Τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας πρότεινε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία αποφάσισε ακόμη να ενισχύσει τις διαδικαστικές εγγυήσεις της Οργάνωσης για την Καταπολέμηση της Απάτης (OLAF) προκειμένου να προστατεύει τα χρήματα των Ευρωπαίων φορολογουμένων από την απάτη.
Στόχος της Επιτροπής είναι η αποτελεσματικότερη, σε κοινοτικό επίπεδο, δίωξη των εγκλημάτων που στρέφονται κατά των Ευρωπαίων φορολογουμένων, με τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Αποκλειστική αρμοδιότητα της νέας υπηρεσίας θα είναι η διερεύνηση και δίωξη εγκλημάτων εις βάρος του προϋπολογισμού της ΕΕ και η παραπομπή, όπου χρειάζεται, των ενόχων ενώπιον των δικαστηρίων των κρατών μελών. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα είναι ένα ανεξάρτητο όργανο που θα υπόκειται σε δημοκρατική εποπτεία.
Βασική φιλοσοφία της Επιτροπής είναι ότι όταν υπάρχει ένας «ομοσπονδιακός προϋπολογισμός» -με χρήματα που προέρχονται από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και των οποίων η διαχείριση υπόκειται σε κοινούς κανόνες- χρειάζονται και «ομοσπονδιακά εργαλεία» για την αποτελεσματική του προστασία σε όλη την Ένωση.
Επί του παρόντος, υπάρχει μεγάλη ανομοιομορφία όσον αφορά το επίπεδο προστασίας και επιβολής της νομοθεσίας στην ΕΕ για την καταπολέμηση αυτού του είδους απάτης. Το ποσοστό επιτυχημένων διώξεων που αφορούν εγκλήματα εις βάρος του προϋπολογισμού της ΕΕ διαφέρει σημαντικά από το ένα κράτος-μέλος στο άλλο, με μέσο όρο στην ΕΕ μόλις 42,3%, όταν στην Ελλάδα είναι 19,2%.
Σε πολλές περιπτώσεις δεν ασκείται καμία δίωξη, με αποτέλεσμα οι απατεώνες, εκμεταλλευόμενοι τα κενά της νομοθεσίας, να ξεφεύγουν με τα χρήματα των φορολογουμένων στην τσέπη. Ακόμη και όταν ασκείται δίωξη σε κάποιες υποθέσεις, υπάρχουν μεγάλες ανισότητες μεταξύ των κρατών- μελών όσον αφορά τα ποσοστά καταδικαστικών αποφάσεων για αδικήματα εις βάρος του προϋπολογισμού της ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα διασφαλίζει ότι κάθε υπόθεση που αφορά εικαζόμενη απάτη εις βάρος του προϋπολογισμού της ΕΕ θα παρακολουθείται μέχρι τέλους, ούτως ώστε οι εγκληματίες να γνωρίζουν ότι θα διωχθούν και θα προσαχθούν στη δικαιοσύνη. Μόνον έτσι θα υπάρξει σημαντικό αποτρεπτικό αποτέλεσμα.
Βάσει των συνθηκών της ΕΕ, η Δανία δεν θα συμμετάσχει στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία επίσης δεν θα συμμετάσχουν εκτός εάν, οικειοθελώς και ρητώς, δηλώσουν το αντίθετο.
Παράλληλα, με τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, η Επιτροπή προτείνει την αναμόρφωση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνεργασίας για την Ποινική Δικαιοσύνη (Eurojust) και υποβάλλει ανακοίνωση σχετικά με τη διακυβέρνηση της Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) της ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα έχει αποκεντρωμένη δομή, στο πλαίσιο των εθνικών δικαστικών συστημάτων. Εντεταλμένοι Ευρωπαίοι εισαγγελείς θα διεξάγουν τις έρευνες και θα ασκούν τις διώξεις στο εκάστοτε κράτος- μέλος, χρησιμοποιώντας εθνικό προσωπικό και εφαρμόζοντας το εθνικό δίκαιο. Οι ενέργειές τους θα συντονίζονται από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ώστε να εξασφαλίζεται ομοιόμορφη προσέγγιση σε όλη την ΕΕ, η οποία είναι καθοριστική ιδίως σε διασυνοριακές υποθέσεις. Η συνολική δομή βασίζεται σε υπάρχοντες πόρους και συνεπώς δεν αναμένεται να δημιουργηθεί σημαντικό πρόσθετο κόστος.
