Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) ανακοίνωσε στις 17 Νοεμβρίου το 2020 ότι ο καρκίνος του τραχήλου μήτρας θα έχει εξαλειφθεί ως παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας όταν όλες οι χώρες καταφέρουν να έχουν λιγότερα από 4 περιστατικά ανά 100.000 γυναίκες ετησίως, κάτι που είναι εφικτό εντός του αιώνα, εάν, μέσω μιας Παγκόσμιας Στρατηγικής, επιτευχθούν μέχρι το 2030 οι εξής στόχοι:
- 90% των κοριτσιών κάτω των 15 ετών να εμβολιαστούν πλήρως κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV)
- 70% των γυναικών να εξετασθούν προληπτικά με ένα τεστ υψηλής ακρίβειας (HPV test) σε ηλικία 35 ετών και ξανά σε ηλικία 45 ετών
- 90% των γυναικών με (προ)καρκίνο τραχήλου μήτρας να τύχουν ενδεδειγμένης θεραπείας και υποστηρικτικής φροντίδας.
Με βάση τους υπολογισμούς του Π.Ο.Υ. η εφαρμογή της στρατηγικής αυτής σε 78 χώρες χαμηλού και μετρίου εισοδήματος, όπου η νόσος αποτελεί το κύριο πρόβλημα υγείας των γυναικών, θα μειώσει την επίπτωση της νόσου κατά 97% και θα αποτρέψει την εμφάνιση περισσότερων από 74 εκατομμυρίων περιπτώσεων καρκίνου τραχήλου στη διάρκεια του αιώνα. Παράλληλα, ο συνολικός αριθμός των θανάτων από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας που θα μπορούσαν να αποφευχθούν ανέρχεται σε περίπου 2 εκατομμύρια έως το 2040, 5 εκατομμύρια για το 2050 και πάνω από 62 εκατομμύρια έως το 2120, αντίστοιχα.
Παράλληλα, τον Φεβρουάριο του 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης Κατά του Καρκίνου, στο οποίο αναφέρονται ως κύριες προληπτικές δράσεις:
Α) ο HPV-εμβολιασμός του >90% των κοριτσιών και η αύξηση του ποσοστού εμβολιασμού των αγοριών, καθώς και η επένδυση σε σχετικές υποδομές για να επιδιωχθεί η εξάλειψη των HPV-σχετιζόμενων καρκίνων
Β) η εφαρμογή Προγράμματος Προσυμπτωματικού Ελέγχου με νέες ποιοτικά διασφαλισμένες κατευθυντήριες οδηγίες για τον καρκίνο τραχήλου μήτρας.
Φαίνεται λοιπόν πως ήρθε η στιγμή που παγκόσμιες και ευρωπαϊκές στρατηγικές δείχνουν καθαρά το δρόμο στις χώρες για να εξαλείψουν το καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και των σχετιζόμενων με HPV καρκίνων. Υπάρχει όμως κάποια χώρα που να το έχει πετύχει αυτό; Μπορεί η Ελλάδα να βαδίσει στο δρόμο κάποιας άλλης χώρας;
Η περίπτωση της Αυστραλίας
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η περίπτωση της Αυστραλίας, καθώς παραμένει σε καλό δρόμο για την εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έως το 2035. Η Αυστραλία πρωτοστατεί στις καινοτομίες στον τομέα της δημόσιας υγείας που υποστηρίζουν την εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας εδώ και δεκαετίες. Η Αυστραλία ήταν η πρώτη χώρα που εισήγαγε ένα εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού κατά του HPV με δημόσια χρηματοδότηση το 2007 και η πρώτη χώρα που εισήγαγε ένα πρόγραμμα προ-συμπτωματικού ελέγχου κατά του τραχήλου της μήτρας σχετιζόμενο με τον HPV το 2017, συμπληρωματικά του εμβολιασμού. Αυτές οι πρωτοβουλίες πλαισιώνονται και από εξαιρετικές υπηρεσίες για την θεραπεία του καρκίνου.
