Πολύτιμες αλλά και πολλές άγνωστες ιδιότητες έχουν τα βλαστοκύτταρα, η χρήση των οποίων κερδίζει έδαφος στην ιατρική. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή στην εφαρμογή τους, καθώς η χρήση όλων δεν είναι εξίσου ασφαλή.
«Η χρήση των μεσεγχυματικών κυττάρων θεωρείται ασφαλέστερη από τη χρήση των εμβρυικών κυττάρων, η λανθασμένη χρήση των οποίων μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία νεοπλασιών» επισημαίνει ο αναπληρωτής καθηγητής ορθοπαιδικής του Ιmperial College του Λονδίνου και του ΑΠΘ και επικεφαλής του διεθνούς κέντρου αρθροπλαστικών ICAROS (International Center for Arthroplasty Revision Orthopaedics and StemCells) Ελευθέριος Τσιρίδης.
Τους μύθους και τις αλήθειες σχετικά με τις εφαρμογές των βλαστοκυττάρων για την αναγέννηση οστών και χόνδρων παρουσιάζει ο κ. Τσιρίδης σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
«Με τον όρο βλαστοκύτταρα περιγράφουμε ένα σύνολο από ανώριμα κύτταρα, τα οποία έχουν δύο μοναδικά χαρακτηριστικά: πρώτον πολλαπλασιάζονται με μεγάλη ταχύτητα ή και ακατάπαυστα και δεύτερον μπορούν να διαφοροποιηθούν σε πολλούς, διαφορετικούς μεταξύ τους ιστούς. Όμως, τα βλαστοκύτταρα δεν είναι ένα μόνο είδος κυττάρων. Ανάλογα με τη φάση ωρίμανσής τους μπορεί να διαχωριστούν σε πολλές κατηγορίες. Μπορεί να είναι: εμβρυικά που προέρχονται από τα πρώτα στάδια της εμβρυικής ζωής από τον αρχέγονο σχηματισμό που λέγεται βλαστοκύστη ή να είναι λίγο πιο ώριμα, να βρίσκονται δηλαδή στο μυελό των οστών του ανθρώπου ή να κυκλοφορούν στο αίμα, οπότε χαρακτηρίζονται ως πρώιμα μεσεγχυματικά κύτταρα. Αυτά μπορεί να μας δώσουν κύτταρα αίματος, οστικά η χόνδρινα κύτταρα, κύτταρα νευρικά ή κύτταρα του μυϊκού συστήματος. Μια ενδιάμεση κατηγορία κυττάρων μεταξύ των εμβρυικών και των μεσεγχυματικων είναι τα κύτταρα που προέρχονται από τον ομφάλιο λώρο των νεογνών. Αυτά έχουν ενδιάμεσες δυνατότητες και αποτελούν πάγια πηγή κυττάρων για το ίδιο τον δότη. Κύτταρα που προέρχονται από τον ομφάλιο λώρο μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν σε άλλους ανθρώπους – αυτό εφόσον η νομοθεσία θα το επιτρέπει» αναφέρει ο κ. Τσιρίδης.
Παράλληλα, επισημαίνει ότι τα εμβρυικά κύτταρα θεωρητικά θα μπορούσαν να δώσουν τη δυνατότητα δημιουργίας σπάνιων ιστών, όπως νευρικό, μυικό ή χόνδρινο, στην πράξη όμως αυτό είναι δύσκολο διότι δεν είναι ακόμη γνωστό ποια είναι τα βιολογικά ερεθίσματα ή «μηνύματα» ή βήματα που οδηγούν με ακρίβεια στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
«Τα “μηνύματα” αυτά είναι επίσης βιολογικά μικρομόρια, τα οποία κυκλοφορούν και ανατροφοδοτούνται με τα βλαστοκύτταρα σε ένα πυκνό και άγνωστο ακόμα δίκτυο επικοινωνίας που φυσικά είναι και το μυστικό της γένεσης του ανθρώπινου οργανισμού. Αυτό ακόμα δεν το γνωρίζουμε πλήρως. Υπάρχουν και κίνδυνοι από την αλόγιστη χρήση των εμβρυικών κυττάρων, όπως για παράδειγμα η δημιουργία νεοπλασιών, δηλαδή ιστών άμορφων και μη λειτουργικών σε λάθος μέρη και με την πιθανότητα να αυξάνονται σε μέγεθος, πράγμα που μπορεί να απειλήσει τον οργανισμό. Βέβαια, υπάρχει ελπίδα για τη χρήση τους, καθώς αποκωδικοποιούμε τη διαδικασία εξέλιξης και διαφοροποίησής τους. Η ιστική μηχανική και ιδιαίτερα η εφαρμογή της στην ορθοπαιδική μπορεί να είναι σπουδαία, δημιουργώντας οστό, χόνδρο, μυς και τένοντες” εξηγεί ο κ. Τσιρίδης.
