Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Ένα νέο κύμα αθλητικών ντοκιμαντέρ υπόσχεται πρόσβαση στα παρασκήνια αγαπημένων αθλητών. Δυστυχώς, αυτές οι κατασκευασμένες σειρές εξυπηρετούν ένα διαφορετικό σκοπό.
Παρακολουθώντας το Παγκόσμιο Κύπελλο της FIFA, αρχίζει να νιώθει κανείς μια αυξανόμενη αίσθηση εξωπραγματικότητας. Από τους fake οπαδούς που εισήχθησαν από τον Λίβανο για να υποστηρίξουν τη φιλοξενούσα χώρα του Κατάρ, μέχρι τα ψευτο-ριπλέι που προβάλλονται στις οθόνες των γηπέδων – φαίνεται να υπάρχει τεράστιο χάσμα μεταξύ αυτού που πραγματικά συμβαίνει στο γήπεδο και του ασφαλούς, αποστειρωμένου προϊόντος που εκπέμπεται σε όλο τον κόσμο.
Βεβαίως, υπάρχουν μερικές περιστασιακές αναλαμπές αυθεντικότητας: εισβολές θεατών στο γήπεδο και καπέλα στα χρώματα του ουράνιου τόξου που τρυπούν την προσεκτικά ελεγχόμενη φούσκα που έχουν δημιουργήσει η FIFA και το Κατάρ στην παράξενη, κλινική τους χώρα – μια χώρα με περισσότερες θέσεις στα γήπεδα από ότι κατοίκους. Όμως, ακόμη και οι αθλητικές αποφάσεις περνούν από τη διαδικασία παστερίωσης: αποφάσεις που παίρνονται με τη μεσολάβηση των κληρωτών βοηθών διαιτητών βίντεο (VAR), ημιαυτόματη τεχνολογία οφσάιντ, στοιχεία που μετατρέπουν – κυριολεκτικά – τους παίκτες σε κούκλες χωρίς χαρακτηριστικά.
Όλα αυτά είναι μια φυσική συνέπεια του αθλητισμού ο οποίος απορροφάται από την οικονομία της προσοχής – έχουν γίνει απλώς ένας ακόμη τρόπος μετατροπής των ματιών μας σε υποδοχείς διαφημιστικών εντυπώσεων. Μπορεί να νομίζει κανείς ότι το αγαπημένο του άθλημα αφορά τις λεπτές διαφορές, τη μυρωδιά του χόρτου και του χώματος και του ιδρώτα. Αλλά όχι πια. Είναι οι μετρήσεις προσήλωσης στο τηλεοπτικό προϊόν και τις παρελκόμενες διαφημίσεις, οι επίσημες συνεργασίες με κατασκευαστές τρακτέρ και οι συμφωνίες προσωπικών χορηγιών.
Το πρόβλημα με αυτό – κάτι που μπορούν να κατανοήσουν όλοι εκτός ίσως από τον Elon Musk – είναι ότι στους χορηγούς και στους διαφημιστές δεν αρέσουν οι διαμάχες. Ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, δεν τους αρέσουν οι αυθόρμητες αντιπαραθέσεις. Η FIFA θα βγάλει ένα 7,5 δις δολ. (ποσό ρεκόρ) από αυτόν τον κύκλο του Παγκοσμίου Κυπέλλου, παρά τις διαμαρτυρίες μιας δεκαετίας κατά της διοργανώτριας χώρας. Σε ατομικό επίπεδο όμως, οι αθλητές και οι εκπρόσωποί τους μαθαίνουν πολύ γρήγορα ότι ο καλύτερος τρόπος για να πλουτίσουν απο τον αθλητισμό είναι να είναι καλοί στο γήπεδο και να κρατάνε το στόμα τους κλειστό: Να είναι Roger Federer, όχι Nick Kyrgios.
