Γράφει Χειρουργός-Ουρολόγος Δρ. Σταύρος Ι. Τυριτζής
O καρκίνος προστάτη είναι ο 2ος συχνότερος καρκίνος στους άνδρες (15% όλων των καρκίνων) και το 1ο αίτιο θανάτου από καρκίνο στους άνδρες. Το 2018 υπολογίστηκαν 6500 νέα περιστατικά, από τα οποία το 50% ήταν εντοπισμένα ή τοπικά προχωρημένα, κάνοντας τα θεραπεύσιμα. Η μέση ηλικία διάγνωσης είναι τα 65 έτη, αλλά 1 στους 50 άνδρες θα εμφανίσει τη νόσο μετά τα 50 έτη. Παρά το γεγονός ότι στην εποχή μας οι άνδρες εξετάζονται συστηματικά, τα περιστατικά καρκίνου σε άνδρες κάτω των 50, αλλά και τα περιστατικά προχωρημένου καρκίνου παγκοσμίως έχουν αρχίσει να αυξάνονται κατά 10% ετησίως, άρα σίγουρα ο Δυτικός τρόπος ζωής μας επηρεάζει.
Το 20% των καρκίνων του προστάτη συναντάται σε ασθενείς με κληρονομικότητα, αφού ο κίνδυνος διπλασιάζεται με ένα συγγενή πρώτου βαθμού και 11πλασιάζεται με δύο. Μάλιστα, έχουν ήδη αναγνωριστεί γονίδια που σχετίζονται άμεσα. Η παχυσαρκία, το κάπνισμα, οι πολλαπλοί σεξουαλικοί σύντροφοι, η κατάχρηση στεροειδών αναβολικών, η χρόνια προστατίτιδα και φυλετικοί παράγοντες (αφροαμερικανική φυλή) φαίνεται να είναι οι βασικοί παράγοντες κινδύνου.
- Προλαμβάνεται ο καρκίνος προστάτη;
Κατά καιρούς, διάφορες τροφές στη δίαιτά μας είχαν φανεί από μελέτες να μειώνουν τον κίνδυνο, όπως αντιοξειδωτικές ουσίες (ισοφλαβόνες-λυκοπένιο-καροτένιο που περιέχονται στην ντομάτα, στο μπρόκολο, στο πράσινο τσάι, στο καφέ, στο ρόδι), η βιταμίνη Ε, τα φυτοοιστρογόνα (σόγια). Επίσης οι συχνές εκσπερματίσεις έχουν δείξει όφελος. Αντίθετα, κατάχρηση αλκοόλ, λιπαρών, κόκκινου κρέατος, γαλακτομικών ίσως αυξάνουν τον κίνδυνο.
Μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες όμως έχουν καταρρίψει τα παραπάνω και έτσι μάλλον η καλύτερη πρόληψη είναι η έγκαιρη διάγνωση.
- Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου προστάτη;
Πλέον στην εποχή μας έχουμε στα χέρια μας πληθώρα εξετάσεων που θα βοηθήσουν στην έγκαιρη και ακριβή διάγνωση της νόσου. Φυσικά, το ιστορικό, η δακτυλική εξέταση του προστάτη, η μέτρηση του PSA θα είναι τα πρώτα σημαντικά κομμάτια του παζλ. Αυτές όμως δεν αρκούν.
H διαγνωστική ικανότητα του PSA είναι εξαιρετικά χαμηλή, αφού 25% των ανδρών με τιμές έως 4 μπορεί να έχουν νόσο. Επίσης το PSA αυξάνεται και σε καλοήθεις καταστάσεις, όπως είναι η υπερπλασία και η προστατίτιδα. Ειδικές εξετάσεις αίματος και ούρων μπορούν να μας δώσουν πληροφορίες σχετικά με το δυναμικό καρκινογένεσης στον προστάτη του εκάστοτε ασθενούς. Εξετάσεις όπως η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία του προστάτη θα λειτουργήσουν ως ο πλοηγός μας κατά την τελική εξέταση διάγνωσης, τη διορθική βιοψία του προστάτη, αφού ενώνουμε την εικόνα του υπερήχου και της μαγνητικής αυξάνοντας έτσι κατά πολλές φορές τη διακριτική μας ικανότητα.
Τελευταία, ειδικά τα PET scans, όπως το PSMA-PET, δίνουν εξαιρετικά ακριβείς απαντήσεις σχετικά με την εντόπιση της νόσου και τη σωστή σταδιοποίησή της.
