Την υποχρέωση της Τουρκίας να τηρήσει τις υποχρεώσεις της, που απορρέουν από την συμφωνία με την ΕΕ, για το προσφυγικό και παράλληλα, η Ευρώπη να κινηθεί στρατηγικά και αυτόνομα, με την Τουρκία να αποτελεί μόνο μέρος της λύσης και όχι τη λύση, υπογραμμίζει ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος για τις ευρωπαϊκές υποθέσεις Νίκος Ξυδάκης, σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ.
Κατηγορηματικά ο κ. Ξυδάκης τονίζει, απαντώντας σε ερώτηση για τη νέα συνοριοφυλακή που πρόκειται σύντομα να θεσμοθετηθεί, ότι «η πρόβλεψη για επιχείρηση της νέας συνοριοφυλακής στην επικράτεια κράτους-μέλους χωρίς τη συναίνεσή του δεν μπορεί να γίνει δεκτή, χωρίς ασφαλιστικές δικλείδες, ούτε από την Ελλάδα ούτε από άλλα κράτη-μέλη».
Με ιδιαίτερη ένταση ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών αναφέρεται στην κατάσταση που επικρατεί στην Ευρώπη σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο εκφράζοντας την ανησυχία του για την αύξηση της επιρροής των ακροδεξιών δυνάμεων. Σημειώνει ότι σήμερα «η Ευρώπη κυριαρχείται πια ταυτοχρόνως από εθνικιστικές αφηγήσεις και εξωθεσμικά οικονομικά συμφέροντα – που διαμορφώνουν σταδιακά έναν κατακερματισμένο και υπερσυντηρητικό ή και νεοφασίζοντα χαρακτήρα σε πολιτικούς σχηματισμούς ηγεσίες και στις κοινωνίες».
Ο κ. Ξυδάκης αναφέρεται επίσης στην βούληση της κυβέρνησης να παρέμβει διπλωματικά στην διαμόρφωση του νέου κανονισμού που θα αντικαταστήσει το Δουβλίνο ΙΙ, στην αδυναμία των χωρών του ευρωπαϊκού νότου να συγκροτήσουν ένα κοινό μέτωπο και στις επιπτώσεις που θα έχει πιθανή επικράτηση του ΟΧΙ στο δημοψήφισμα της Αγγλίας
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη:
Παρατηρείται όξυνση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, με επίκεντρο την αλλαγή του αντιτρομοκρατικού νόμου που ζητούν οι Βρυξέλλες προκειμένου να προχωρήσει το θέμα της βίζας για τους Τούρκους πολίτες. Ο Ερντογάν δεν δείχνει διάθεση υποχώρησης λόγω του κουρδικού. Μια κατάρρευση της συμφωνίας για το προσφυγικό πώς θα αντιμετωπιστεί από την ΕΕ, κυρίως από την Ελλάδα, καθώς κατά κοινή ομολογία δεν υπάρχει plan B;
Η συμφωνία δεν είχε από την αρχή τις άριστες προϋποθέσεις, με την Τουρκία να έχει πολλά ανοικτά μέτωπα, τόσο στο εσωτερικό όσο και στα νότια σύνορά της, και την ΕΕ να πιέζεται πολιτικά για έλεγχο των προσφυγικών ροών. Άνοιξε όμως μια δυνατότητα για δημιουργία νόμιμης οδού προς την Ευρώπη για τους πρόσφυγες. Μέχρι στιγμής παρατηρείται μείωση των προσφύγων που χρησιμοποιούν την θαλάσσια οδό του Αιγαίου. Τούτου δοθέντος θα πρέπει η Τουρκία να τηρήσει τις υποχρεώσεις της και η Ευρώπη από την άλλη να μην αποκόψει την Τουρκία από τις οποιεσδήποτε ευρωπαϊκές πολιτικές. Εν τούτοις η Ευρώπη πρέπει να κινηθεί στρατηγικά και αυτόνομα , με την Τουρκία να αποτελεί μόνο μέρος της λύσης και όχι τη λύση. Αυτό θα επιτευχθεί αν κατανοήσουμε όλοι ότι το πρόβλημα δεν θα λυθεί με κλείσιμο συνόρων και αν εντάξουμε στους στόχους μας την ειρήνευση στις εμπόλεμες ζώνες και την αποφασιστική συνδρομή της Ευρώπης στην ανασυγκρότηση των κατεστραμμένων περιοχών.