Είναι εύκολο να διακρίνει κανείς αυτή τη διαδικασία να συμβαίνει σε πραγματικό χρόνο. Καθώς οι νέοι αθλητές μεταμορφώνονται από πολλά υποσχόμενα ταλέντα σε παγκόσμιες επωνυμίες από μόνοι τους, γίνονται πιο μετρημένοι, πιο φτιαχτοί. Όσο πιο πολύτιμος γίνεται ο χρόνος τους, τόσο λιγότερους λόγους έχουν να μιλήσουν σε δημοσιογράφους. Οι σπάνιες συνεντεύξεις που δίνουν γίνονται ένα είδος κενού – τα χείλη τους κινούνται, το κεφάλι τους γνέφει αλλά δεν εμφανίζεται τίποτα το ενδιαφέρον – οτιδήποτε (έστω και μικρού ενδιαφέροντος) προκύψει μετατρέπεται αυτόματα σε τίτλο, καθιστώντας ακόμη λιγότερο πιθανό να ανοίξουν το στόμα τους την επόμενη φορά.
Αλλά είναι αυτές οι μεμονωμένες ιστορίες που κάνουν πραγματικά τον αθλητισμό συναρπαστικό. Χωρίς αυτές, οι οπαδοί χάνουν το ενδιαφέρον. Αυτό που απαιτείται, λοιπόν, είναι ένας τρόπος για να εισαχθεί κάποια ιδιαιτερότητα χωρίς τον κίνδυνο να πουν οι αθλητές κάτι επιζήμιο για τη φήμη τους, τα συμφέροντα των χορηγών τους ή οποιονδήποτε άλλον. Το αποτέλεσμα; Το αθλητικό ντοκιμαντέρ των παρασκηνίων – όπως η κατασκευασμένη ατμόσφαιρα του Κατάρ με την πρόσληψη θεατών, το εξασθενημένο άθλημα μας μπορεί να δημιουργήσει ένα κάποιο ευχάριστο δράμα, με τη βοήθεια ενος συνεργείου παραγωγής.
Το κορυφαίο παράδειγμα είναι το Drive to Survive, μια δημοφιλής σειρά του Netflix σχετικά με τους αγώνες Formula 1, η οποία έχει πιστωθεί με την αναζωογόνηση του ενδιαφέροντος για ένα άθλημα που ήταν σημαία για χρόνια. Μάλιστα κατάφερε το φαινομενικά αδύνατο και το έκανε ελκυστικό στο αμερικανικό κοινό. Υπάρχει επίσης η σειρά του Amazon Prime, All or Nothing, η οποία έχει μεταφέρει κάμερες στα καμαρίνια της Μάντσεστερ Σίτι, της Τότεναμ και της Άρσεναλ, καθώς και πλήθος ομάδων του NFL.
Η μορφή είναι ξεκάθαρα δημοφιλής καθώς το Netflix έχει δύο ακόμη παρόμοιες σειρές που πρόκειται να κυκλοφορήσουν το 2023 – που επί του παρόντος ονομάζονται Untitled Tennis Series και Untitled Golf Series. Είναι κατασκευασμένες από τους παραγωγούς του Drive to Survive και αν το παρακολουθήσει κανείς θα ξέρει τι να περιμένει: ένταση, δράμα, πίεση, ιδρώτας. Το πρόβλημα είναι ότι είναι όλα φτιαχτά, κατασκευασμένα, ένα αχνό αντίγραφο του πραγματικού.
Έχουν κυκλοφορήσει κάποια απίστευτα αθλητικά ντοκιμαντέρ τα τελευταία χρόνια: Για παράδειγμα το The Last Dance, για την κυρίαρχη ομάδα των Chicago Bulls του Michael Jordan. Όμως, σε μεγάλο βαθμό, αυτά τα ντοκιμαντέρ αφορούν αναδρομές στο παρελθόν και παρουσιάζουν αθλητές των οποίων η επαγγελματική σταδιοδρομία είχε τελειώσει – και έτσι δεν έχουν τίποτα να χάσουν λέγοντας την αλήθεια.
Το νέο κύμα αθλητικών ντοκιμαντέρ υπόσχεται μια ξεκούραστη ματιά πίσω από την αυλαία της ελίτ του αθλητισμού, όπως συμβαίνει σήμερα, αλλά οι δημιουργοί ντοκιμαντέρ έχουν να κάνουν με διεθνείς μάρκες και πολυεκατομμυριούχους χωρίς κανένα απολύτως κίνητρο να αποκαλύψουν οτιδήποτε αληθινό. Έτσι θα υπάρχει μια σειρά περιορισμών σχετικά με το τι μπορεί και τι δεν μπορεί να εμφανιστεί στο τελικό προϊόν – πολλά επίπεδα εγκρίσεων και υπογραφών. Είναι χαρακτηριστικό ότι το αναγνωρισμένο από τους κριτικούς The Last Dance είναι χτισμένο γύρω από 500 ώρες πλάνων από τα παρασκήνια που γυρίστηκαν κατά την τελευταία σεζόν του Jordan με τους Bulls το 1997-98, για την οποία μέχρι πρόσφατα αρνούνταν να δώσει άδεια για κυκλοφορία.
