Oι πιστοί σε όλη τη χώρα γιορτάζουν σήμερα, Κυριακή του Πάσχα, την Ανάσταση του Θεανθρώπου και τη νίκη της ζωής επί του θανάτου.
«Πάσχα» στα Εβραϊκά σημαίνει: διάβαση, πέρασμα. Είναι εβραϊκή γιορτή εις ανάμνηση της Εξόδου των Εβραίων από την Αίγυπτο, της θαυματουργού διαβάσεως της Ερυθράς Θάλασσας υπό τον Μωυσή και της σωτηρίας τους από τη δουλεία του Φαραώ. Για τους Χριστιανούς σημαίνει τη λύτρωση από την αμαρτία και το πέρασμα από τον θάνατο στη ζωή.
Το έθιμο προστάζει τη σημερινή ημέρα σούβλισμα αρνιού, τσούγκρισμα κόκκινων αυγών, τραγούδια και χορούς.
Η Λαμπρή
Νάτην η λαμπρή με τα λουλούδια.
κόψετε παιδιά την πασχαλιά
κι όλα με χαρές και με τραγούδια
τρέξετε ν᾿ αλλάξωμε φιλιά.
Σήμαντρα γλυκά βαρούν ακόμα
και μοσχοβολούν οι εκκλησιές,
μόσχος τα φιλιά στο κάθε στόμα,
τα φιλιά της άνοιξης δροσιές.
Πάμε να στρωθούμε στο χορτάρι
και τ᾿ αρνί μας ψήνεται σιγά.
Και με της Ανάστασης τη χάρη
φέρτε να τσουγκρίσουμε τ᾿ αυγά.
Άσμα μικρό (Νίκος Καρούζος)
Ο Χριστός θυσιάστηκε την ημέρα του εβραϊκού Πάσχα, που εκείνο το έτος έτυχε Σάββατο και αναστήθηκε μετά το Σάββατο, «τη μιά των Σαββάτων», δηλαδή την πρώτη ημέρα της εβδομάδας, που γι’ αυτό το λόγο ονομάστηκε Κυριακή.
Σύμφωνα με τις Γραφές, ο Θεός έστειλε μήνυμα στον Μωυσή να ενημερώσει τους υπόδουλους Εβραίους να «σφάξουν έναν αμνό, να βάψουνε με το αίμα τους τις πόρτες έτσι ώστε ο Άγγελος Θανάτου να γνωρίζει ποιος είναι Εβραίος και ποιος όχι».
Ο Άγγελος Θανάτου σκότωσε όλους τους πρωτότοκους γιους των Αιγυπτίων ενώ οι Εβραίοι αφέθηκαν ελεύθεροι να φύγουν.
Πριν αναχωρήσουν για τη Γη της Επαγγελίας, έφαγαν το αρνί που είχαν προσφέρει ως θυσία για τη σωτηρία του έθνους του Ισραήλ, μαζί με άζυμο ψωμί και πικρά χόρτα.
Στην Ορθοδοξία, ο Ιωάννης ο Βαπτιστής παρουσίασε τον Ιησού με τον αμνό που θα θυσιαστεί για τη σωτηρία του κόσμου.
Οι Εβραίοι ποιμένες λοιπόν, ήταν αυτοί που έσφαζαν και προσέφεραν τα αρνιά ως θυσία στο Θεό για να τον τιμήσουν και να τον ευχαριστήσουν. Στη συνέχεια όμως οι Χριστιανοί καθιέρωσαν το Πάσχα ως δική τους εορτή.
Οι πιστοί μοιράζονται το αρνί του Πάσχα που συμβολίζει τον Χριστό, o οποίος θυσιάστηκε για μας.
Σημειώνεται ότι τους πρώτους μετά Χριστόν αιώνες, οι εορτασμοί της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα δεν υπήρχαν, καθώς οι Χριστιανοί ήταν μια διωκόμενη μειονότητα.
Όλα άλλαξαν με τον Μέγα Κωνσταντίνο. Οι πρώτες λειτουργίες της Μεγάλης Εβδομάδας ξεκίνησαν στην Ιερουσαλήμ και με απόφαση της Α’ Οικουμενικής Συνόδου, το 325 μ.Χ, το Πάσχα ορίστηκε να εορτάζεται σ’ όλη τη Χριστιανοσύνη την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας και μετά το εβραϊκό Πάσχα, προκειμένου να τηρείται η σειρά των γεγονότων.
