Χθες το βράδυ αποφάσισα να πάω να παρακολουθήσω για ακόμη μία φορά την παράσταση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος «Το μεγάλο μας Τσίρκο» στο θέατρο Ακροπόλ.
Ίσως στην απόφασή μου αυτή να έπαιξε ρόλο το συναίσθημα, καθώς η παράσταση αυτή είναι συνδεδεμένη με την περίοδο της δικτατορίας και σήμερα γιορτάζουμε την επέτειο του Πολυτεχνείου.
Όπως έχω ξαναγράψει στη zougla.gr και έχω αναφέρει αρκετές φορές στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση της Ζούγκλας, το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα δεν χωράει κάποια αμφισβήτηση, αφού πρόκειται για μία από τις παραστάσεις που πραγματικά ξεχώρισαν φέτος.
Το καταπληκτικό κείμενο του Ιάκωβου Καμπανέλη, η μουσική σε συνδυασμό με τη φυσική παρουσία του Σταύρου Ξαρχάκου, η σκηνοθεσία του Σωτήρη Χατζάκη και φυσικά οι ερμηνείες του Γιώργου Αρμένη, του Τάσου Νούσια και της Μαρίνας Ασλάνογλου, αλλά και όλου του θιάσου, δημιουργούν μια μοναδική ατμόσφαιρα με ποικίλα πολιτικά και κοινωνικά μηνύματα, τα οποία 40 χρόνια μετά το πρώτο ανέβασμα είναι ακόμη επίκαιρα.
Το γεγονός πως τόσο ο σκηνοθέτης όσο και οι υπόλοιποι συντελεστές δεν «φοβήθηκαν» να αγγίξουν ένα ιστορικό έργο το οποίο είχε πρωτοανέβει σε μία δύσκολη περίοδο με πολύ σημαντικούς συντελεστές (ανέβηκε πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1973, εν καιρώ χούντας δηλαδή, στο θέατρο «ΑΘΗΝΑΙΟΝ» από την Τζένη Καρέζη και τον Κώστα Καζάκο με τη συμμετοχή του Νίκου Ξυλούρη, ερμηνεύοντας τραγούδια του Σταύρου Ξαρχάκου, με σκηνικά από τον Ευγένιο Σπαθάρη και με τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο σε πρωταγωνιστικό ρόλο) για μένα έχει ιδιαίτερη σημασία.
Το έργο αποτελεί σταθμό, είναι μια μαρτυρία για τη διαχρονία της εθνικής μας περιπέτειας. Μέσα από τραγούδια, σατιρικά και δραματικά επεισόδια, η παράσταση διατρέχει όλες τις σημαντικές στιγμές του ελληνισμού: η Τουρκοκρατία, η επανάσταση του 182, η βασιλεία του Όθωνα, η Μικρασιατική καταστροφή, ο πόλεμος του 1940 είναι ορισμένοι μόνο από τους βασικούς σταθμούς της πορείας που περιγράφονται σ’ αυτό το έργο-ντοκουμέντο, που παραμένει αναλλοίωτο στον χρόνο και επίκαιρο στις μέρες μας όσο ποτέ.
Το κομμάτι του έργου, όμως, που πάντα θα είναι χαραγμένο στο μυαλό μου είναι αυτό στο οποίο γίνεται αναφορά στον ξεσηκωμό της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, εκεί που ο ελληνικός λαός απαίτησε Σύνταγμα.
Ο διάλογος είναι τόσο «απολαυστικός», τόσο χαρακτηριστικός, τόσο πειστικός για τους «εταίρους», που μας θέλουν «εταίρες». Μόνο μια γραφή σαν αυτή του Ιάκωβου Καμπανέλλη θα μπορούσε να αποτυπώσει τόσο εύστοχα, σε μόλις 145 λέξεις, την κατάσταση, την εξάρτηση και τον διεθνή εμπαιγμό της χώρας μας από τους «συμμάχους» της, από την «απελευθέρωση» και έπειτα.
Είναι διάλογος από το ίδιο έργο που πρέπει να τον θυμηθούμε λαμβάνοντας υπ’ όψιν πως το κείμενο είναι του 1973…!
«Οι μεγάλες δυνάμεις (ΑΓΓΛΙΑ – ΡΩΣΙΑ – ΓΑΛΛΙΑ – ΑΥΣΤΡΙΑ) αποφασίζουν για το μέλλον της Ελλάδας και αν θα έχει Σύνταγμα, μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου, ή αν δε θα έχει…
-Να έχουν Σύνταγμα ή να μην έχουν;
-Αφού δεν είχαν, γιατί να έχουν;
-Θα τους παρέσυραν αυτοί που έχουν…
-Να αρκεστούν εις αυτά που έχουν!
-Δεν είναι και ώριμοι για να το έχουν!
-Για το καλό τους ας μην το έχουν…
-Δεν επιτρέπεται να το έχουν!
-Αποφασίζουμε να μην το έχουν!
-ΝΑ ΜΗ ΤΟ ΕΧΟΥΝ!
…
-Και αν επιμένουν να το έχουν;
-Και αν το έχουν χωρίς να το έχουν;
-Τι εννοείτε έχουν δεν έχουν;
-Εάν νομίζουν ότι το έχουν και στην ουσία δεν το έχουν! Αυτοί θα χαίρονται ότι το έχουν κι εμείς θα ξέρουμε πως δεν το έχουν!
– …Έτσι θα έχουν χωρίς να έχουν και δεν θα έχουν ενώ θα έχουν!
-Αποφασίζουμε να έχουν;
-Εάν εμποδίσουμε να έχουν, υπάρχει κίνδυνος να έχουν! Ο μόνος τρόπος να μην έχουν, είναι να αφήσουμε να έχουν.
Για παράδειγμα, όσα δεν έχουν είναι όσα αφήσαμε να έχουν!»
Πόσο επίκαιρος είναι, άραγε, αυτός ο διάλογος; Πόσο επίκαιρο και διαχρονικό είναι, άραγε, όλο το έργο;
40 χρόνια μετά και τι έχει αλλάξει, αν έχει αλλάξει κάτι;
Η αλληγορία του τίτλου, με τη λέξη Τσίρκο να υπονοεί την Πολιτική, δεν είναι άραγε εύστοχη και επίκαιρη;
Τα συναισθήματα που σου δημιουργούνται και οι σκέψεις που περνάνε από το μυαλό σου παρακολουθώντας αυτήν την αναδρομή σε οδηγούν στο συμπέρασμα πως πολύ λίγα έχουν αλλάξει. Ίσως έχουν αλλάξει οι εποχές, τα πρόσωπα, η τεχνολογία και το ύφος. Το ήθος όμως παραμένει το ίδιο και το συμπέρασμα θα είναι πάντα αυτό: «το μεγάλο ψάρι θα θέλει πάντα να φάει το μικρό» και είναι στο χέρι του μικρού το αν θα αντιδράσει ή όχι.