Η επίπτωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και ο σχετικός ετήσιος δείκτης θνησιμότητας στην Αυστραλία είναι από τα χαμηλότερα στον κόσμο. Η Αυστραλία ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που ξεκίνησε ένα εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού κατά του HPV τόσο στα κορίτσια από το 2007 όσο και στα αγόρια από το 2013. Δεδομένα από το 2016 δείχνουν ότι η εμβολιαστική κάλυψη για τα παιδιά έως 15 ετών ήταν 78,6% στα κορίτσια και 72,9% στα αγόρια. Αποτέλεσμα της εφαρμογής του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού και στα δύο φύλα ήταν η δραματική μείωση νέων κρουσμάτων HPV και η μείωση κατά 80% και 90% των κονδυλωμάτων σε ετερόφυλους άνδρες και γυναίκες κάτω των 21 ετών. Μετά την εισαγωγή του Εθνικού Προγράμματος Προ-συμπτωματικού Ελέγχου το 1991, η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στην Αυστραλία μειώθηκε κατά περίπου 50% σε γυναίκες ηλικίας άνω των 25 ετών.
Ο εμβολιασμός στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών (ΕΠΕ) του 2020, o εμβολιασμός έναντι του HPV συνιστάται σε κορίτσια ηλικίας 11-18 ετών και σε ομάδες υψηλού κινδύνου, όπου αποζημιώνεται πλήρως. Παράλληλα, το 2020 σύμφωνα με το Ν.4675/2020 ορίστηκε πενταετές Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Δημόσια Υγεία, στην οποία εντάσσεται και το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης «Σπύρος Δοξιάδης» με προγράμματα τόσο πρωτογενούς όσο και δευτερογενούς πρόληψης. Στο επίπεδο της δευτερογενούς πρόληψης ορίζεται το Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου (ΕΠΠΕ) με δράσεις πρόληψης όπως η καθιέρωση προληπτικών διαγνωστικών εξετάσεων για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας μεταξύ άλλων, το οποίο ακόμα όμως δεν έχει ακόμα ενεργοποιηθεί και οργανωθεί.
Προς αυτή τη κατεύθυνση το τελευταίο διάστημα παρατηρείται έντονος διάλογος με κοινό θέμα την ανάγκη συστράτευσης της Ελλάδας για την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου της μήτρας. 125 φορείς στην Ελλάδα έχουν ήδη συστρατευθεί προς αυτή την κατεύθυνση και έλαβαν μέρος στη 1η Διάσκεψη στα πλαίσια του διαδικτυακού 9ου Πανελληνίου HPV Συνεδρίου (28-30.05.21) με διακομματική υποστήριξη, εκφράζοντας την υποστήριξή τους για την εφαρμογή της Παγκόσμιας Στρατηγικής του Π.Ο.Υ. και στην Ελλάδα. Τον Νοέμβριο του 2020 ιδρύθηκε η Ελληνική Συμμαχία για τον HPV από τον Όμιλο Εθελοντών κατά του καρκίνου ΑγκαλιάΖΩ, την Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία ΚΑΡΚΙΝΑΚΙ και το Σύλλογο Καρκινοπαθών-Εθελοντών-Φίλων-Ιατρών Κ.Ε.Φ.Ι. Αθηνών, με την υποστήριξη επιστημονικών εταιρειών ενώνοντας τις δυνάμεις τους για την υιοθέτησης της στρατηγικής του ΠΟΥ.
Στα πλαίσια της Παγκόσμιας και Ευρωπαϊκής στρατηγικής για εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου της μήτρας σε συνδυασμό με το παράδειγμα της Αυστραλίας δημιουργείται μια εξαιρετική δυναμική και δίνεται μία μοναδική ευκαιρία στη χώρα μας ώστε να οδηγηθεί προς την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου της μήτρας και των σχετιζόμενων καρκίνων που προκαλούνται από τον ιό HPV.