Όμως, από την εισαγωγή του Γρηγοριανού ημερολογίου, Ανατολικοί και Δυτικοί Χριστιανοί γιορτάζουν το Πάσχα σε διαφορετικές ημερομηνίες, οι μεν βάσει του παλαιού ημερολογίου, οι δε βάσει του νέου. Αν και το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει υιοθετήσει το νέο ημερολόγιο από τις αρχές του 20ου αιώνα, για το Πάσχα ακολουθεί το παλαιό.
Κυριακή του Πάσχα: Ήθη και έθιμα της Λαμπρής
Τεμένη Αιγίου: Το κάψιμο του Ιούδα στην πλατεία του χωριού
Την Κυριακή του Πάσχα ή της Αγάπης, στην Τέμενη Αιγίου στην πλατεία του χωριού τελείται το έθιμο της καύσης του Ιούδα. Το έθιμο αναβιώνει από τον Πολιτιστικό Σύλλογο της Τεμένης Αιγίου. Το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα στην πλατεία, μπροστά από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, πραγματοποιείται θεατρικό δρώμενο που αναπαριστά τη δίκη του Ιούδα, του οποίου στο τέλος ρίχνουν το ομοίωμα στη φωτιά.
Πάσχα στην Αράχωβα: Η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου
Σημαντικό έθιμο στην Αράχωβα, είναι η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου. Ανήμερα του Πάσχα, ντόπιοι ντυμένοι με παραδοσιακές στολές, περιφέρουν την εικόνα του Άγιου, ενώ την επόμενοι ημέρα πραγματοποιείται ο αγώνας των γερόντων. Άνδρες μεγάλης ηλικίας, ξεκινούν έναν αγώνα σε ανηφορικό δρόμο, από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, έως τον λόφο. Πίσω τους ακολουθούν χορευτικά συγκροτήματα που τους συνοδεύουν, ενώ ακολουθούν και άλλες δοκιμασίες και αγωνίσματα που ονομάζονται «κλέφτικα», όπως το σήκωμα της πέτρας.
Κυριακή του Πάσχα στην Καλαμάτα: Ο Σαϊτοπόλεμος
Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα της Κυριακής του Πάσχα, είναι ο Σαϊτοπόλεμος στην Καλαμάτα. Συγκεκριμένα, ανήμερα του Πάσχα, στις 8:00 το βράδυ, οι «σαΐτολόγοι» μαζεύονται στο κέντρο της πόλης, στο βόρεο πάρκινγκ του Νέδοντα και στην πλατεία Όθωνος. Εκεί οι «σαϊτολόγοι» θα ρίξουν τις σαΐτες τους, σε ενα φαντασμαγορικό και μοναδικό θέαμα, που καθηλώνει τους ντόπιους αλλά και τους πολλούς επισκέπτες που έρχονται από την Καλαμάτα για να περάσουν τις διακοπές του Πάσχα.
Ήπειρος: Ο «Νεκρός» Ζαφείρης»
Το έθιμο του «Νεκρού Ζαφείρη» αναβιώνει στην Ήπειρο, την Κυριακή του Πάσχα. Ο «Νεκρός Ζαφείρης» ουσιαστικά είναι ένα παιδικό παιχνίδι. Το ρόλο του «νεκρού» παίζει ένα μικρό παιδί, και τριγύρω τα υπόλοιπα, τον στολίζουν με διάφορα λουλούδια και φύλλα και παράλληλα τον μοιρολογούν κρατώντας στα χέρια τους καλάμια αντί λαμπάδες. Στο τέλος, τα παιδιά φωνάζουν δυνατά «Σήκου Ζαφείρη, Σήκου» και το μικρό παιδί που ήταν στολισμένο με άνθη και φύλλα σηκώνεται και κυνηγά τα υπόλοιπα παιδιά, με σκοπό να πιάσει κάποιον, ώστε να κάνει τον «Ζαφείρη» την επόμενη χρονιά.
Πάσχα στην Κύθνο: Το έθιμο της «Κούνιας»
Στην Κύθνο, έχουν το έθιμο της «κούνιας». Σύμφωνα μ’ αυτό, την Κυριακή του Πάσχα στην κεντρική πλατεία του χωριού, στήνεται μια κούνια στην οποία κουνιούνται εναλλάξ αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Σύμφωνα με το έθιμο, όποιο αγόρι κουνήσει ένα κορίτσι και το αντίθετο, δεσμεύεται ενώπιων Θεού και ανθρώπων, για γάμο.
