Οι ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας οδηγούν ολοένα και περισσότερους ηλικιωμένους ξανά στον εργασιακό στίβο. Την ίδια στιγμή που ο αριθμός των ηλικιωμένων έχει διπλασιαστεί από το 1990, φαίνεται η αγορά εργασίας να προτιμά την πρόσληψη νέων ανθρώπων, ιδιαίτερα για μια θέση που απαιτεί καινοτόμες ιδέες. Ποιος είναι, όμως, στα αλήθεια πιο κατάλληλος, όταν το ζήτημα είναι η καινοτομία και η δημιουργικότητα, ο νέος, ή ο ηλικιωμένος;
Ένας μεγάλος όγκος ερευνητικών δεδομένων από τα ψυχολογικά εργαστήρια αναφέρει ότι μετά από τη μέση ηλικία, οι νευρικές συνάψεις που λαμβάνουν, επεξεργάζονται και μεταφέρουν πληροφορίες, γίνονται ολοένα πιο αδύναμες, με αποτέλεσμα να χρειάζεται περισσότερος χρόνος εκμάθησης νέων πληροφοριών, ενώ παράλληλα η σκέψη γίνεται πιο αργή και ο χρόνος αντίδρασης πιο μικρός. Οι ερευνητές επίσης αποκαλύπτουν ότι τα άτομα που είναι μεγαλύτερα σε ηλικία δυσκολεύονται περισσότερο να κάνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα, ξεχνούν πιο συχνά ακόμα και πολύ οικείες λέξεις και ονόματα, ενώ παράλληλα η προσοχή τους αποσπάται πιο εύκολα, ονειροπολούν περισσότερο και κάνουν πιο συχνά λάθη.
Οι ειδικοί όμως στις παρατηρήσεις τους σχετικά με το «γνωστικό γήρας», όπως περιγράφεται παραπάνω, αναφέρουν ότι τα αποτελέσματα των ερευνών είναι πιθανόν επηρεασμένα από τις προκαταλήψεις των συγγραφέων και από άλλα σφάλματα της εμπειρικής μελέτης. Επισημαίνουν άλλωστε, ότι η έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών που παρατηρήθηκε στο εργαστήριο δεν γίνεται να γενικευτεί στον πληθυσμό, όπου υπάρχουν πολλές σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα άτομα ίδιας ηλικίας.
Πρόσφατη μελέτη μάλιστα, αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο, ο εγκέφαλος βελτιώνεται σε διάφορους τομείς με την αύξηση της ηλικίας. Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι το εύρημα ότι οι αναπτυγμένες ικανότητες του εγκέφαλου που «γηράσκει» σχετίζονται με θεμελιώδη στοιχεία δημιουργικότητας και καινοτομίας.
Υπάρχουν λοιπόν συγκεκριμένα νευρικά κυκλώματα που ενισχύονται με την αύξηση της ηλικίας, με αποτέλεσμα την ενθάρρυνση της καινοτόμου σκέψης και δράσης.
Αρχικά, ενθαρρύνεται η ενσυναίσθηση, η οποία συνιστά το θεμέλιο του σχεδιασμού των ανθρωποκεντρικών διαδικασιών. Για να προχωρήσει κανείς σε εύστοχο σχεδιασμό είναι απαραίτητο να κατανοήσει τις ανάγκες των ατόμων στους οποίους απευθύνεται ο σχεδιασμός.
Οι ειδικοί τονίζουν ότι ενώ οι νεότεροι έχουν την τάση να συνδέονται με τους άλλους μέσα από τις δικές τους ανάγκες, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία έχουν πολύ μεγαλύτερη ικανότητα να αντιλαμβάνονται τις ανάγκες και τα αισθήματα των άλλων. Η αναπτυγμένη ενσυναίσθηση λοιπόν, και η δυνατότητα των ηλικιωμένων να συνθέτουν τις πληροφορίες που λαμβάνουν από αυτή, τους καθιστά ικανούς να δουν τη συνολική εικόνα μιας κατάστασης, έξω από τα προκαθορισμένα μοτίβα.
Την ίδια στιγμή λοιπόν που οι νέοι έχουν μια κοφτερή μνήμη, οι ηλικιωμένοι χρησιμοποιούν τη μνήμη με τελείως διαφορετικό τρόπο, έτσι ώστε να ανασκευάσουν τη συνολική εικόνα με τη βοήθεια της πολύτιμης εμπειρίας τους.
