Εάν αναζητούσατε πληροφορίες σχετικά με τον δάγκειο πυρετό και είχατε πρόσβαση μόνο σε παλαιότερα σχολικά βιβλία, πιθανότατα θα βρίσκατε στις ενότητες για τις τροπικές και υποτροπικές ασθένειες. Αλλά βλέπουμε όλο και περισσότερα νέα κρούσματα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Το 2022, υπήρχαν 2,8 εκατομμύρια καταγεγραμμένα κρούσματα δάγκειου πυρετού μόνο στην αμερικανική ήπειρο. Αυτό ήταν υπερδιπλάσιο από τα 1,2 εκατομμύρια περιπτώσεις το 2021.
Ο δάγκειος πυρετός ευδοκιμεί σε ζεστές, υγρές και πυκνοκατοικημένες συνθήκες. Ενώ είναι πιο συχνός σε τροπικά και υποτροπικά κλίματα, η ασθένεια είναι πλέον ενδημική σε περισσότερες από 100 χώρες και μπορεί να εντοπιστεί σε κάθε ήπειρο. Η Βραζιλία καταγράφει πάνω από 5 εκατομμύρια κρούσματα και βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, λόγω του Δάγκειου πυρετού. Μάλιστα, με την έξαρση κρουσμάτων να φτάνει το 450% σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια. Περίπου ο μισός πληθυσμός της Γης βρίσκεται σε κίνδυνο. Περί τις 100 με 400 εκατομμύρια εκτιμώμενες μολύνσεις συμβαίνουν κάθε χρόνο και 3,9 δισεκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν να μολυνθούν.
Αν και η πλειονότητα των περιπτώσεων επηρεάζει τροπικές και υποτροπικές περιοχές της Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής, πρόσφατα παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση σε πιο εύκρατες περιοχές, όπως η Ευρώπη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στα νότια της ηπείρου, όπου η ασθένεια είναι παρούσα από τη δεκαετία του 1970. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων, 71 τοπικά μεταδιδόμενα κρούσματα δάγκειου πυρετού αναφέρθηκαν το 2022 σε χώρες της ηπειρωτικής ΕΕ. Πρόκειται για αύξηση άνω του 20% σε σύγκριση με το 2021.
Ο δάγκειος πυρετός είναι μια ασθένεια που προκαλείται από ένα από τα τέσσερα στελέχη του ιού του δάγκειου πυρετού (DENV). Έχει αναφερθεί ότι και τα τέσσερα στελέχη μπορούν να κυκλοφορούν μαζί και ότι μπορούν να προκαλέσουν το ίδιο σύνολο συμπτωμάτων. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στον σοβαρό ή αιμορραγικό δάγκειο πυρετό, ο οποίος συνήθως προκαλείται από έκθεση σε ένα στέλεχος μετά από προηγούμενη έκθεση σε άλλο.
Ο ιός μεταδίδεται μέσω τσιμπημάτων από μολυσμένα κουνούπια Aedes, κυρίως Aedes aegypti, αλλά και σε μικρότερο βαθμό από το Aedes albopictus, γνωστό και ως κουνούπι τίγρη. Αυτά τα έντομα, που τρέφονται με ανθρώπινο αίμα και μεταδίδουν τον ιό μέσω του σάλιου τους, βρίσκονται σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες γίνονται όλο και πιο συχνά σε εύκρατες περιοχές. Το έντομα αυτά ευδοκιμούν.
Ο ιός δεν μεταδίδεται απευθείας, αλλά λειτουργεί σε έναν κύκλο, περνώντας από άνθρωπο σε κουνούπι σε άνθρωπο. Όταν ένα μολυσμένο θηλυκό κουνούπι Aedes δαγκώνει ένα άτομο, εισάγει τον ιό στο σύστημά του και ξεκινά τον κύκλο. Η περίοδος επώασης είναι συνήθως μεταξύ 3 και 10 ημερών, αν και μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με εξωτερικούς παράγοντες όπως η θερμοκρασία. Τότε αρχίζουν να αναπτύσσονται συμπτώματα, συνήθως πυρετός, πονοκέφαλοι, μυϊκοί πόνοι, πόνοι στις αρθρώσεις, ναυτία και έμετος. Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγία, ανεπάρκεια οργάνων και θάνατο.
Ο αναπληρωτής καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας, Γκίκας Μαγιορκίνης, μιλώντας στο zougla.gr ανέφερε: «Το κουνούπι με το οποίο εξαπλώνεται ο δάγκειος πυρετός δεν βρίσκεται στη χώρα μας. Στην Ελλάδα είχαμε δάγκειο το 1927 -1928 που είχε κολλήσει και ο Βενιζέλος. Στη χώρα μας γίνεται επιτήρηση των κουνουπιών και γίνεται ψεκασμός. Ανησυχούμε γιατί στην Ιταλία και στην Ισπανία έχουν δάγκειο πυρετό. Ο ΕΟΔΥ και όλες του οι υπηρεσίες είναι σε επαγρύπνηση. Ο κόσμος πρέπει να παίρνει τα κατάλληλα μέτρα με σίτες και αντικουνουνουπικά».
