Το υγιές σπέρμα δυστυχώς δεν είναι δεδομένο και οι άνδρες είναι σημαντικό να κατανοούν το πώς ο τρόπος ζωής τους μπορεί να επηρεάσει την αναπαραγωγική τους υγεία και τι μπορούν να κάνουν για να την ενισχύσουν.
Η υγεία του σπέρματος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες που περιλαμβάνουν την ποσότητα, την κινητικότητα και τη δομή των σπερματοζωαρίων.
Ένας άνδρας είναι πιο πιθανό να είναι γόνιμος εάν το προϊόν μιας μόνο εκσπερμάτισης περιέχει τουλάχιστον 15 εκατομμύρια σπερματοζωάρια ανά ml. Ο πολύ μικρός αριθμός σπερματοζωαρίων ανά εκσπερμάτιση μπορεί να δυσκολέψει τη σύλληψη γιατί είναι πολύ λιγότερα τα σπερματοζωάρια που θα επιχειρήσουν να γονιμοποιήσουν το ωάριο.
Για να μπορέσει ένα σπερματοζωάριο να φτάσει στο ωάριο και να το γονιμοποιήσει πρέπει να έχει καλή κινητικότητα, ώστε να μπορεί να στριφογυρίζει και να κολυμπά κατά μήκος του τραχήλου, της μήτρας και των σαλπίγγων. Ένας άνδρας είναι πιο πιθανό να είναι γόνιμος όταν το 40%των σπερματοζωαρίων του έχει καλή κινητικότητα.
Τα φυσιολογικά σπερματοζωάρια έχουν κεφαλή με σχήμα οβάλ και μακριά ουρά. Η μορφολογία τους μπορεί να μην είναι τόσο σημαντικός παράγοντας όσο η ποσότητα και η κινητικότητα, αλλά όσο πιο πολλά σπερματοζωάρια έχουν φυσιολογικό σχήμα και δομή τόσο περισσότερο αυξάνει η πιθανότητα ένας άνδρας να είναι γόνιμος.
Υπάρχουν διάφοροι ιατρικοί λόγοι που μπορεί να συμβάλουν στην εμφάνιση προβλημάτων της ανδρικής αναπαραγωγικής υγείας. Κάποιες φορές το πρόβλημα εντοπίζεται σε επίπεδο υποθαλάμου και υπόφυσης με αποτέλεσμα να επηρεάζεται το μήνυμα που δίνεται από τον εγκέφαλο στους όρχεις για την παραγωγή τεστοστερόνης και σπερματοζωαρίων, οδηγώντας έτσι στο δευτεροπαθή υπογοναδισμό. Κάποιες άλλες φορές, η υπογονιμότητα μπορεί να οφείλεται σε ένα νόσημα των όρχεων ή σε διαταραχές που σχετίζονται με τη μεταφορά των σπερματοζωαρίων.
Η ηλικία παίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Η ικανότητα των σπερματοζωαρίων να κινούνται και το ποσοστό των φυσιολογικών μορφολογικά σπερματοζωαρίων μειώνονται καθώς αυξάνεται η ηλικία του άνδρα με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η γονιμότητα του. Υπάρχουν μάλιστα μελέτες που δείχνουν ότι οι άνδρες 35-45 χρεώνονται περισσότερο χρόνο για να επιτύχουν σύλληψη σε σύγκριση με τους νεότερους.
Οι ειδικοί ωστόσο επισημαίνουν ότι η τροποποίηση κάποιων σημαντικών παραγόντων του τρόπου ζωής μπορεί να ενισχύσει την αναπαραγωγική υγεία του άνδρα και να προάγει την παραγωγή υγιών σπερματοζωαρίων. Για παράδειγμα:
• Η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους είναι πολύ σημαντική, καθώς ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος έχει συνδεθεί με μειωμένο αριθμό σπερματοζωαρίων και μειωμένη κινητικότητα
• Η υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφής με πολλές επιλογές από φρούτα και λαχανικά τα οποία είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά, μπορεί να ενισχύσει την υγεία του σπέρματος
• Η πρόληψη των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων όπως είναι τα χλαμύδια που μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό αίτιο υπογονιμότητας για τον άνδρα. Ο άνδρας μπορεί να προστατευτεί με τη μείωση του αριθμού των σεξουαλικών συντρόφων και τη συνεπή χρήση προφυλακτικού ή με τη διατήρηση μιας μονογαμικής σχέσης με υγιή σύντροφο.
• Η διαχείριση του στρες είναι σημαντική γιατί το στρες μπορεί να επηρεάσει τη σεξουαλική λειτουργία, καθώς και την παραγωγή των ορμονών που χρειάζονται για την παραγωγή σπέρματος
• Η ήπια φυσική δραστηριότητα μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα των ισχυρών αντιοξειδωτικών ενζύμων που προστατεύουν το σπέρμα.