Η εμπειρία λοιπόν είναι ακριβώς το δεύτερο σημαντικό πλεονέκτημα των ηλικιωμένων. Ένα άτομο με φτωχή εμπειρία και περιορισμένα ερεθίσματα προτείνει μονόπλευρες λύσεις που δεν απευθύνονται στην ευρεία εικόνα ενός πολυδιάστατου προβλήματος. Είναι πολύ συχνό βέβαια οι ηλικιωμένοι να ξεχνούν κάποιες από τις πολύτιμες εμπειρίες τους, σύντομα όμως θυμούνται αυτό που χρειάζονται. Άλλωστε κανείς δεν χρησιμοποιεί όλο το δυναμικό του εγκεφάλου, ανεξαρτήτως ηλικίας.
Ένα ακόμα στοιχείο που χαρακτηρίζει τον εγκέφαλο των μεγαλύτερων σε ηλικία ατόμων είναι η αντιμετώπιση των προβλημάτων με περισσότερη λογική και λιγότερο ρίσκο, σε σύγκριση με τους νεότερους, οι οποίοι έχουν πολύ συχνά άγνοια κίνδυνου. Οι ειδικοί όμως, τονίζουν ότι εδώ πρόκειται για δίκοπο μαχαίρι. Από τη μια οι νέοι παίρνουν πιο ριψοκίνδυνες αποφάσεις, οι δε ηλικιωμένοι πολλές φορές προσπαθούν να αντιμετωπίσουν νέα προβλήματα με παλιές λύσεις, επειδή αυτές εμπιστεύονται περισσότερο. Ο Αϊνστάιν όμως έλεγε, ότι δεν μπορεί κανείς να λύσει ένα πρόβλημα σκεπτόμενος όπως το δημιούργησε.
Είναι απαραίτητο λοιπόν, το άτομο να βρει μια ισορροπία ανάμεσα στη σοφία, τη λογική και την ανάληψη ρίσκου που μπορεί να οδηγήσει σε μια καινοτόμο και δημιουργική λύση. Τα ηλικιωμένα άτομα εδώ υπερτερούν σε σχέση με τα νεότερα γιατί έχουν αναπτυγμένη τη λογική και τη σοφία που χρειάζεται να εξισορροπήσουν, ενώ τα νεότερα απλά προχωρούν σε ριψοκίνδυνες αποφάσεις από άγνοια και όχι από επιλογή.
Ενώ λοιπόν τα ευρήματα είναι ιδιαίτερα αισιόδοξα αναφορικά με το τι συμβαίνει στον εγκέφαλο μου μεγαλώνει σε ηλικία, οι ερευνητές επισημαίνουν ένα σκόπελο που είναι στο χέρι του ατόμου εάν θα το προσπεράσει, ή όχι. Πρόκειται για τη ίδια τη πεποίθηση του ατόμου, σχετικά με το κατά πόσο μπορεί ακόμα να προσφέρει, να είναι δημιουργικό και παραγωγικό. Η αυτοπεποίθηση φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά τα επιτεύγματα ενός ατόμου.
Οι ερευνητές λοιπόν καταλήγουν πως ο εγκέφαλος του ηλικιωμένου έχει πολλά να προσφέρει σε επίπεδο καινοτομίας και δημιουργικότητας και είναι πολύ σημαντικό οι ηλικιωμένοι άνθρωποι να ενθαρρύνονται ώστε να παραμείνουν δημιουργικοί. Συστήνουν λοιπό την ενεργοποίηση των νευρώνων, την τακτική φυσική άσκηση, την ενασχόληση με διαφορετικές δραστηριότητες, την ευελιξία στην εξαγωγή των συμπερασμάτων, την εξοικείωση με την αμφισημία και τη διαφορετικότητα, την εξέταση διαφορετικών οπτικών, τα ταξίδια και την εκμάθηση ξένων γλωσσών.
Τονίζουν όμως, πως συχνά είναι δύσκολη η αναζήτηση νέων περιβαλλόντων που να υποστηρίζουν και να ενισχύουν την ανάγκη για δημιουργία και καινοτομία, εξαιτίας της δύναμης της συνήθειας που τους δένει σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον πολλά χρόνια. Όλα όμως είναι θέμα επιλογής και είναι σημαντικό οι ηλικιωμένοι να κατανοήσουν ότι την έχουν.
Πηγή: cnn
Το άρθρο επιμελήθηκε ο Π. Δρέττας,
Χειρουργός, Ουρολόγος-Ανδρολόγος,
Δ/ντής του Ανδρολογικού Ινστιτούτου Αθηνών,
www.andrologia.gr
