Επιμέλεια: Νικόλας Αρώνης
Με μεγάλη επισημότητα πραγματοποιήθηκε στις 29 Ιανουαρίου η τελετή έναρξης του πλήρους αναδρομικού αφιερώματος στον Κώστα Γαβρά στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας, παρουσία του τιμώμενου σκηνοθέτη.
Την τελετή τίμησαν με την παρουσία τους πολιτικά πρόσωπα, με εξέχοντα τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κάρολο Παπούλια, καθώς και τον αναπληρωτή υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού κ. Κώστα Τζαβάρα, τον πρέσβη της Γαλλίας στην Ελλάδα κ. Ζαν-Λουπ Κουν-Ντελφόρζ, το Δήμαρχο Αθηναίων κ. Γιώργο Καμίνη, την πρέσβειρα της Αυστρίας, κα Melitta Schubert.
Παρευρέθηκαν επίσης σημαντικοί άνθρωποι του κινηματογράφου και του πολιτισμού, όπως οι Νίκος Κούνδουρος, Βασίλης Βασιλικός, Γρηγόρης Καραντινάκης, Νίκος Καβουκίδης, Λάκης, Παπαστάθης, Μάρκος Γκαστίν, Φοίβη Οικονομοπούλου, Άννα Νταλάρα, Εμμανουέλλα Παυλίδη, Κατερίνα Ευαγγελάκου, Στέλλα Θεοδωράκη, Θάνος Αναστόπουλος, Μισέλ Βάλεϊ, Εύα Κοταμανίδου, Υβόννη Μαλτέζου, Φώτος Λαμπρινός, Λάκης Παπαστάθης, Μάνος Ζαχαρίας.
Την τελετή άνοιξε η κα Μαρία Κομνηνού, η Γενική Γραμματέας του Δ.Σ. της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, με έναν θερμό χαιρετισμό εκφράζοντας την μεγάλη ικανοποίηση για την υλοποίηση του αφιερώματος στον σπουδαίο Έλληνα δημιουργό. «Έχουν περάσει 45 χρόνια, από τότε που ο Κώστας Γαβράς έφυγε στη Γαλλία για να σπουδάσει κινηματογράφο. Δεν ακολούθησε τις πειραματικές τεχνικές της Nouvelle Vague, αλλά χρησιμοποιώντας στοιχεία θρίλερ και φιλμ νουάρ στράφηκε ήδη από την δεύτερή του ταινία, το Ζ, στον πολιτικό κινηματογράφο. Η δολοφονία του Λαμπράκη (Z), η ιστορία του Άρθουρ Λόντον (Η ομολογία), η δράση του Νταν Μιτριόνε στην Ουρουγουάη (Κατάσταση πολιορκίας), η εξαφάνιση του ακτιβιστή Τσαρλς Χόρμαν κάπου στη Λατινική Αμερική (Αγνοούμενος), αποτέλεσαν τη θεματική των ταινιών οι οποίες έκαναν τον Γαβρά έναν από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες του 20ου αιώνα. Στο πέρασμα στον 21ο αιώνα, αφού μεταφέρει στην οθόνη το περίφημο έργο του Χόχουτ καταγγέλλοντας τη στάση του Βατικανού απέναντι στο Ολοκαύτωμα (Αμήν.), ο Κώστας Γαβράς στρέφεται στα δυο καυτά θέματα της εποχής: την μετανάστευση (Παράδεισος στη Δύση) και τον ρόλο του τραπεζικού κεφαλαίου στην καταστροφή όλων των αξιών του Διαφωτισμού (Το τσεκούρι, Το κεφάλαιο)».
Κλείνοντας η κα Κομνηνού υπογράμμισε πως το αναδρομικό αφιέρωμα στον Κώστα Γαβρά, αποτελεί το πρώτο μέρος ενός κύκλου αφιερωμάτων σε σκηνοθέτες της διασποράς, με σημαντικούς ακόμη σκηνοθέτες να ακολουθούν όπως οι Καζάν, Παπατάκης κ.ά. Το αφιέρωμα εγκαινιάζει επίσης το πρόγραμμα εκδηλώσεων με τίτλο «Η κινηματογραφοφιλία στη Νέα Εποχή», το οποίο βρίσκεται σε διαδικασία ένταξης στο ΕΣΠΑ και ειδικότερα στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Αττικής που διαχειρίζεται σε ό,τι αφορά τον πολιτισμό το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Το λόγο αμέσως μετά πήρε ο αναπληρωτής υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού, κ. Κώστας Τζαβάρας, ο οποίος εξέφρασε το θαυμασμό του για τον άνθρωπο και δημιουργό Κώστα Γαβρά. Μίλησε για το ήθος του που τον ανέδειξε σε αριστοτέχνη της κινηματογραφικής τέχνης, για το ισχυρό πολιτιστικό αποτύπωμα που αφήνει, ενώ τον χαρακτήρισε αγωνιστή-διανοούμενο και εξήρε τον αγώνα του ενάντια σε κάθε μορφή ολοκληρωτισμού. «Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος αποτίνει φόρο τιμής σε ένα μεγάλο Έλληνα. Σ’ έναν Έλληνα ο οποίος υπηρέτησε την τέχνη του κινηματογράφου με τέτοιο ήθος και τέτοια επάρκεια, που δικαιολογημένα να έχει αναδειχθεί ένας αριστοτέχνης αυτής της πολιτισμικής δράσης. Γι’ αυτό και δικαιολογημένα είμαστε περήφανοι που ένας Έλληνας μισό αιώνα μετά, αφήνει στο πέρασμά του από την τέχνη του κινηματογράφου ένα ισχυρό πολιτιστικό αποτύπωμα. Η ζωή του Κώστα Γαβρά, συνέχισε ο κ. Τζαβάρας, αποτελεί την επιτομή του βίου του αιώνιου Έλληνα, που αναζητεί νέους ορίζοντες, ξεπερνά τα όρια της κοινωνίας, διασχίζει σταθμούς και σύνορα και πάνω απ’ όλα είναι αφιερωμένος στον αγώνα για τη δημιουργία. Θεωρώ λοιπόν ότι σ’ αυτήν την όμορφη εκδήλωση όλοι μας αποτίουμε ένα από τα πιο αυτονόητα χρέη που έχουμε. Την ευγνωμοσύνη μας γι’ αυτό που κάνατε και γι’ αυτό που είστε. Να είστε πάντα γερός και πάντα να δημιουργείτε».
