Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος σε συνεργασία και με αποκλειστική χορηγία του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη παρουσιάζει Έκθεση Ζωγραφικής με θέμα :
«Κωνσταντίνος Βολανάκης, ο ποιητής της θάλασσας»
στους νέους διαμορφωμένους χώρους του Ναυτικού Μουσείου. Πρόθεση των εκθετών είναι η παρουσίαση ορισμένων από τα σημαντικότερα έργα του καλλιτέχνη που ανήκουν σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές της Ελλάδας και του εξωτερικού στο πλαίσιο μιας επανεκτίμησης του έργου του μεγάλου Έλληνα θαλασσογράφου. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος είναι ο ιδανικός τόπος για την παρουσίαση αυτή.
Πρόκειται για την πρώτη έκθεση έργων του Κωνσταντίνου Βολανάκη στην Αθήνα, της δεσπόζουσας αυτής μορφής της νεοελληνικής ζωγραφικής του 19ουαιώνα. Η θάλασσα, τα πλοία και τα λιμάνια υπήρξαν από πολύ νωρίς πηγή έμπνευσής του και αποτέλεσαν αντικείμενο πλήθους έργων του.
Η πρόθεση να αποδοθεί η ατμόσφαιρα του τόπου και της ώρας συνοδεύεται από τη σπουδή του σκάφους. Σημαντική είναι η επίσης η θέση της λιμενογραφίας στο έργο του Βολανάκη.
Όχι μόνο πραγματεύτηκε τους γνωστούς τύπους, αλλά και εισήγαγε πλήθος παραλλαγών με τις οποίες πέτυχε τη διεύρυνση και πλήρη αξιοποίηση του θέματος. Οι παράγοντες που συνέβαλαν στην αφθονία των σχετικών πινάκων είναι η επάνοδος του Βολανάκη από το Μόναχο στην Ελλάδα (1883), η οποία συμπίπτει με την ανάπτυξη της ναυτιλίας, την οργάνωση των ναυτικών πόλεων και λιμανιών, καθώς και εγκατάσταση του στον Πειραιά, τόπο εντατικής μελέτης της τέχνης του.
Στην Έκθεση θα παρουσιαστεί μεγάλο μέρος των έργων αυτών του μεγάλου δημιουργού, προερχόμενα από ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές.
Η ΕΚΘΕΣΗ
Η Έκθεση συμπεριλαμβάνει 62 από τις σπουδαιότερες ελαιογραφίες τού Κωνσταντίνου Βολανάκη οι οποίες προσδιορίζουν την εικαστική του διαδρομή στην Ελλάδα και αναφέρονται ακολούθως (βλ. βιογραφικό σημείωμα), όπως: «Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη», «Η ναυμαχία του Ναβαρίνου», «Η πυρπόληση του τουρκικού δικρότου στην Ερεσσό», «Η αποβίβαση της πριγκίπισσας Σοφίας στο λιμάνι του Πειραιά», «Η έξοδος του Άρεως», «Στον Κεράτιο κόλπο» και άλλα έργα όπου πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραματίζουν οι ψαράδες με τις ασχολίες τους –τη μέρα και τη νύχτα-, ιστιοφόρα καΐκια και ατμόπλοια σε λιμάνια ή παλεύοντας με τα αγριεμένα κύματα.
Η έρευνα για τον εντοπισμό των έργων που εκτίθενται, ανήκει στην Επιμελήτρια της Έκθεσης, δρ Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη, Επ. Εθνικής Πινακοθήκης.
Έχει εκδοθεί πολυτελής εικονογραφημένος κατάλογος με κείμενα των: Μανόλη Βλάχου, τ. καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ειδικού ερευνητού του έργου του Βολανάκη, Ιωάννη Παλούμπη, αντιναυάρχου Π.Ν. (ε.α.), μέλους του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, Μαριλένας Ζ. Κασιμάτη, και προλογίζεται από την Πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου, Αναστασία Αναγνωστοπούλου και τον Πρόεδρο του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, Πάνο Λασκαρίδη.
Η Έκθεση θα διαρκέσει από τον Νοέμβριο 2009 εως τις 17 Ιανουάριου 2010.
Τα επίσημα εγκαίνια της έκθεσης θα τελέσει η Υπουργός Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας κα. Λούκα Κατσέλη στις 9 Δεκεμβρίου 2009 και ώρα 8 μ.μ..
Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιούνται ξεναγήσεις σε οργανωμένες ομάδες μαθητών και ενηλίκων ύστερα από τηλεφωνική συνεννόηση.