Ας σημειώσουμε και τα γεγονότα: 177 Σύριοι έχουν επανεγκατασταθεί από την Τουρκία με τον μηχανισμό 1:1, σύμφωνα με προχθεσινή ανακοίνωση της Επιτροπής. Από την έναρξη του μηχανισμού επανεγκατάστασης στις 20 Ιουλίου 2015 έχουν επανεγκατασταθεί 6321 πρόσφυγες από το Λίβανο, την Ιορδανία, την Τουρκία, το Ιράκ, την Αίγυπτο καθώς και από αφρικανικές χώρες.
Στην πρόταση της Επιτροπής για την αναθεώρηση του Κανονισμού του Δουβλίνου διατηρείται η πρόβλεψη του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ, ότι η αίτηση για άσυλο θα κατατίθεται στην πρώτη χώρα υποδοχής, με την προσθήκη ότι μετά μπορεί να γίνεται αναδιανομή μέσω ενός μηχανισμού. Η αναδιανομή όμως υπάρχει, αλλά δεν λειτουργεί. Γιατί όμως να μην δηλώνει ο πρόσφυγας απευθείας τη χώρα που θέλει να ζητήσει άσυλο; Πάλι δεν υπάρχει ο κίνδυνος εγκλωβισμού στην Ελλάδα χιλιάδων αιτούντων άσυλο;
Ο μηχανισμός μετεγκατάστασης, στον οποίο αναφέρεστε, πράγματι δεν έχει τα αποτελέσματα που θα έπρεπε. Ακόμα και ο Επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας, Δημ. Αβραμόπουλος, δήλωσε την εβδομάδα που πέρασε πως τα αποτελέσματα δεν είναι ικανοποιητικά. Ο στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ήταν να μετεγκατασταθούν τουλάχιστον 20.000 άτομα ως τα μέσα Μαΐου. Όμως μόνο 355 άνθρωποι μετεγκαταστάθηκαν από την Ελλάδα και την Ιταλία από τις 16 Μαρτίου έως τα μέσα Μαΐου. Η δυσλειτουργία είναι εμφανής. Ο μηχανισμός όμως είναι για πρώτη φορά μέρος ενός σχεδίου καταμερισμού των αναγκών και των ευθυνών που προκύπτουν από την προσφυγική κρίση σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Στόχος μας λοιπόν θα πρέπει να είναι να στηρίξουμε αυτή την πολιτική κατεύθυνση και να την ενισχύσουμε. Υπάρχουν χώρες που ούτως ή άλλως δέχονταν πολλούς πρόσφυγες, όπως η Γερμανία που για αυτό τον λόγο δεν μπορούσε να ανταποκριθεί ταχύτερα στο μηχανισμό μετεγκατάστασης, ενώ υπήρξαν και οι άλλες που από την αρχή διαφώνησαν και δεν υποδέχτηκαν κανέναν πρόσφυγα. Στις νέες προτάσεις για την μεταρρύθμιση του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου, του γνωστού “Δουβλίνου”, κάνουν λόγο για έναν αυτόματο μηχανισμό αναδιανομής των αιτήσεων ασύλου εφόσον αυτές ξεπερνούν τις δυνατότητες που έχει ένα κράτος μέλος να τις διαχειριστεί. Το ποσοστό αναδιανομής προς τα κράτη μέλη θα υπολογίζεται με βάση τον πληθυσμό και την οικονομική ισχύ της κάθε χώρας και θα έχει δεσμευτικό χαρακτήρα. Ταυτόχρονα θα υπάρξει εναρμόνιση των συνθηκών διαβίωσης των προσφύγων έτσι ώστε να μην είναι προτιμητέο το ένα ή το άλλο κράτος. Υπάρχουν αδυναμίες και διορθωτέα στην προτεινόμενη μεταρρύθμιση και θα παρέμβουμε αποφασιστικά κατά τη διαμόρφωσή του.
Τις επόμενες ημέρες αναμένεται να συζητηθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το θέμα της νέας συνοριοφυλακής. Είχαν προκληθεί έντονες αντιδράσεις από την ελληνική κυβέρνηση στην πρόβλεψη ότι η συνοριοφυλακή μπορεί να αναλαμβάνει δράση ακόμη και χωρίς την άδεια ενός κράτους. Διατηρείται αυτή η πρόβλεψη και ποια είναι η θέση σας στο θέμα αυτό; Υπάρχει σκέψη για βέτο;
Η πρόβλεψη για επιχείρηση της νέας συνοριοφυλακής στην επικράτεια κράτους-μέλους χωρίς τη συναίνεσή του δεν μπορεί να γίνει δεκτή, χωρίς ασφαλιστικές δικλείδες, ούτε από την Ελλάδα ούτε από άλλα κράτη-μέλη.
