Η δομή της πολιτικής ισοδυναμίας μεταξύ της Δύσης και των μη δυτικών χωρών ενισχύεται ολοένα και περισσότερο και καθίσταται σημαντικό χαρακτηριστικό της παγκόσμιας πολιτικής κατά την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Φυσικά, ο κόσμος το 2023 δεν θα είναι ήπιος, αλλά σε κάθε περίπτωση, εν μέσω της “αποδυτικοποίησης”, μεγάλες αλλαγές που δεν έχουν παρατηρηθεί εδώ και έναν αιώνα θα συνεχίσουν να εξελίσσονται με μη αναστρέψιμο τρόπο.
Η παγκόσμια σημασία του 2022 έχει υποτιμηθεί κατάφωρα. Η σημασία της χρονιάς αυτής για την παγκόσμια ιστορία υπερβαίνει κατά πολύ εκείνη του 2001, όταν σημειώθηκαν οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ή του 2008, όταν ξέσπασε η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση. Μπορεί να συγκριθεί με το 1991, όταν έληξε ο Ψυχρός Πόλεμος. Αν υπάρχει μια λέξη-κλειδί, αυτή είναι η “αποδυτικοποίηση”.
Η “αποδυτικοποίηση” το 2023 δεν περιορίζεται στη χρήση ριζοσπαστικών στρατιωτικών μεθόδων από τη Ρωσία για να προσπαθήσει να σπάσει τη διεθνή τάξη που κυριαρχείται από την ηγεμονία των ΗΠΑ – στην πραγματικότητα, αφού αντέχει δεκάδες χιλιάδες δυτικές κυρώσεις, η Ρωσία επιταχύνει την ανατολική της πολιτική και την ολοκλήρωση της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης – οι μη δυτικές χώρες επιδεικνύουν πρωτοφανή ανεξαρτησία καθώς και κοινή δυναμική.
Στην Κίνα, μετά την επιτυχή σύγκληση του 20ου Εθνικού Συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, αυτή η ανερχόμενη δύναμη προσπαθεί με κάθε τρόπο να ξεπεράσει τις συνέπειες του Κόβιντ-19 και της οικονομικής ύφεσης και συνεχίζει να κινείται σταθερά προς τον στόχο να είναι μια σύγχρονη σοσιαλιστική δύναμη το 2050.
Ωστόσο, η Κίνα δεν είναι η μόνη που ακολουθεί μια ανεξάρτητη πορεία για την προώθηση της δικής της στρατηγικής ανόδου, αλλά και οι περισσότερες μη δυτικές χώρες.
Στη Λατινική Αμερική, ο αριστερός ηγέτης Λούλα κέρδισε και πάλι τις προεδρικές εκλογές στη Βραζιλία μετά από μια δεκαετία και πλέον. Δεδομένου ότι αριστερές κυβερνήσεις στο Μεξικό, την Αργεντινή, το Περού, τη Χιλή, την Ονδούρα, την Κολομβία και άλλες χώρες έχουν έρθει στην εξουσία, μπορούμε να πούμε ότι χώρες που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 80% του πληθυσμού της Λατινικής Αμερικής έχουν “στραφεί προς τα αριστερά” τα τελευταία χρόνια. Υποστηρίζουν τόσο τη διατήρηση των αποστάσεων από τις ΗΠΑ όσο και την προώθηση της διαδικασίας ανεξαρτησίας και ολοκλήρωσης της Λατινικής Αμερικής.
Στη Νοτιοανατολική Ασία, οι χώρες της ASEAN φιλοξένησαν με επιτυχία τη σύνοδο κορυφής της ASEAN, τη σύνοδο κορυφής της G20 και τη σύνοδο του APEC στα τέλη του 2022, διατηρώντας την ίδια απόσταση από την Κίνα και τις ΗΠΑ, και μέσω της περιφερειακής αλληλεγγύης και της οικονομικής ζωτικότητας ενίσχυσαν διαρκώς μια πολυπόθητη “κεντρικότητα”.