Ωράριο λειτουργίας της έκθεσης:
Τρίτη έως Σάββατο: 09:00 – 15:00, Κυριακή: 09:30 – 14:00
Δευτέρα, επίσημες αργίες και εορτές κλειστά
Συντελεστές της έκθεσης: Επιμέλεια έκθεσης και καταλόγου, συντονισμός:
Δρ. Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη
Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός:
RRCL Αρχιτέκτονες, Μ. Ροσιέ, Ε. Χαραλαμπίδoυ, Κ. Λασκαρίδης & Συνεργάτες Ο.Ε.
Διοικητική Υποστήριξη: Σουζάνα Λασκαρίδη, Πηνελόπη Βουγιουκλάκη, Κλεοπάτρα Ρηγάκη, Χαράλαμπος Τορτορέλης.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΒΟΛΑΝΑΚΗ
Ο Βολανάκης γεννιέται στο Ηράκλειο της Κρήτης στις 17 Μαρτίου 1837. Ως τόπος καταγωγής έχουν αναφερθεί τα χωριά «Μπολάνια» του Ηρακλείου –εξ ου και το όνομα Βολανάκης-, αλλά και το χωριό «Βολάνη» Ρεθύμνου. Στο Ηράκλειο τελειώνει το Σχολαρχείο.
Από το 1851 ως το 1855 Φοιτά στο Ελληνικό Σχολείο Ερμούπολης Σύρου όπου είχε μεταφερθεί η οικογένεια για επαγγελματικούς λόγους. Σύμφωνα με νεώτερες έρευνες, φαίνεται πως ο Βολανάκης δεν ολοκλήρωσε ποτέ τις γυμνασιακές του σπουδές.
Καθηγητής Ιχνογραφίας την ίδια εποχή (1851-1868) ήταν στο Ελληνικό Σχολείο όπως και στο Γυμνάσιο της Ερμούπολης ο σημαντικός ζωγράφος Ανδρέας Κριεζής (Ύδρα 1813 – μετά το1877). Η αξιοσημείωτη αυτή σύμπτωση συνδέει αναγκαστικά τους δύο αυτούς νεοέλληνες ζωγράφους με σχέση δασκάλου-μαθητή.
Το 1856 Ταξιδεύει στην Τεργέστη όπου ήταν εγκατεστημένος ο Γεώργιος Αφεντούλης, έμπορος ζαχάρεως και αδελφός του Θεοδώρου, συζύγου της αδελφής του Πολυξένης. Προσλαμβάνεται στο λογιστικό τμήμα της επιχείρησης. Κάτω από τα λογιστικά βιβλία, ο νεαρός Βολανάκης σκιτσάρει. Η υπόλοιπη οικογένεια μεταφέρεται στον Πειραιά, όπου ο αδελφός του Αθανάσιος ιδρύει το 1869 το πρώτο νηματουργείο και το 1873 εργοστάσιο αγγειοπλαστικής.
Ο Αφεντούλης ενθαρρύνει τον Βολανάκη να αξιοποιήσει το ταλέντο του και τον στέλνει με δική του οικονομική υποστήριξη στο Μόναχο. Το 1864 σε ηλικία 27 ετών, εγγράφεται στη Βασιλική Ακαδημία των Τεχνών στο Μόναχο. Στην παραδοσιακά φιλελληνικότερη ευρωπαϊκή αυτή πόλη, συνδέεται με τον Νικόλαο Γύζη, τον Νικηφόρο Λύτρα, τον Πολυχρόνη Λεμπέση και τον Γεώργιο Ιακωβίδη.
Σύντομα θα γίνει δεκτός στο απαιτητικό εργαστήριο καθηγητή Karl Theodor von Piloty. Στα πλούσια μουσεία του Μονάχου θα γνωρίσει την ολλανδική θαλασσογραφία του 17ου αιώνα και τους εκπροσώπους της ιταλικής πανοραμικής άποψης πόλεων, και θα γίνει ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της θαλασσογραφίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Το 1866 προκηρύσσεται διαγωνισμός για την απεικόνιση της ναυμαχίας της Λίσσας, ναυτικού επεισοδίου κατά τη διάρκεια των πολεμικών συρράξεων μεταξύ Αυστριακών και Ιταλών με νικητές τους Αυστριακούς.
Η συμμετοχή του στον διαγωνισμό αυτό τον καθιστά ευρύτερα γνωστό. Το ίδιο έτος χρονολογείται η πρώτη θαλασσογραφία του Βολανάκη: «Ψαρόβαρκες στην παραλία της Τεργέστης»
Ένα χρόνο αργότερα βραβεύεται για τα σχέδια και τις σπουδές για τη ναυμαχία αυτή, βραβείο που του αποφέρει ένα ταξίδι σχεδόν δύο χρόνων με αυστριακό πολεμικό πλοίο στα λιμάνια της Αδριατικής, ούτως ώστε να γνωρίσει καλά τη μορφολογία του τοπίου όπου έλαβε χώρα η ναυμαχία.