Πρόσφατα πραγματοποιήσατε μια μεγάλη περιοδεία σε χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Ειδικά η ομάδα Βίζεγκραντ δείχνει σκλήρυνση των θέσεών της, αλλά η ΕΕ δεν δείχνει καθόλου έτοιμη να επιβάλλει κοινές πολιτικές στο προσφυγικό. Δεν υπάρχει μια αίσθηση αδικίας, καθώς δημιουργείται η εντύπωση στον ελληνικό λαό, ότι τελικά οι αποφάσεις μόνο για την Ελλάδα είναι υποχρεωτικές;
Η προσφυγική κρίση αποκάλυψε με πολύ ξεκάθαρο τρόπο δυναμικές που σοβούσαν από την ώρα που ξέσπασε η ευρωπαϊκή κρίση χρέους και η ελληνική κρίση. Η Ευρώπη κυριαρχείται πια ταυτοχρόνως από εθνικιστικές αφηγήσεις και εξωθεσμικά οικονομικά συμφέροντα – που διαμορφώνουν σταδιακά έναν κατακερματισμένο και υπερσυντηρητικό ή και νεοφασίζοντα χαρακτήρα σε πολιτικούς σχηματισμούς ηγεσίες και στις κοινωνίες. Δεν είναι μόνο η ομάδα των χωρών Βίζενγκραντ. Η υπερεθνικιστική και ακροδεξιά αντίδραση εκδηλώνεται δυναμικά και σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης: Αυστρία, Ολλανδία, Γαλλιά κ.λπ. Η Ελλάδα βρέθηκε να αντιμετωπίζει το προσφυγικό πρόβλημα- ένα ευρωπαϊκό και διεθνές πρόβλημα δηλαδή- εν μέσω σφοδρής οικονομικής κρίσης, με έλλειψη κοινού σχεδιασμού, με έλλειψη ενός κοινού ευρωπαϊκού οράματος και μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής βούλησης. Ταυτόχρονα τήρησε όλες τις υποχρεώσεις της ως προς τα συμφωνηθέντα. Αυτό δημιουργεί εύλογα μια αίσθηση εγκατάλειψης στον ελληνικό λαό, η οποία θεωρώ ότι θα αντιστραφεί τότε και μόνο όταν επανευρεθεί -και πρέπει- η κοινή συνθήκη συνύπαρξης στην ΕΕ.
Μετά από πολλά χρόνια κρίσης, παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει από την Αθήνα, ο ευρωπαϊκός Νότος δεν απέκτησε ποτέ μια ενιαία στρατηγική, αντίθετα, οι χώρες της Ομάδας Βίζεγκραντ και της κεντρικής Ευρώπης έχουν ενιαία πολιτική. Που οφείλεται αυτή αδυναμία;
Μην ξεχνάμε την ιστορική διάσταση της ενιαίας πολιτικής κάποιων χωρών, αν και θα έλεγα ότι δεν είναι τόσο ενιαία όσο εκ πρώτης όψης φαίνεται. Η ομάδα Βίζενγκραντ π.χ. συγκροτήθηκε πάνω στην ανάγκη των χωρών να παραμερίσουν το υπαρκτό σοσιαλιστικό τους παρελθόν, αλλά και πάνω σε κάποια προπολεμικά εθνικά χαρακτηριστικά, ένα είδος εθνικού αταβισμού. Το Σιδηρούν Παραπέτασμα δεν έχει εξαλειφθεί ψυχολογικά. Οι πολιτικές ελίτ τους έχουν μια συνάφεια στον τρόπο σκέψης, ας πούμε ένα έλλειμμα κοινοβουλευτικής δημοκρατικής εμπειρίας, ακόμη και διπλωματικής πρακτικής και ανεκτικότητας στα ανοιχτά σύνορα και τις πολιτικές των ανοιχτών αλληλοεπιδρώντων συστημάτων. Παράλληλα υπήρχε κοινό έδαφος για αμοιβαία υποστήριξη στις προσπάθειες για μετασχηματισμό που έπρεπε να συντελεστεί για την προσέγγιση της Ε.Ε. Στον Νότο εξέλιπε το κοινό έδαφος μιας αναγκαιότητας ενσωμάτωσης* τα περισσότερα κράτη ήταν ιδρυτικά ή παλαιά μέλη της Ε.Ε., πλήρως ενσωματωμένα. Από την άλλη, όταν εμφανίστηκε η κοινή συνθήκη, η οικονομική κρίση δηλαδή, οι πολιτικές ηγεσίες αδράνησαν να συζητήσουν εγκαίρως τη χρησιμότητα μιας κοινής πολιτικής, ακόμη και διότι υπολόγιζαν ότι θα βγουν από την κρίση με τον δικό τους τρόπο, και δεν ήθελαν να συμπορευτούν με τους πιο αδύναμους κρίκους.