Τα εθνικά δικαστήρια θα είναι αρμόδια για τον έλεγχο της νομιμότητας, δηλαδή θα εξετάζουν προσφυγές επί των πράξεων της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Ταυτόχρονα, η πρόταση ενισχύει σημαντικά τα δικονομικά δικαιώματα των υπόπτων για συμμετοχή σε εγκλήματα τα οποία διερευνά η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία.
Ένα “Σώμα” δέκα ατόμων, αποτελούμενο από τον Ευρωπαίο Εισαγγελέα, τους τέσσερις αναπληρωτές και τους πέντε εντεταλμένους εισαγγελείς, θα διασφαλίζει την απρόσκοπτη ενοποίηση κοινοτικού- εθνικού επιπέδου, ιδίως όσον αφορά τη συμφωνία για την ανάθεση των υποθέσεων.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, η πρόταση εγγυάται επίσης προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων, τα οποία εμπλέκονται σε έρευνες της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, μεγαλύτερη από αυτή που ήδη παρέχουν τα εθνικά συστήματα. Η προστασία περιλαμβάνει, για παράδειγμα, το δικαίωμα διερμηνείας και μετάφρασης, το δικαίωμα ενημέρωσης και πρόσβασης στα στοιχεία της υπόθεσης ή το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο, σε περίπτωση κράτησης.
Επιπλέον, οι κανόνες για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας καθορίζουν και άλλα δικαιώματα, που δεν έχουν ακόμη εναρμονισθεί από τη νομοθεσία της ΕΕ, με στόχο την παροχή ισχυρών διασφαλίσεων για τα δικονομικά δικαιώματα. Τα δικαιώματα αυτά περιλαμβάνουν το δικαίωμα σιωπής και το τεκμήριο αθωότητας, το δικαίωμα νομικής συνδρομής, καθώς και το δικαίωμα προσκόμισης αποδεικτικών στοιχείων και εξέτασης μαρτύρων.
Η πρόταση θεσπίζει επίσης σαφείς, εναρμονισμένους κανόνες σχετικά με τα μέτρα που μπορεί να χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία για τη διεξαγωγή της έρευνας, καθώς και διατάξεις σχετικά με τη συλλογή και τη χρήση αποδεικτικών στοιχείων.
Παράλληλα, η Επιτροπή προτείνει την περαιτέρω βελτίωση της διακυβέρνησης της OLAF και την ενίσχυση των διαδικαστικών εγγυήσεων κατά τη διεξαγωγή των ερευνών της, λαμβανομένων υπόψη των ρυθμίσεων που προβλέπονται για την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Αναλυτικά, προβλέπονται δύο πρωτοβουλίες. Πρώτον, θα πρέπει να οριστεί ένας ανεξάρτητος ελεγκτής διαδικαστικών εγγυήσεων για την ενίσχυση του δικαστικού ελέγχου σχετικά με τα μέτρα που μπορεί να χρησιμοποιεί η OLAF για τη διεξαγωγή της έρευνας. Δεύτερον, θα πρέπει να θεσπιστεί μια ειδική διαδικαστική εγγύηση με τη μορφή άδειας που θα παρέχει ο ελεγκτής για πιο παρεμβατικά μέτρα έρευνας (έρευνες σε γραφεία, κατασχέσεις εγγράφων κ.λπ.), στα οποία μπορεί να χρειαστεί να προσφύγει η OLAF για τις έρευνές της στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο ρόλος της OLAF θα αλλάξει επίσης με τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.
Θα παραμείνει αρμόδια για τις διοικητικές έρευνες σε τομείς που δεν εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, όπως παρατυπίες που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ, καθώς και σοβαρά παραπτώματα ή εγκλήματα χωρίς δημοσιονομικές επιπτώσεις, που διαπράττονται από το προσωπικό της ΕΕ.
Η OLAF δεν θα διενεργεί πλέον διοικητικές έρευνες για απάτη ή άλλα εγκλήματα που πλήττουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τέτοια εγκλήματα θα υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Εάν η OLAF έχει υπόνοιες για τέτοιου είδους ποινικά αδικήματα, θα υποχρεούται να τις αναφέρει το ταχύτερο δυνατό στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Αν και δεν θα διεξάγει πλέον έρευνες στον τομέα αυτόν, η OLAF θα συνεχίσει να παρέχει βοήθεια στη Ευρωπαϊκή Εισαγγελία κατόπιν σχετικού αιτήματος (όπως συμβαίνει ήδη σήμερα με τις εθνικές εισαγγελικές αρχές). Η αλλαγή αυτή θα διευκολύνει την ταχύτερη διαδικασία διερεύνησης και θα βοηθήσει να αποφευχθούν οι επικαλύψεις των διοικητικών και ποινικών ερευνών για τα ίδια πραγματικά περιστατικά. Με τον τρόπο αυτό, θα αυξηθούν οι πιθανότητες επιτυχούς δίωξης.
