Καλλιτέχνες που ζουν και δημιουργούν εκτός του οικείου μας ευρωπαϊκού χώρου, δημιουργούς με άποψη και θέση τόσο στο καλλιτεχνικό όσο και στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι του τόπου τους, πέρα και πάνω από τα όποια πολιτισμικά στερεότυπα και αποικιοκρατικά κατάλοιπα, μας προσκαλεί να γνωρίσουμε το νέο φεστιβάλ χορού που παρουσιάζει η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση από τις 26 έως τις 30 Οκτωβρίου. Στο «Body Politics», έξι καλλιτέχνες από διαφορετικές γωνιές του πλανήτη, όλες εκτός του δυτικού κόσμου, αναδεικνύουν με το έργο τους το σώμα ως πεδίο έρευνας, αλλά και ως εργαλείο διεκδικήσεων στον σημερινό κόσμο.
«Το Body Politics εντάσσεται στο πλαίσιο της παγκόσμιας συζήτησης για τα δικαιώματα των γυναικών και της LGBTΙ κοινότητας και συνδιαλέγεται και με άλλες παραγωγές στο εφετινό πρόγραμμα Θεάτρου και Χορού της Στέγης, αλλά και στο Onassis Fast Forward Festival 6. Φέρνει στη σκηνή δυναμικές περφόρμανς και χορογραφίες από μέρη του κόσμου όπου ο σύγχρονος χορός δεν έχει, συχνά, δημόσια «φωνή». Μιλά για τον ρατσισμό, τον σεξισμό και την ομοφοβία και φιλοδοξεί να θέσει επείγοντα ερωτήματα που αφορούν δυτικές και μη κοινωνίες, όπως η ανάγκη να υπερβούμε τις κανονιστικές προσεγγίσεις του ανθρώπινου σώματος και της ταυτότητας, το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό, την ελευθερία έκφρασης, την κοινωνική χειραφέτηση» αναφέρει στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η καλλιτεχνική διευθύντρια Θεάτρου και Χορού της Στέγης, Κάτια Αρφαρά και προσθέτει:
«Ο/η Albert Silindokuhle Ibokwe Khoza από τη Νότιο Αφρική που πρωταγωνιστεί στο σόλο της Ρόμπιν Όρλιν συμπυκνώνει, τρόπον τινά, τις πολλαπλές, ρευστές ταυτότητες αυτού του μικρού φεστιβάλ της Στέγης: και άντρας και γυναίκα και ομοφυλόφιλος και χριστιανός και θεραπευτής και μαύρος και ηθοποιός και τραγουδιστής και χορευτής και “παραδοσιακός” και σύγχρονός μας».
Αυτό που συνδέει μεταξύ τους τα έργα που συμμετέχουν στο «Body Politics», είναι η ένταση με την οποία οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν το σώμα, προκειμένου να μιλήσουν για όσα το κοινωνικό σύνολο αρνείται ακόμα να αντιμετωπίσει.
Η Νοτιοαφρικανή Ρόμπιν Όρλιν σκηνοθετεί ένα εκρηκτικό one-man-show για τον ρατσισμό, την ομοφοβία και την ελευθερία ( «And so you see…»), η Νάντια Μπεγκρέ από την Ακτή Ελεφαντοστού ερμηνεύει ένα δυναμικό σόλο-διαμαρτυρία για την απάθεια του δυτικού κόσμου απέναντι στην απόλυτη ένδεια της Αφρικής που έχει ο ίδιος προκαλέσει («Quartiers libres»), η Ινδή Μαλίκα Τανίζα παρουσιάζει μια θαρραλέα περφόρμανς για τη θέση της γυναίκας στη χώρα της και το σώμα ως ταμπού («Be Careful»), ο/η Ιρανός/ή Σορούρ Νταραμπί εστιάζει στη σχέση μεταξύ γλώσσας, εξουσίας και ταυτότητας φύλου («Farci.e»), η Λιβανέζα Ντάνια Χαμούντ προτείνει μια ερευνητική περφόρμανς για το σώμα ως πεδίο σύγκρουσης των αντιφάσεων της ανθρώπινης φύσης («To Rest on a Slope»), ενώ η Φιλιππινέζα Άιζα Χόκσον παραδίδει ένα σόλο-έκπληξη για την κατασκευή των ρόλων των φύλων και για το σώμα ως αντικείμενο στην αγορά του θεάματος του σεξ («Macho Dancer»).