Ο αναπληρωτής υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού έκλεισε δανειζόμενος τα λόγια του Καβάφη: «Την ψυχή του δεν την μόλευσαν ευτελείς συνήθειες δεν την μόλευσαν μικροπρέπειες και αδιαφορίες. Αυτό όμως που σήμερα ζητάει από εμάς είναι ο έπαινος του δήμου και των σοφιστών. Πιστεύω ότι αυτό ζητάει η ψυχή του. Ζητάει ακριβώς την αγορά, το θέατρο, ζητάει τα δύσκολα και τα ανεκτίμητα εύγε».
Στη συνέχεια, ο Γάλλος Πρέσβης, κ. Ζαν-Λουπ Κουν-Ντελφόρζ, χαιρέτησε την εκδήλωση, χαρακτηρίζοντας τον Κ. Γαβρά έναν από τους πιο ταλαντούχους και ξεχωριστούς δημιουργούς, τον πιο επιφανή Ελληνογάλλο καλλιτέχνη, με ταινίες που μιλούν για τον κόσμο, αλλά και για τους αγώνες του ίδιου του δημιουργού, τις αμφιβολίες και τα πιστεύω του. «Ακόμη και στο Χόλυγουντ ο Κώστας Γαβράς αποτελεί έναν από τους λίγους κινηματογραφιστές που διεκδίκησαν το ‘final cut’ στις ταινίες τους. Οι ταινίες του Κώστα Γαβρά αποτελούν ιστορικά ντοκουμέντα που μας προστατεύουν από τη λήθη», συνέχισε ο κ. Ντελφόρζ, ενώ τόνισε ότι «η μνήμη είναι εξίσου σημαντική για την αποστολή της Ταινιοθήκης της Γαλλίας της οποίας είστε πρόεδρος από το 2007. Η διατήρηση, αποκατάσταση, μετάδοση, μεταφορά της μνήμης του παγκόσμιου κινηματογράφου στις μελλοντικές γενιές. Μια μεγάλη πρόκληση την οποία μοιράζεστε με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος», επισημαίνοντας τον πολύ σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η Ταινιοθήκη της Ελλάδος.
Τους χαιρετισμούς έκλεισε ο ίδιος ο Κώστας Γαβράς, ο οποίος δήλωσε συγκινημένος για το αφιέρωμα που πραγματοποιείται προς τιμήν του και εξέφρασε την πεποίθηση πως «ο ελληνικός κινηματογράφος πρέπει να συνεχίσει να αναπτύσσεται.. Είναι μια εποχή που είναι απαραίτητο να γίνονται ταινίες, παρ’ όλες τις δυσκολίες, καθώς αποτελούν μια μαρτυρία για το σήμερα και μια μαρτυρία για το μέλλον».
Αμέσως μετά ο Κώστας Γαβράς προλόγισε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, Βαγόνι δολοφόνων (Compartiment tueurs, 1965) λίγο πριν την προβολή της στην κατάμεστη αίθουσα της Ταινιοθήκης της Ελλάδος. «Σ’ αυτή την ταινία, από τη στιγμή που δέχτηκαν να παίξουν ο Υβ Μοντάν και η Σιμόν Σινιορέ, πολλοί άλλοι -γνωστοί σήμερα- ηθοποιοί θέλησαν να εμφανιστούν μου ζήτησαν ρόλους», εξήγησε ο κύριος Γαβράς, ενώ θυμήθηκε και έναν Ιταλό κριτικό, ο οποίος είχε σχολιάσει για την ταινία το 1965, «αποκλείεται ο Γαβράς να είναι νέος σκηνοθέτης -είναι κάποιος παλιός που υπογράφει με αυτό το όνομα».
Το αφιέρωμα πραγματοποιείται σε συνεργασία με τη Γαλλική Πρεσβεία και το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου, το Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και το Τμήμα Κινηματογράφου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