Πλουτίζει τις γνώσεις του μελετώντας και σχεδιάζοντας λεπτομερώς πολεμικά πλοία αλλά και όλων των ειδών τα σκάφη που ταξιδεύουν εδώ. Κατακτά το ιδίωμα του θαλασσογράφου και πλοιογράφου.
Ο Βολανάκης εκτελεί σε ελαιογραφία το 1868 Το «Πλοίο της γραμμής ‘Κάιζερ’ στη ναυμαχία της Λίσσας», που είναι ο τίτλος που δίνει ο ίδιος στο έργο του που παρουσιάζεται στην «Ετήσια Διεθνή Έκθεση της Καλλιτεχνικής Εταιρείας» στη Βιέννη.
Προκαλεί εντύπωση και αγοράζεται για το Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης της Βιέννης από τον αυτοκράτορα Φραγκίσκο Ιωσήφ για 1000 φιορίνια. Σήμερα το εξαίρετο αυτό έργο βρίσκεται στην Hofburg, στα πρώην αυτοκρατορικά ανάκτορα, στην Βιέννη. Από τη χρονιά αυτή και αργότερα αρχίζει να συμμετέχει συστηματικά σε ομαδικές εκθέσεις στο Μόναχο και σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, και αναδεικνύεται.
Το 1874 νυμφεύεται στην Ελλάδα την Φανή Ιωάννου Χρηστίδου από τη Ζαγορά. Σύμφωνα με ορισμένες ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, διορίζεται επιμελητής σε εργαστήριο της Ακαδημίας του Μονάχου. Το 1881 εκθέτει για πρώτη φορά θαλασσογραφίες του στην Αθήνα. Το 1882 τοποθετείται στο Υπουργείο Ναυτικών το έργο του: «Η εν Σαλαμίνι ναυμαχία» Ολοκληρώνει την «Πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη». Είναι το προοίμιο της ελληνικής περιόδου.
Το 1883 αποφασίζει την επιστροφή στην Αθήνα, καθώς το κλίμα του Μονάχου βλάπτει την σύζυγό του. Αποδεικνύεται ότι η επιστροφή αυτή τον έβλαψε στην επαγγελματική του εξέλιξη. Ενεργεί ώστε να διοριστεί καθηγητής του Πολυτεχνείου.
Ο Γύζης, σε μια προσπάθεια εκλογίκευσης τον προειδοποιεί: «Θα πας σ’ έναν τόπο, όπου πουλούν τις εικόνες στον Τινάνειο κήπο», εννοώντας ότι η πραγματική ζωγραφική απαξιώνεται ενώ πωλούνται αποκλειστικά λαϊκές εικονογραφήσεις στον κήπο του Πειραιά. Εγκαθίσταται στον Πειραιά όπου διατηρεί και το ατελιέ του.
Εκεί διαμένει μέχρι το θάνατό του. Διδάσκει στο Σχολείο των Τεχνών (Πολυτεχνείο) ως το 1903, οπότε και παραιτείται για λόγους υγείας.
Το 1886 εκθέτει στο δημαρχείο του Πειραιά «Το λιμάνι του Πειραιά από την βασιλική προβλήτα» και στη συνέχεια συμμετέχει με έργα του σε πολλές εκθέσεις
Το 1891 εκτίθεται το έργο μεγάλων διαστάσεων: «Το λιμάνι του Πειραιά από την βασιλική προβλήτα», «Η αποβίβαση της πριγκίπισσας Σοφίας στο λιμάνι του Πειραιά» και το 1892: «Στον Κεράτιο κόλπο» με τίτλο «Κωνσταντινούπολις».
Το 1896, με πρωτοβουλία διαφόρων καλλιτεχνών ιδρύεται υπό την διεύθυνση του Βολανάκη στον Πειραιά σχολή ζωγραφικής, το «Καλλιτεχνικόν Κέντρον», σε χώρους που έχει παραχωρήσει ο Δήμος Πειραιώς.
Το 1907, ο Βολανάκης πεθαίνει –φτωχός και ξεχασμένος- από τα επακόλουθα της κήλης από την οποία έπασχε. Κηδεύεται μια ημέρα αργότερα, ημέρα των Δημοτικών Εκλογών. Πέντε άνθρωποι ακολούθησαν την κηδεία.
ΝΑΥΤΙΚΟN ΜΟΥΣΕΙΟN ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Ακτή Θεμιστοκλέους Φρεαττύδα, 185 37 Πειραιάς Τηλέφωνα: 210-4516264,210-4286959 Fax: 210- 45 12 277
E- mail:nme@ath.forthnet.gr web: www.hmm.gr
ΙΔΡΥΜΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ
Πραξιτέλους 169 & Μπουμπουλίνας, 185 35, Πειραιάς Τηλέφωνα:210.42.97.540-1-2, Fax: 210.42.96.024
e-mail:info@laskaridou.gr web: www.laskaridou.gr