Κυριακή του Πάσχα: Πυροβολούν τον Ιούδα στη Λέσβο
Λίγο μετά τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου και το «Χριστός Ανέστη», στην Παναγιούδα της Λέσβου, μαζεύονται αρκετοί άνθρωποι με τα όπλα τους και πυροβολούν έναν κορμό με το ομοίωμα του Ιούδα να κρέμεται πάνω του. Οι πυροβολισμοί καταστρέφουν ολοκληρωτικά τον κορμό ρίχνοντας στο έδαφος τον «ηττημένο Ιούδα».
Πάσχα στη Χίο: Ο ρουκετοπόλεμος στο Βροντάδο
Την Κυριακή του Πάσχα στη Χίο, πραγματοποιείται ο εντυπωσιακός ρουκετοπόλεμος, ο οποίος είναι ένα από τα παλαιότερα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας και κρατάει τις ρίζες του από την Τουρκοκρατία.
Οι αυτοσχέδιες ρουκέτες που εκτοξεύονται την Κυριακή του Πάσχα, είναι φτιαγμένες από θειάφι, μπαρούτι και νίτρο και η προετοιμασία τους ξεκινάει από την επόμενη κιόλας μέρα, για να είναι όλα έτοιμα το επόμενο Πάσχα.
Το θέαμα που δημιουργείται από τις χιλιάδες ρουκέτες είναι φαντασμαγορικό και καθηλώνει ντόπιους αλλά και ξένους που έρχονται στο νησί για να δουν από κοντά το όμορφο έθιμο του ρουκετοπόλεμου στη Χίο.
Τύρος Κυνουρίας: Πυροτεχνήμα στο Λιμάνι
Την Κυριακή του Πάσχα, στην ενορία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, στο λιμάνι της Τύρου, λαμβάνει χώρα ένα από τα πιο εντυπωσιακά έθιμα της Λαμπρής.
Συγκεκριμένα, οι Τσάκωνες πυρπολητές με τη συνοδεία βεγγαλικών και δυναμιτών, καίνε το ομοίωμα του Ιούδα, μέσα στη θάλασσα πάνω σε ειδική σχεδία. Το έθιμο αυτό κρατάει από την εποχή της Τουρκοκρατίας.
Παράλληλα την Λαμπρή, στην ενορία της Αγίας Μαρίνας στην πλατεία, οι ιερείς της Τύρου διαβάζουν το Ευαγγέλιο σε Τσακώνικη διάλεκτο και στη συνέχεια ακολουθεί γλέντι στην κεντρική πλατεία με σούβλες ντόπιο κρασί και λαϊκή ορχήστρα. Εκεί θα δείτε να χορεύεται και ο ιστορικό τσακώνικος χορό.
Ρέθυμνο: Το κάψιμο του «ορφανού»
Σε κάθε χωριό του Ρεθύμνο, πραγματοποιείται την Κυριακή του Πάσχα το έθιμο του «ορφανού». Στην ουσία το έθιμο αυτό είναι το κάψιμο του ομοιώματος του Ιούδα και στόχος της κάθε γειτονιάς, είναι κατά τη διάρκεια του καψίματος, οι φλόγες να φτάσουν όσο το δυνατόν ψηλότερα σε σχέση με τις άλλες. Για αυτό το έθιμο γίνεται συλλογή μεγάλων ποσοτήτων ξύλων, ώστε η φωτιά να είναι όσο το δυνατόν μεγαλύτερη.
Κυριακή του Πάσχα: Τα φαγητά της ημέρας
Πάσχα στην Τρίπολη: Κληματόβεργες και αρνιά
Μετά το «Χριστός Ανέστη» και την βραδινή λειτουργία, ανάβουν σχεδόν αμέσως οι κληματόβεργες σε όλες τις ψησταριές στην Τρίπολη, ώστε να είναι όλα έτοιμα για το σούβλισμα του οβελία το πρωί της Κυριακής. Αρνιά, κοκορέτσια και παραδοσιακές πίτες, είναι τα χαρακτηριστικά φαγητά που απολαμβάνουν όσοι κάνουν Πάσχα στην Τρίπολή.
Πάσχα στη Ζάκυνθο: Βραστό κρέας στο Κυριακάτικο τραπέζι
Η αναστάσιμη ακολουθία στη Ζάκυνθο γίνεται τα ξημερώματα της Κυριακής, μερικές ώρες μετά το πέρας του Μεγάλου Σαββάτου και όχι αμέσως.
