zainea
Βίντεο: Παναγιώτης Τσάγκας
Φωτογραφία: Ρόζα Μαραγκοπούλου
Επιμέλεια παραγωγής: Χριστίνα Τσεκούρα
Διοργάνωση: Μαρίνα Μαρτίνου
Προπώληση από 11 Απριλίου 2012
Τιμές εισιτηρίων: Φοιτητικά: € 6, Β Ζώνη: € 15, Α Ζώνη: € 25
Παρασκευή 4 Μαΐου, ώρα 20:00
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Νίκος Σκαλκώτας.
Επιμέλεια: Δήμητρα Μπιλάλη