Η ΕΕ δεν μπορεί να αποκτήσει μια πολιτική που να ικανοποιεί το πιο βασικό αίτημα της νέας γενιάς για εργασία. Η ανεργία των νέων στην ΕΕ είναι μεγάλη, αλλά και η νεολαία , όπως δείχνουν μετρήσεις γυρίζει την πλάτη της στην ΕΕ και ταυτόχρονα η ακροδεξιά καλπάζει. Είναι σε πορεία αποσύνθεσης η ΕΕ;
Η ανεργία, και όχι μόνο των νέων, μπορεί να αποτελέσει τον πλέον αποσταθεροποιητικό παράγοντα για τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο μέσος όρος ανεργίας στην ΕΕ (eurostat: 2015) ανέρχεται στα 9,4%. Πάνω από 10% εμφανίζουν οι Γαλλία, Κροατία, Ιταλία, Κύπρος, Πορτογαλία, Σλοβακία, με την Ελλάδα στο 24,9% και την Ισπανία στο 22,1%. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν 5,3% ενώ η Ιαπωνία 3,4%. Αν το όραμα της ενωμένης Ευρώπης δεν περιλαμβάνει τις ελπίδες των νέων πολιτών της, τότε η Ένωση χάνει τον λόγο ύπαρξης της. Η ανασφάλεια που πηγάζει από τη δύσκολη πραγματικότητα οδηγεί σε οργή και φόβο, αισθήματα τα οποία εκμεταλλεύονται οι ακροδεξιοί λαϊκιστές. Στην Κεντρική Ευρώπη η ακροδεξιά κατισχύει και κυβερνά. Στην Αυστρία και τη Γαλλία η ακροδεξιά βαδίζει προς τον προεδρικό θώκο. Στην Ολλανδία προηγείται δημοσκοπικά. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ακόμη και στη Γερμανία, η ακροδεξιά υπαγορεύει την ατζέντα και ρυμουλκεί τα παραδοσιακά κόμματα της Δεξιάς και της Σοσιαλδημοκρατίας. Στη ρητορική αυτής της ακροδεξιάς κυριαρχούν τα αντιευρωπαϊκά συνθήματα, η ξενοφοβία, η εσωστρέφεια, το μίσος για τις Βρυξέλλες. Αυτή είναι η μείζων απειλή για τη συνοχή της Ευρώπης. Για αυτό και η ελληνική κυβέρνηση, μαζί με άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, προτείνει την επιστροφή της Ευρώπης στην πολιτική της σύγκλισης και της κοινωνικής συνοχής και επαναπροτείνει τις ιδρυτικές διακηρυγμένες αρχές της Ε.Ε. όπως η αλληλεγγύη, η επικουρικότητα, η αναλογικότητα και η ισότιμη κατανομή τόσο των προνομίων όσο και των υποχρεώσεων που προκύπτουν από τη συμμετοχή στην Ένωση.
Το δημοψήφισμα στην Αγγλία μπορεί να επιταχύνει την κρίση στην ΕΕ αν το αποτέλεσμα είναι υπέρ του Brexit. Αλλά και ένα ΝΑΙ με μικρή διαφορά μπορεί να χαρακτηριστεί ως νίκη . Ποιες θα είναι επιπτώσεις στην συνοχή της ΕΕ σε κάθε περίπτωση;
Φυγόκεντρες τάσεις στην ΕΕ καταγράφονται διαρκώς ενισχυόμενες τα τελευταία χρόνια με κάθε αφορμή, είτε αυτή είναι η οικονομική κρίση είτε η πρόσφατη προσφυγική. Εν τω μεταξύ η συνεχιζόμενη πολιτική λιτότητας που επιβάλλεται ενισχύει τις φυγόκεντρες τάσεις και μαζί την ανασφάλεια των πολιτών. ΟΙ Ευρωπαίοι πολίτες δεν πιστεύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και συχνά τείνουν να τη θεωρούν πηγή δεινών, μια απρόσωπη υπερεθνική εξουσία που δεν μπορούν να την επηρεάσουν, ενώ αυτή επηρεάζει καθοριστικά τις ζωές τους. Στη δεδομένη λοιπόν κατάσταση ανασφάλειας το δημοψήφισμα στη Μεγάλη Βρετανία θα παίξει καθοριστικό ρόλο. Ήδη διαμορφώνει τη συζήτηση. Η ΕΕ πρέπει να παρέμβει επιτέλους ανασυγκροτώντας το κοινό όραμα και αναλαμβάνοντας τον ιστορικό της ρόλο. Η Ένωση ήταν αποτέλεσμα ενός αιώνα πολέμων, προήλθε από την ανάγκη να μην επαναληφθεί η πικρή ευρωπαϊκή ιστορία. Οφείλουμε να τονίσουμε αυτό το όραμα, να θυμίσουμε την ανάγκη για ειρήνη και κοινωνική δικαιοσύνη. Να μην επιτρέψουμε μετάπτωση στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου.