Με αφορμή τα έργα που παρουσιάζουν στο «Body Politics», η Νάντια Μπεγκρέ, η Μαλίκα Τανίζα και η Ρόμπιν Όρλιν μίλησαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για το αν μπορεί ένα έργο τέχνης να προκαλέσει μια κοινωνική αλλαγή.
Νάντια Μπεγκρέ – «Quartiers libres»
Δεν πιστεύω ότι η τέχνη μπορεί να αλλάξει μια κοινωνία, αλλά μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να σκέφτονται και να τους επαγρυπνά για ορισμένα θέματα.
Στις δημιουργίες μου, προσπαθώ να επικεντρωθώ σε θέματα που είναι σημαντικά για μένα, όπως η κατάσταση των γυναικών στην Αφρική ή η παιδική εργασία ή ακόμα το ζήτημα του νερού που αποτελεί επείγον θέμα σε πολλές αφρικανικές χώρες. Με το τελευταίο καταπιάνομαι εν μέρει στην παράσταση «Quartiers libres». Τα οικολογικά ζητήματα καθίστανται επείγοντα σε διεθνές επίπεδο και όλο και περισσότερες φωνές ακούγονται σχετικά με αυτό το θέμα. Η αίσθηση του κατεπείγοντος είναι ακόμη μεγαλύτερη στην Αφρική, διότι σε πολλές χώρες ο πληθυσμός είναι φτωχός και στο έλεος των δικών του μέσων.
Με το να θέτω σοβαρά ζητήματα επί σκηνής, προσπαθώ να επισημάνω την κατάσταση που επικρατεί, να ευαισθητοποιήσω τους ανθρώπους ώστε να συνειδητοποιήσουν τις αδικίες και τις συνθήκες διαβίωσης των πληθυσμών σε διάφορες χώρες. Στο «Quartiers libres» εμπλέκω το κοινό, του δίνω μία θέση, γιατί η παράσταση είναι περιπατητική και είναι επομένως ο θεατής που επιλέγει το σημείο απ’ όπου θέλει να παρακολουθήσει τη δράση.
Ενεργοποιώ έτσι την ελεύθερη θέλησή του, το σημείο όπου θέλει να τοποθετηθεί για να δει ή να μην δει τα πράγματα, όπως και στη ζωή. Μέσω αυτής της διαδικασίας, ελπίζω να κάνω τον θεατή να καταλάβει ότι εξαρτάται από τον ίδιο τι θέλει ή δεν θέλει να δει. Αυτός είναι που αποφασίζει τι θα δει ή δεν θα δει. Υπάρχουν επίσης σημεία στην παράσταση που μπορεί να τον ενθαρρύνουν να παρέμβει, αλλά και πάλι ο ίδιος είναι που θα επιλέξει το κατά πόσο θα παρέμβει ή όχι.
Στο «Quartiers libres», περίπου 1.000 άδεια μπουκάλια νερού αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του σκηνικού. Τα μπουκάλια συλλέγονται από το κοινό πριν από την παράσταση. Με αυτή την πράξη, θέλω επίσης να καταδείξω την παρουσία πλαστικών μπουκαλιών στους ωκεανούς, αλλά είναι επίσης το θέμα του νερού και της ανακύκλωσης που θίγεται.
Στην Ακτή Ελεφαντοστού που είναι η χώρα καταγωγής μου, υπάρχουν πολλές ανοικτές χωματερές και συχνά είναι τα παιδιά που, χωρίς καμία προστασία, πηγαίνουν να ταξινομήσουν τα σκουπίδια για να μαζέψουν τα πλαστικά μπουκάλια προκειμένου να κερδίσουν λίγα χρήματα. Είναι και γι’ αυτό που θέλω να μιλήσω.