Το σπέρμα μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευάλωτο σε περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως είναι η έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες ή σε τοξικά χημικά. Για να προστατεύσει λοιπόν ο άνδρας τη γονιμότητά του πρέπει:
• Να διακόψει το κάπνισμα. Οι καπνιστές είναι πιο πιθανό να έχουν μικρότερα ποσοστά σπερματοζωαρίων. Παράλληλα, το κάπνισμα μπορεί επίσης να μειώσει την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων και να προκαλέσει την παραμόρφωσή τους. Ο άνδρας που θέλει να τεκνοποιήσει λοιπόν καλό είναι λοιπόν να ζητήσει από τον ιατρό του βοήθεια για τη διακοπή του καπνίσματος.
• Να περιορίσει την κατανάλωση αλκοόλ γιατί οι μεγάλες ποσότητες μπορεί να οδηγήσουν στη μειωμένη παραγωγή τεστοστερόνης και σπερματοζωαρίων, καθώς και στην εμφάνιση στυτικής δυσλειτουργίας.
• Να αποφεύγει τη χρήση λιπαντικών κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης γιατί τα μέχρι τώρα ευρήματα δείχνουν ότι επηρεάζουν τη γονιμότητα, αν και χρειάζεται περεταίρω ερεύνα προκειμένω να υπάρξουν σαφή συμπεράσματα. Εάν είναι απαραίτητο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα προϊόν που είναι φιλικό προς την αναπαραγωγική υγεία, όπως είναι το Pre-Seed, ενώ επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί έλαιο κανόλα ή babyoil.
• Να μιλήσει με τον ιατρό του σχετικά με την αγωγή που λαμβάνει. Κάποια φάρμακα, όπως είναι οι αναστολείς των καναλιών ασβεστίου, τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, τα αντιανδρογόνα και τα αναβολικά στεροειδή μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στην αναπαραγωγική υγεία. Εάν ο άνδρας λαμβάνει χημειοθεραπεία η ακτινοθεραπεία για την αντιμετώπιση καρκίνου, είναι σημαντικό να γνωρίζει ότι οι επιπτώσεις της θεραπείας στην γονιμότητά του μπορεί να είναι μη αναστρέψιμες και γι αυτό είναι σημαντικό να συζητήσει με τον ιατρό του την κατάψυξη σπερματοζωαρίων πριν την υποβολή του σε αυτή.
• Να προφυλάσσεται από τις τοξίνες. Η έκθεση του άνδρα σε παρασιτοκτόνα ή άλλα τοξικά χημικά μπορεί να επηρεάσει τόσο την ποσότητα όσο και την ποιότητα του σπέρματος. Εάν η έκθεση του σε αυτά είναι μέρος της εργασίας του πρέπει να γίνεται με όλα τα προστατευτικά μέτρα που περιλαμβάνουν τον ειδικό ρουχισμό και εξοπλισμό, έτσι ώστε να αποφευχθεί η δερματική επαφή με τις ουσίες.
• Να διατηρεί τη θερμοκρασία του όσχεου χαμηλή γιατί έχει βρεθεί ότι η αυξημένη θερμοκρασία μπορεί να μειώσει την παραγωγή σπέρματος. Η επιλογή άνετων εσωρούχων, η μείωση του χρόνου σε καθιστή στάση, η αποφυγή της σάουνας και του χαμάμ και η αποφυγή της επαφής του όσχεου με θερμές επιφάνειες, όπως είναι το laptop, ενδέχεται να συμβάλλουν στην ενίσχυση της ποιότητας του σπέρματος.
Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής και η αποφυγή των παραγόντων που βλάπτουν τη γονιμότητα μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά τις πιθανότητες ενός ζευγαριού να τεκνοποιήσει. Εάν όμως ένα ζευγάρι μετά από ένα χρόνο ελεύθερων επαφών δεν έχει καταφέρει να συλλάβει, καλό είναι να απευθυνθεί σε ειδικό για να προχωρήσει σε έναν έλεγχο γονιμότητας. Ο εδικός θα εντοπίσει το πρόβλημα εάν υπάρχει και θα προτείνει τις εναλλακτικές που θα δώσουν τη δυνατότητα στο ζευγάρι να τεκνοποίησει.
Πηγή : mayoclinic
Το άρθρο επιμελήθηκε ο Κ.Κωνσταντινίδης, Χειρουργός, Ουρολόγος-Ανδρολόγος, Πρόεδρος του Ανδρολογικού Ινστιτούτου Αθηνών, www.andrologia.gr