Το να προσπαθεί κανείς να πετύχει το ίδιο πράγμα πιο κοντά σε πραγματικό χρόνο σημαίνει ότι ανταλλάσσει την αυστηρότητα διερεύνησης για πρόσβαση – και αν το All or Nothing και το Drive to Survive αποτελούν ένδειξη, οι νέες εκπομπές του Netflix πιθανότατα θα είναι επιφανειακά διορατικές αλλά διατροφικά κενές, επιδεκτικές για όλους τους εμπλεκόμενους εκτός από τον θεατή.
Είναι το επόμενο λογικό βήμα σε μια στροφή που συμβαίνει εδώ και χρόνια. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επέτρεψαν σε αθλητές (και σε διασημότητες και πολιτικούς) να ελέγχουν τα δικά τους μηνύματα για πρώτη φορά, χωρίς τη μεσολάβηση εφημερίδων και περιοδικών. Σήμερα, χρησιμοποιούν αυτή τη δύναμη για να ελέγχουν την εικόνα τους, βοηθούμενοι από υπηρεσίες ροής που δίνουν τα πάντα για αθλητικό περιεχόμενο και τις διαφημίσεις που φέρνει μαζί του. Αυτό ίσως να μην ήταν τόσο σοβαρό αν επρόκειτο απλά για ρολόγια και ωραία αρώματα, αλλά σήμερα ο αθλητισμός είναι επίσης ένα όχημα για ήπια δύναμη: Όταν η Amazon προσφέρει μια απολυμανθείσα θέα της Μάντσεστερ Σίτι για ένα ντοκιμαντέρ, δεν ξεπλένει μόνο τον Pep Guardiola και τους παίκτες του, αλλά και το καθεστώς του Άμπου Ντάμπι που τους χρηματοδοτεί.
Μέρος της έλξης των ζωντανών αθλημάτων είναι το εγγενές χάος τους. Η Ιαπωνία μπορεί να κερδίσει την Ισπανία, ένας παίκτης του τένις μπορεί ξαφνικά να αρχίσει να επιπλήττει μια γυναίκα ανάμεσα στους θεατές. Για τους διαφημιστές όμως δεν τίθεται θέμα χαοτικών συμπεριφορών και έτσι τα στημένα ντοκιμαντέρ είναι απλά ένας άλλος τρόπος με τον οποίο ο αυθορμητισμός αποσπάται από το προϊόν.
Αν δει κανείς τα αθλήματα μέσα από αυτό το πρίσμα, πολλά περίεργα πράγματα αρχίζουν να έχουν νόημα: το αποσχισμένο τουρνουά γκολφ στη Σαουδική Αραβία, η απόφαση της FIFA να επεκτείνει το Παγκόσμιο Κύπελλο σε 48 ομάδες, παρά τους φόβους ότι θα κάνει το ποδόσφαιρο λιγότερο ανταγωνιστικό, το ανελέητο τρόπαιο του ATP Tour ή τον τρόπο με τον οποίο η μορφή του Champions League ανακατασκευάζεται προς όφελος των καθιερωμένων συλλόγων.
Η πληθώρα των ήπιων ντοκιμαντέρ παρασκηνίων όπως το Drive to Survive είναι απλώς ένα ακόμη σύμπτωμα της ίδιας ασθένειας. Προσφέρουν μια ματιά στο μέλλον του αθλητισμού ως μια καλοστημένη σκηνή, όπου περιστάσεις όπως το Παγκόσμιο Κύπελλο γίνονται ακόμη λιγότερο για τους οπαδούς και ακόμη περισσότερο για την πώληση πραγμάτων. Καλώς ήλθατε λοιπόν στη σειρά Untitled Football Series, όπου οι οπαδοί είναι απλώς διακοσμητικοί και ο πραγματικός αθλητισμός είναι μια σειρά επεισοδίων που μπορούν να διαμορφώνονται ανάλογα
Πηγή: Wired