Τα τελευταία χρόνια , η Ελλάδα βρίσκεται υπό πλήρη επιτροπεία εξαιτίας των μνημονίων, όμως ταυτόχρονα παρατηρείται και μια αδυναμία προσδιορισμού της ελληνικής στρατηγικής στην ΕΕ. Δεδομένης της αυξημένης γεωπολιτικής σημασίας της χώρας μας για τον δυτικό κόσμο, ποιο πρέπει να είναι το πολιτικό ή και το διεκδικητικό πλαίσιο ώστε η Ελλάδα να προσφέρει, αλλά και να ωφεληθεί από την αξιοποίηση αυτής της θέσης;
Η ελληνική στρατηγική στην Ε.Ε. εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πολιτική φυσιογνωμία και τη στρατηγική της εκάστοτε κυβέρνησης. Ιστορικά υπάρχει ένας γενικός καμβάς πάνω στον οποίο αναπτύχθηκε μια μάλλον ωφελιμοθηρική προσέγγιση της Ε.Ε. με βραχείς ορίζοντες* μια διάχυση ή και διασπάθιση κοινοτικών εισροών χωρίς παράλληλη αναδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού και της δημόσιας διοίκησης. Μια χρήση της Ε.Ε. για αυτοαναπαραγωγή του πελατειακού συστήματος, υλική και ιδεολογική. Πολιτικά, ο “ευρωπαϊσμός”, αδιαφοροποίητα και άκριτα, χρησιμοποιήθηκε σαν ιδεολογικό αναπλήρωμα, σαν πανάκεια, για να καλύψει και να κρύψει κενά στρατηγικής και απουσία προσανατολισμού. Η νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη του ευρωπαϊκού πυρήνα και η ανάδυση ενός διακυβερνητικού μορφώματος με μέλη πολύ διαφορετικών ταχυτήτων δεν εντοπίστηκε εγκαίρως, λόγω ανεπάρκειας κυρίως, αλλά και ίσως επειδή κάποιες εγχώριες ελίτ δεν νοιάζονται καν για μακροπρόθεσμο εθνικό σχεδιασμό. Η άκριτη αποβιομηχάνιση και η φρενήρης πιστωτική επέκταση την περίοδο του ευρώ είναι μερικές μόνο από τις όψεις του ρηχού “ευρωπαϊσμού”. Η παραμέληση και το “σνομπάρισμα”, έως καχεξίας, των διακρατικών και διεθνών σχέσεων της χώρας με το εκτός ΕΕ περιβάλλον, γεωπολιτικά και οικονομικά, είναι μια άλλη παράπλευρη απώλεια. Παραμελήθηκαν χώροι και χώρες όπου παραδοσιακά η Ελλάδα είχε ερείσματα και καλές σχέσεις, ακόμη και δυνατότητες ηγεμονικής σταθεροποιητικής παρουσίας. Τα Βαλκάνια και η Μέση Ανατολή είναι πρρα παραδείγματα. Η εκδίπλωση που σημειώνεται μες στα χρόνια της σφοδρής κρίσης γίνεται αργοπορημένα, αλλά κάλλιο αργά παρά ποτέ. Η Ελλάδα μπορεί να χρησιμοποιήσει τη γεωγραφία και την ιστορία της, μαζί με τις δυνάμεις στις μεταφορές, τη ναυτιλία, την ενέργεια, τον τουρισμό, τα logistics, για να προβάλει ως η πιο αποτελεσματική γέφυρα της Ευρώπης με την Ανατολή και τον Νότο. Παρομοίως μπορεί να οικοδομήσει αμοιβαία επωφελείς γεωστρατηγικές συμμαχίες και συνεργασίες, προβάλλοντας ως διαχρονικός παράγοντας σταθερότητας. Σε αυτούς τους άξονες εκδιπλώνεται η εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Τσίπρα.