- Ποια είναι η θεραπεία εκλογής για τον καρκίνο του προστάτη;
Σαφώς, η χρυσή επιλογή για τον ασθενή με εντοπισμένη και τοπικά προχωρημένη νόσο είναι η ριζική προστατεκτομή, δηλαδή η αφαίρεση του προστάτη, των σπερματοδόχων κύστεων και των λεμφαδένων. H ρομποτική ριζική προστατεκτομή μάλιστα είναι η πιο προηγμένη θεραπεία που επιλέγεται από το 85% των ασθενών στις ΗΠΑ και πάνω από το 70% στην Ελλάδα.
Μεγάλες μελέτες δείχνουν ότι το χειρουργείο ενδείκνυται ακόμα και σε περιπτώσεις ασθενών με λίγες μεταστάσεις, επιλογή που δυστυχώς δεν υπήρχε στο παρελθόν. Βεβαίως, υπάρχουν και άλλες επιλογές όπως η ενεργός παρακολούθηση σε ασθενείς με ελάχιστη, χαμηλού κινδύνου νόσο ή μεγάλης ηλικίας με συνοδά νοσήματα του καρδιαγγειακού ή του αναπνευστικού, αλλά και η εξωτερική ακτινοβολία, πάντα σε συνδυασμό με την ορμονοθεραπεία.
Τελευταία, έχουν εμφανιστεί και στη χώρα μας οι λεγόμενες εστιακές θεραπείες, οι οποίες όμως βάσει των οδηγιών της Ευρωπαϊκής και Αμερικανικής Ουρολογικής Εταιρείας, είναι πειραματικές και πρέπει να γίνονται μόνο όταν ο ασθενής έχει ενταχθεί σε κλινικό πρωτόκολλο και έχει ενημερωθεί ότι τα ογκολογικά και λειτουργικά αποτελέσματα δεν είναι πλήρως ξεκαθαρισμένα.
- Tι ονομάζουμε εξατομικευμένη θεραπεία για τον καρκίνο του προστάτη;
Εξατομικευμένη θεραπεία (precision medicine) σημαίνει θεραπεία ουσιαστικά κομμένη και ραμμένη για τον κάθε ασθενή σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά του σώματός του και της νόσου που έχει. Επειδή ακριβώς υπάρχουν διάφορες θεραπείες για τον καρκίνο προστάτη, όπως ακτινοβολία, ορμονοθεραπεία κλπ., οφείλουμε να επιλέξουμε την καλύτερη για τον ασθενή για την μεγαλύτερη επιβίωση και την ποιότητα ζωής του.
Αρχικά, ταξινομούμε τον κάθε ασθενή σε χαμηλού, ενδιαμέσου και υψηλού κινδύνου για υποτροπή, χρησιμοποιώντας γενετικούς βιοδείκτες και κλινικούς δείκτες που θα μας βοηθήσουν στη λεγόμενη κλινικο-γενετική ταξινόμηση, η οποία καθορίζει την πιθανότητα για μετάσταση. Στη συνέχεια χρησιμοποιώντας υψηλής ευκρίνειας μαγνητική τομογραφία, χαρτογραφούμε τη νόσο και την ανατομία του προστάτη. Εφόσον ο ασθενής είναι υποψήφιος για χειρουργείο, το σχεδιάζουμε βάσει των παραπάνω χαρακτηριστικών.
Η εξατομίκευση συνεχίζεται και κατά τη διάρκεια του χειρουργείου του με τη χρήση του μικροσκοπίου, μέσω του οποίου εξασφαλίζουμε ότι η νόσος έχει εξαλειφθεί σε μικροσκοπικό επίπεδο ακόμα και σε προχωρημένα περιστατικά.
Παράλληλα η τεχνική NeuroSafe (την οποία και εφαρμόζει αποκλειστικά η ομάδα μας από το 2016), εξασφαλίζει τη διατήρηση των ευαίσθητων ανατομικών δομών, των νεύρων και των αγγείων που σχετίζονται με τη στύση και την εγκράτεια ούρων.
Τέλος, η εξατομίκευση είναι αντιστοίχως ζωτικής σημασίας και μετά το χειρουργείο με τη χρήση πρωτοκόλλων ταχύτερης αποκατάστασης της στύσης και της εγκράτειας, ανάλογα με τον ασθενή.
Καταλαβαίνουμε ότι η πραγματικά εξατομικευμένη θεραπεία περιλαμβάνει τη χρήση της ρομποτικής τεχνολογίας για τη διενέργεια της λεγόμενης ρομποτικής ριζικής προστατεκτομής.
Συμπερασματικά, να πούμε ότι ο καρκίνος του προστάτη είναι μια νόσος που δεν τη φοβόμαστε σήμερα, γιατί μπορεί να διαγνωστεί γρήγορα και να θεραπευτεί ακόμα καλύτερα, με εξαιρετική διατήρηση της ποιότητας ζωής του άνδρα.