Ο προτεινόμενος κανονισμός πρέπει τώρα να εγκριθεί ομόφωνα από τα κράτη- μέλη στο Συμβούλιο, αφού πρώτα λάβει την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Εάν δεν επιτευχθεί ομοφωνία στο Συμβούλιο, οι Συνθήκες της ΕΕ προβλέπουν ότι μια ομάδα αποτελούμενη από εννέα τουλάχιστον κράτη- μέλη μπορεί να προβεί σε ενισχυμένη συνεργασία (άρθρο 86 της ΣΛΕΕ).
Σχολιάζοντας την απόφαση, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο δήλωσε: «Όπως υποσχέθηκα στην ομιλία μου για την κατάσταση της Ένωσης το 2012, η Επιτροπή πρότεινε σήμερα τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Η πρωτοβουλία αυτή επιβεβαιώνει τη δέσμευση της Επιτροπής για προάσπιση του κράτους δικαίου και θα συμβάλει καθοριστικά στην προστασία των χρημάτων των φορολογουμένων και την αποτελεσματική αντιμετώπιση της απάτης εις βάρος του προϋπολογισμού της ΕΕ. Η Επιτροπή υλοποίησε επίσης τις δεσμεύσεις της για βελτίωση και ενίσχυση των διαδικασιών που εφαρμόζει η OLAF στις διαδικαστικές εγγυήσεις, ώστε να τις εναρμονίσει με τις εγγυήσεις που θα παρέχει η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία».
«Με τη σημερινή της πρόταση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πραγματοποιεί την υπόσχεσή της να εφαρμόσει μια πολιτική μηδενικής ανοχής έναντι της απάτης εις βάρος του προϋπολογισμού της Ένωσης. Όταν πρόκειται για τα χρήματα των φορολογουμένων, κάθε ευρώ μετράει -ακόμη περισσότερο στη σημερινή οικονομική συγκυρία» δήλωσε η Βίβιαν Ρέντινγκ, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και επίτροπος Δικαιοσύνης. «Εγκληματίες, που εκμεταλλεύονται τα κενά της νομοθεσίας για να βάλουν στην τσέπη τους χρήματα των φορολογουμένων, δεν πρέπει να μένουν ελεύθεροι μόνο και μόνο επειδή δεν διαθέτουμε τα κατάλληλα εργαλεία για να τους σύρουμε ενώπιον της δικαιοσύνης. Ας είμαστε σαφείς: Αν εμείς, ως ΕΕ, δεν προστατέψουμε τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό μας, κανείς δεν θα το κάνει για μας. Καλώ τα κράτη- μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συσπειρωθούν ενόψει αυτού του σημαντικού έργου, έτσι ώστε η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία να είναι έτοιμη να λειτουργήσει την 1η Ιανουαρίου 2015» τόνισε.
«Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα διασφαλίζει ότι σε όλη την Ευρώπη θα δίνεται προτεραιότητα στην προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ. Θα γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των εθνικών συστημάτων δίωξης του εγκλήματος, των οποίων οι αρμοδιότητες σταματούν στα εθνικά σύνορα και φορέων της Ένωσης που δεν έχουν αρμοδιότητα για τη διενέργεια ποινικών ερευνών» δήλωσε ο Άλγκιρντας Σεμέτα, Επίτροπος αρμόδιος για την καταπολέμηση της απάτης. «Στο μεταξύ, η OLAF θα συνεχίσει το σημαντικό της έργο καταπολέμησης της απάτης σε τομείς που δεν θα καλύπτει η νέα υπηρεσία.
Οι ιδέες που παρουσιάσαμε σήμερα, για περαιτέρω βελτίωση της διακυβέρνησής της, σε συνδυασμό με την πρόσφατη μεταρρύθμιση, θα καταστήσουν την OLAF πιο αποτελεσματική και πιο υπεύθυνη σε αυτό το έργο. Έτσι, θα συμβάλουμε σε μεγαλύτερο βαθμό στην καταπολέμηση και αποτροπή της απάτης στην ΕΕ».