Στο ερώτημα αν υπάρχουν ασφαλέστερα κύτταρα από τα εμβρυικά, απαντά: «Ναι, υπάρχουν ασφαλέστερα κύτταρα από τα εμβρυικά. Είναι τα πρώιμα μεσεγχυματικά κύτταρα, που προέρχονται από το μυελό των οστών ή από το λιπώδη ιστό ή και από το περιφερικό αίμα του ενήλικα. Είναι ασφαλέστερα διότι μπορούμε να προσανατολίσουμε την εξέλιξή τους ευκολότερα σε σχέση με τα εμβρυικά. Στην ορθοπαιδική έχουν εφαρμογή κυρίως στη δημιουργία οστού και χόνδρου, αλλά και στη αντιμετώπιση των ρευματικών νοσημάτων. Από αυτά, τα πιο ικανά είναι αυτά που προέρχονται από το μυελό των οστών και λέγονται μεσεγχυματικά κύτταρα του μυελού των οστών».
Παράλληλα, εξηγεί ότι η εμπειρία στην ορθοπαιδική χειρουργική έδειξε ότι τα μεσεγχυματικά κύτταρα του μυελού είναι τα επικρατέστερα και σε συνδυασμό με ειδικά βιολογικά ή συνθετικά ικριώματα μπορεί να δημιουργήσουν οστό ή και χόνδρο, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να βοηθήσουν στη επούλωση τραυμάτων μυών και τενόντων.
«Στον άνθρωπο μπορούν να γίνουν ενέσεις μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων του ίδιου του μυελού του σε αρθρώσεις μετά από αρθροσκοπική νεαροποίηση βλαβών. Η εμπειρία, παγκόσμια, είναι μικρή αλλά ελπιδοφόρα» προσθέτει ο κ. Τσιρίδης.
Επισημαίνει δε, ότι για την αποφυγή των επιπλοκών και την αντικειμενική ενημέρωση των ασθενών πρέπει να είναι πιστοποιημένα τόσο τα κέντρα απομόνωσης και καλλιέργειας βλαστοκυττάρων όσο και οι γιατροί που τα εφαρμόζουν.
Να σημειωθεί ότι ο κ. Τσιρίδης συμμετέχει στο συνέδριο «Τι νεότερο στην οστεοαρθρίτιδα και την οστεροπόρωση», που διεξάγεται στη Θεσσαλονίκη, στη διάρκεια του οποίου θα παρουσιάσει αύριο ανακοίνωση, με θέμα «Βλαστοκύτταρα στη θεραπεία του οστού και του χόνδρου. Μύθοι και αλήθειες».
Στην ανακοίνωσή του θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα από την εμπειρία αθροπλαστικών και αναθεωρήσεων ισχίου και γόνατος με τη χρήση ανθρώπινων οστικών μοσχευμάτων και από την εμπειρία στην απομόνωση και στο χαρακτηρισμό μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων του μυελού των οστών των ενηλίκων.
Θα παρουσιάσει ακόμη τα αποτελέσματα έρευνας με τη χρήση βλαστοκυττάρων για την αναδόμηση του σκελετού σε συνδυασμό με οστικές μορφογενετικές πρωτεΐνες ή παραθορμόνη, έρευνα με τη χρήση βιολογικών και τεχνιτών ικριωμάτων, καθώς επίσης και την τρέχουσα έρευνα με χρήση εμβρυικών βλαστοκυττάρων, που διεξάγει στο Imperial College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.