Στο έργο μου υπάρχει και η αισθητική διάσταση και νομίζω ότι είναι σημαντικό το κοινό να μπει μαζί μου στο παιχνίδι. Δεν είναι πρόθεσή μου να καταγγείλω και να κρίνω, δείχνω απλώς μια άδικη κατάσταση για την οποία είμαστε όλοι υπεύθυνοι. Είναι ευθύνη των πολιτικών να λύσουν αυτά τα ζητήματα και τα προβλήματα, όχι των καλλιτεχνών. Ο δικός μας ρόλος είναι να επαγρυπνούμε και να ευαισθητοποιούμε όσο γίνεται περισσότερο το κοινό μέσω των καλλιτεχνικών μας έργων.
Μαλίκα Τανίζα- «Be Careful»
Δεν νομίζω ότι η τέχνη από μόνη της μπορεί να επιφέρει κοινωνικές αλλαγές. Νομίζω ότι η τέχνη οφείλει να είναι ένας στενός και σταθερός σύμμαχος του ακτιβισμού και μπορεί να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο στην αλλαγή. Υπάρχουν ορισμένα είδη θεάτρου που ασχολούνται πιο στοχευμένα με την αλλαγή. Αλλά, η περφόρμανς που κάνω αυτή τη στιγμή, στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να εγείρει κάποιες ερωτήσεις. Φυσικά, αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα προς την αλλαγή. Αλλά γνωρίζω καλά ότι για να συμβεί η αλλαγή, πρέπει να συμβεί κάτι περισσότερο από την τέχνη.
Ρόμπιν Όρλιν – «And so you see…»
Προέρχομαι από μια πολύ μακρά και σκοτεινή ιστορία κοινωνικών αδικιών, οπότε το έργο μου πάντα περιείχε αυτές τις αναφορές και ως εκ τούτου χαρακτηρίστηκε ως πολιτικό.
Ως καλλιτέχνις, είναι πολύ δύσκολο για μένα να μην αντικατοπτρίσω τις συνέπειες της αδικίας στην κοινωνία και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο νιώθω τόσο έντονα ότι οι καλλιτέχνες δεν πρέπει να εργάζονται μόνο στον «κόσμο της τέχνης» αλλά και σε όλους τους άλλους «κόσμους». Αν οι εταιρείες, οι κυβερνήσεις και οι εκπαιδευτικές πλατφόρμες είχαν ως συνεργάτη έναν καλλιτέχνη, πιστεύω ότι θα έπαιρναν καλύτερες αποφάσεις για τον κόσμο.
Στην ερώτηση αν «η τέχνη μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο;», η απάντησή μου είναι διττή. Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι η αλλαγή απαιτεί χρόνο και ότι η σκέψη μας μεταβάλλεται αργά και ελπίζω τελικά να καταλήξουμε σε μια πιο ανοικτή και ολιστική άποψη για τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Αυτό είναι ευθύνη όλων μας και όχι μόνο των καλλιτεχνών!
Το σόλο που θα παρουσιάσω στην Αθήνα, με τίτλο «and so you see…», έγινε πριν δύο χρόνια και είναι ακόμα επίκαιρο. Ήθελα να κάνω ένα «ρέκβιεμ για τον κόσμο», καθώς νομίζω ότι ο «κόσμος μας» έχει τα χάλια του και πρέπει να αρχίσουμε να μιλάμε γι’ αυτό.
Έτσι η περφόρμανς ασχολείται με την εξουσία, την οικειότητα, τον αποικισμό, τον ρατσισμό, την κοινότητα, τον σεβασμό, την ξενοφοβία, την ομοφοβία, τη θρησκεία, πολλά στοιχεία που όλα συνδέονται μέσω του Ρέκβιεμ του Μότσαρτ, τα Επτά Θανάσιμα Αμαρτήματα και έναν πολύ ιδιαίτερο ερμηνευτή τον Albert Khoza, ο οποίος δεν είναι μόνο καλλιτέχνης αλλά και Sangoma (παραδοσιακός θεραπευτής).
Θα κλείσω με ένα όμορφο απόσπασμα από τον καλλιτέχνη και δοκιμιογράφο Etel Adnan: «Ο κόσμος χρειάζεται συντροφικότητα, όχι διάσπαση. Αγάπη, όχι καχυποψία. Ένα κοινό μέλλον, όχι απομόνωση».
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ
