Ζήσης Ψάλλας
Η πρώιμη φάση στη διαδικασία ανάπτυξης της νόσου του Αλτσχάιμερ είναι μια μεταβολική αύξηση σε ένα μέρος του εγκεφάλου που ονομάζεται ιππόκαμπος, αναφέρουν ερευνητές από το Karolinska Institutet σε μελέτη τους που δημοσιεύτηκε στο Molecular Psychiatry. Η ανακάλυψη ανοίγει νέες πιθανές μεθόδους έγκαιρης παρέμβασης. Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο κοινή μορφή άνοιας και χτυπά περίπου 20.000 άτομα στη Σουηδία κάθε χρόνο.
Οι ερευνητές δείχνουν τώρα ότι μια μεταβολική αύξηση στα μιτοχόνδρια, τα κυτταρικά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας, είναι ένας πρώιμος δείκτης της νόσου. Χρησιμοποίησαν ποντίκια που ανέπτυξαν παθολογία της νόσου Αλτσχάιμερ με παρόμοιο τρόπο με τον άνθρωπο. Η αύξηση του μεταβολισμού σε νεαρά ποντίκια ακολουθήθηκε από συναπτικές αλλαγές που προκλήθηκαν από διαταραχή του κυτταρικού συστήματος ανακύκλωσης (μια διαδικασία γνωστή ως αυτοφαγία), εύρημα που τιμήθηκε με το Νόμπελ Φυσιολογίας ή Ιατρικής το 2016.
Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, ο μεταβολισμός στον εγκέφαλο με Αλτσχάιμερ συνήθως μειώνεται, γεγονός που συμβάλλει στην υποβάθμιση των συνάψεων. Αυτό οι ερευνητές μπορούσαν επίσης να το δουν στα ηλικιωμένα ποντίκια, τα οποία είχαν την ασθένεια για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
«Η ασθένεια αρχίζει να αναπτύσσεται 20 χρόνια πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων, επομένως είναι σημαντικό να την ανιχνεύσουμε έγκαιρα -ειδικά λαμβάνοντας υπόψη τα επιβραδυντικά φάρμακα που αρχίζουν να φτάνουν», λέει ο Δρ. Per Nilsson, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Νευροβιολογίας, Επιστημών Φροντίδας και Κοινωνίας, στο Karolinska Institutet. «Οι μεταβολικές αλλαγές μπορεί να είναι διαγνωστικός παράγοντας σε αυτό».
Η Maria Ankarcrona, καθηγήτρια στο ίδιο τμήμα ανέφερε: «Είναι ενδιαφέρον ότι οι αλλαγές στον μεταβολισμό μπορούν να παρατηρηθούν πριν συσσωρευτεί κάποια από τις χαρακτηριστικές αδιάλυτες πλάκες στον εγκέφαλο. Το διαφορετικό ενεργειακό ισοζύγιο αντιστοιχεί σε αυτό που έχουμε δει σε εικόνες ενός εγκεφάλου με Αλτσχάιμερ αλλά τώρα έχουμε εντοπίσει αυτές τις αλλαγές σε προγενέστερο στάδιο».
Η μελέτη διεξήχθη σε στενή συνεργασία μεταξύ δύο ομάδων ερευνητών, οι οποίοι ανέλυσαν το τμήμα του εγκεφάλου των ποντικιών που ονομάζεται ιππόκαμπος, μια δομή που παίζει σημαντικό ρόλο στη βραχυπρόθεσμη μνήμη και που επηρεάζεται νωρίς στην παθολογική διαδικασία.
Εφαρμόζοντας την τεχνική της αλληλουχίας RNA για να δουν ποια γονίδια είναι ενεργά στα κύτταρα του ιππόκαμπου κατά τη διάρκεια διαφορετικών σταδίων της νόσου, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι ένα από τα πρώιμα στάδια της νόσου είναι η αύξηση του μιτοχονδριακού μεταβολισμού. Μελέτησαν τις αλλαγές που εμφανίστηκαν στη συνέχεια στις συνάψεις μεταξύ των νευρώνων του εγκεφάλου χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικό μικροσκόπιο και άλλες τεχνικές και διαπίστωσαν ότι κυστίδια που ονομάζονται αυτοφαγοσώματα, όπου οι πρωτεΐνες διασπώνται και τα συστατικά τους μεταβολίζονται, είχαν συσσωρευτεί στις συνάψεις, διαταράσσοντας την πρόσβαση στη λειτουργία των πρωτεϊνών.
Οι ερευνητές θα μελετήσουν το ρόλο των μιτοχονδρίων και της αυτοφαγίας στην ανάπτυξη της νόσου Αλτσχάιμερ με περισσότερες λεπτομέρειες -για παράδειγμα, σε ποντίκια των οποίων η νόσος παρέχει ένα ακόμη καλύτερο μοντέλο του εγκεφάλου που νοσεί λόγω Αλτσχάιμερ.
«Αυτά τα ευρήματα υπογραμμίζουν τη σημασία της διατήρησης των λειτουργικών μιτοχονδρίων και του φυσιολογικού μεταβολισμού των πρωτεϊνών», λέει ο Nilsson. «Στο μέλλον, θα είμαστε σε θέση να κάνουμε δοκιμές σε ποντίκια για να δούμε εάν νέα μόρια που σταθεροποιούν τη μιτοχονδριακή και την αυτοφαγική λειτουργία μπορούν να επιβραδύνουν τη νόσο».