Σύμφωνα με τον κ. Μαγιοργκίνη, «Το κυριότερο σύμπτωμα που αναφέρεται είναι ο πυρετός που αισθάνεσαι σαν να σου έχουν σπάσει τα κόκκαλα. Είναι μια πολύ βαριά κατάσταση, μολονότι δεν εμφανίζεται σε όλους όσους κολλήσουν». Τόνισε ότι κάποιος μπορεί να κολλήσει τον ιό από πολύ συγκεκριμένα κουνούπια, εκείνο που είναι το πιο αποτελεσματικό λέγεται «Αιγύπτιος ο αηδής». «Παρόλα αυτά, υπάρχει και ένας άλλος φορέας, το κουνούπι τίγρης, που και αυτό μπορεί να μεταδώσει τον ιό, αλλά λόγω της συμπεριφοράς του, που δεν τσιμπάει πολλούς ανθρώπους, δεν είναι εύκολο να τον μεταδώσει. Από άνθρωπο σε άνθρωπο κολλάει μόνο μέσω του κουνουπιού. Το κουνούπι, δηλαδή, πρέπει να τσιμπήσει πρώτα έναν άνθρωπο που είναι μολυσμένος και μετά μπορεί να μεταδώσει τον ιό και σε έναν άλλον άνθρωπο», πρόσθεσε. «Προς το παρόν δεν έχουμε αυτό το κουνούπι που είναι και το πιο αποτελεσματικό ως φορέας του ιού».
Τα κουνούπια Aedes αναπαράγονται σε στάσιμα ή στάσιμα νερά, όπως δοχεία νερού, αχρησιμοποίητες πισίνες, παλιά ελαστικά και ούτω καθεξής. Να σημειωθεί ότι το κουνούπι τίγρης (Aedes albopictus) έχει καθιερωθεί σε 13 ευρωπαϊκές χώρες από το 2023: Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Μάλτα, Μονακό, Άγιος Μαρίνος, Γιβραλτάρ, Λιχτενστάιν, Ελβετία, Γερμανία, Αυστρία, Ελλάδα και Πορτογαλία.
Ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής και της παγκοσμιοποίησης
Η κλιματική αλλαγή είναι μια από τις κινητήριες δυνάμεις πίσω από την αύξηση των κρουσμάτων δάγκειου πυρετού, τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη. Οι αυξημένες θερμοκρασίες και οι μεγαλύτερες περίοδοι αναπαραγωγής κουνουπιών (λόγω των θερμότερων και μακρύτερων καλοκαιριών) μπορεί να βοηθήσουν στην εξάπλωση του Aedes aegypti.
Αυτά τα κουνούπια μπορούν να επιβιώσουν σε θερμοκρασίες άνω των 10 βαθμών C και χάρη στην υπερθέρμανση του πλανήτη μπορούν να επεκτείνουν το εύρος τους σε πιο εύκρατες ζώνες. Οι αλλαγές στα πρότυπα βροχοπτώσεων –που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή– αυξάνουν επίσης τον όγκο του λιμνάζοντος νερού, παρέχοντας ένα ιδανικό έδαφος αναπαραγωγής.
Επιπλέον, τα αυξημένα διεθνή ταξίδια και το εμπόριο με περιοχές όπου ο δάγκειος πυρετός είναι κοινός, καθιστούν την εξάπλωση της νόσου ακόμη πιο πιθανή.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πιθανότητα να γίνει ενδημικός ο δάγκειος πυρετός στην Ευρώπη είναι μια πραγματική πιθανότητα. Οι περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως η κλιματική αλλαγή και η παγκοσμιοποίηση, διευκολύνουν την εξάπλωση των κουνουπιών -και των ασθενειών που μεταφέρουν. Πρόκειται για παράγοντες που δεν μπορούν εύκολα να τεθούν υπό έλεγχο, τουλάχιστον προς το παρόν. Εάν ο δάγκειος πυρετός γίνει ενδημικός στην Ευρώπη, θα μπορούσε να έχει σημαντικό αντίκτυπο στη δημόσια υγεία. Για το λόγο αυτό, οι ευρωπαϊκές υγειονομικές αρχές εργάζονται ήδη για να αποτρέψουν την εξάπλωσή του αντιμετωπίζοντας τους παράγοντες που μπορούν επί του παρόντος να ελεγχθούν. Αυτό περιλαμβάνει την παρακολούθηση περιπτώσεων, την εκπαίδευση των πληθυσμών για το πώς να αποτρέψουν τα τσιμπήματα κουνουπιών και τη λήψη μέτρων για τον έλεγχο νέων πληθυσμών κουνουπιών μόλις εντοπιστεί η παρουσία τους.
Ο Καθηγητής Παθολογίας ΕΚΠΑ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΟΔΥ, Σωτήρης Τσιόδρας αναφέρθηκε πρόσφατα στις εφιαλτικές προβλέψεις που υπάρχουν αναφορικά με την έξαρση επιδημιών που σχετίζονται με τα κουνούπια. Ο κ. Τσιόδρας ανέφερε: «Δεν μπορώ να φανταστώ στα ελληνικά νοσοκομεία μια τέτοια εικόνα, όπου κάθε κλίνη θα έχει τη δική της κουνουπιέρα για να μην μεταδίδει ο ασθενής με τον Δάγκειο τη νόσο στον διπλανό του. Αυτή η εικόνα είναι πραγματική εικόνα από χώρα της νότιας Αμερικής. Το Πουέρτο Ρίκο κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Μεγάλες προσπάθειες γίνονται για τα εμβόλια και οι προβλέψεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για το Κλίμα είναι ότι θα υπάρξει σημαντική αύξηση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη».