Την Κυριακή του Πάσχα ο κόσμος συγκεντρώνεται στα σπίτια για να γιορτάσει την Ανάσταση του Θεανθρώπου, ενω στο σπίτι υπάρχει βραστό κρέας (κατσίκι ή μοσχάρι) ώστε να ισορροπήσει το στομάχι από τη νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας, παράλληλα με τις παραδοσιακές πίτες.
Πάσχα στην Ηρακλειά: Τι είναι τα μελιτίνια
Στην Ηρακλειά την παραμονή του Πάσχα οι νοικοκυρές ετοιμάζουν μαγειρίτσα και μελιτίνια, γλυκίσματα που φτιάχνονται από φρέσκια ντόπια κατσικίσια μυζήθρα.
Το απόγευμα προετοιμάζουν το παραδοσιακό γεμιστό κατσίκι με ρύζι και συκωταριά, με τα απαραίτητα καρυκεύματα, όπως αλάτι, ρίγανη και πιπέρι, το οποίο σιγοψήνεται στον ξυλόφουρνο μέχρι το τέλος της Αναστάσιμης ακολουθίας.
Την ημέρα του Πάσχα, οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στις αυλές των σπιτιών, ψήνουν αρνιά και διασκεδάζουν με παραδοσιακά τραγούδια και χορό και πιοτό, μέχρι το χάραμα.
Πάσχα στην Αστυπάλαια: Τα μεγάλα κίτρινα κουλούρια
Στην Αστυπάλαια την Κυριακή του Πάσχα, οι κάτοικοι τρώνε μεγάλα κίτρινα κουλούρια, που ετοιμάζονται σε τεράστιες λαμαρίνες. Τα κουλούρια όμως δεν έχουν γλυκιά γεύση, από τους κρόκους αυγού, αλλά έχουν πικάντικη γεύση που οφείλεται στη ζαφόρα, ενώ πανάκριβο μυρωδικό από στήμονες του κρόκου, που τους μαζεύουν από τα τέλη του Φθινοπώρου στο νησί.
Αυτό όμως που κάνει τα κουλούρια να διαφέρουν είναι η ζύμη που περιέχει φρέσκια, ολόπαχη μυζήθρα, που οι ντόπιοι προμηθεύονται από τις στάνες, σχεδόν πριν προλάβει να κρυώσει.
Κυριακή του Πάσχα στη Ρόδο
Την Κυριακή του Πάσχα στη Ρόδο, το τραπέζι της Λαμπρής περιέχει τον «Λαμπριατή» μαζί με παραδοσιακές πίτες του νησιού και το τοπικό κρασί. Ο «Λαμπριατής» είναι ένα αρνί ή κατσίκι που έχει ψηθεί για πολλές ώρες στο φούρνο και είναι γεμισμένο με ρύζι, σκόρδο, σταφίδες, κουκουνάρι, κρεμμύδια, ντομάτες, εντόσθια και τα κατάλληλα καρυκεύματα, όπως ρίγανη, αλάτι και πιπέρι. Στα χωριά της Ρόδου το γεμιστό αρνί ή κατσίκι ονομάζεται και «καππαμάς».
Κυριακή του Πάσχα στα Κουφονήσια
Ανήμερα του Πάσχα, στα όμορφα και ιδιαίτερα Κουφονήσια, οι κάτοικοι γεύονται κατσίκι γεμιστό με ρύζι και καρυκεύματα στο φούρνο, το παραδοσιακό φαγητό της ημέρας της Λαμπρής και δεν ψήνουν αρνιά όπως γίνεται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας.
Το κυριακάτικo τραπέζι στην Κάλυμνο: Το «μουούρι»
Την Κυριακή του Πάσχα, οι κάτοικοι της Καλύμνου τρώνε το λεγόμενο «μουούρι». Το «μουούρι» είναι γεμιστό αρνί ή κατσίκι, που η κάθε οικογένεια διατηρεί στο χωράφι ή την αυλή της, το οποίο τοποθετείται μέσα σε μεγάλο πήλινο σκεύος πάνω σε κληματόβεργες. Το «μουούρι» αφού σφραγιστεί μέσα στην πήλινη γάστρα, με χυλό, αλεύρι και νερό, αλάτι και πιπέρι, σιγοψήνεται σε παραδοσιακό φούρνο με πέτρα και ξύλα από το Μεγάλο Σάββατο, ώστε να είναι έτοιμο για το τραπέζι της Λαμπρής.