Στην Κεντρική Ασία, το 2022, οι πέντε χώρες συνέχισαν να ενισχύουν τον μηχανισμό διαβούλευσης των αρχηγών κρατών και υπέγραψαν μια σειρά σημαντικών εγγράφων, όπως η “Συνθήκη ανάπτυξης, φιλίας, καλής γειτονίας και συνεργασίας του 21ου αιώνα για την Κεντρική Ασία”, κρατώντας ίσες αποστάσεις από τη Ρωσία, τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και άλλες ισχυρές χώρες, οδηγώντας την περιφερειακή ολοκλήρωση της Κεντρικής Ασίας σε ένα νέο στάδιο.
Στη Μέση Ανατολή, 22 χώρες του αραβικού κόσμου, αφού βίωσαν τον λεγόμενο “πόλεμο κατά της τρομοκρατίας” της Ουάσινγκτον και την “αραβική άνοιξη” κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, άρχισαν να επικεντρώνονται στον στρατηγικό μετασχηματισμό της ανεξαρτησίας και στην “μονοσήμαντη ανάπτυξη”. Για παράδειγμα, χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ έχουν το “Όραμα 2030”, ενώ το “Σχέδιο 2035” του Ιράκ, το “Όραμα 2035” του Κουβέιτ, το “Όραμα 2040” του Ομάν και το “Όραμα 2050” των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων αυξάνουν τις αναπτυξιακές προσδοκίες του αραβικού κόσμου. Στα τέλη του 2022, το Παγκόσμιο Κύπελλο στο Κατάρ, η Σύνοδος Κορυφής Κίνας-Αραβικών Κρατών και η Σύνοδος Κορυφής του Συμβουλίου Συνεργασίας Κίνας-Αραβικών Κρατών του Κόλπου ανέβασαν την παγκόσμια επιρροή του αραβικού κόσμου σε πρωτοφανή ύψη.
Στην Αφρική, το 2022 σηματοδότησε την εικοστή επέτειο από την ίδρυση της Αφρικανικής Ένωσης και η αναπτυξιακή στρατηγική “Ενωμένη αυτοβελτίωση, ανεξάρτητη ανάπτυξη” είναι πιο σταθερή.
Πολλές περιφερειακές δυνάμεις τρέφουν επίσης το όνειρο να γίνουν μεγάλη δύναμη και κρατούν την απαραίτητη απόσταση από τη Δύση. Για παράδειγμα, η Τουρκία εκμεταλλεύτηκε τη σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για να ενισχύσει συνολικά την παγκόσμια επιρροή της.
Η Ινδία αναζητά μια ισορροπία μεταξύ Ανατολής και Δύσης και έχει αντέξει την πίεση της Δύσης να υιοθετήσει τις κοινές κυρώσεις της κατά της Ρωσίας, διατήρησε μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική σχετικής συνεργασίας με την Κίνα και τη Ρωσία και συνεχίζει να αναλαμβάνει την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και της G20 στο τέλος του 2022, αντιμετωπίζοντας μια τεράστια ευκαιρία να ενισχύσει την επιρροή των παγκόσμιων δυνάμεων.
Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης περιγράφουν πάντα το σενάριο G2 του ανταγωνισμού Κίνας-ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα, η πραγματική κατάσταση είναι ότι ο κόσμος παρουσιάζει ένα διττό σενάριο “δυτικής ηγεμονίας” έναντι “αποδυτικοποιημένης ανεξάρτητης ανάπτυξης”.
Η Δύση δεν έχει τρόπο να σταματήσει αυτή την τάση. Σε πολλές από τις μείζονες διεθνείς κρίσεις που συνέβησαν τον περασμένο αιώνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν παγκόσμιος ηγέτης, μέχρι την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Στην κρίση του Κόβιντ-19 και στην κρίση στην Ουκρανία, η ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών δεν μπορεί να πείσει τον κόσμο. Αντιθέτως, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν πρωτοφανείς μεγάλες προκλήσεις στον δικό τους αγώνα κατά του Covid-19, στις φυλετικές συγκρούσεις, στην επιδίωξη οικονομικής ανάκαμψης και στη διατήρηση της πολιτικής τάξης.
Το μερίδιο της Ευρώπης στην παγκόσμια οικονομία έχει μειωθεί σε χαμηλό επίπεδο που δεν έχει παρατηρηθεί από τον 19ο αιώνα. Το 2022, το ΑΕΠ της Ινδίας θα ξεπεράσει αυτό του Ηνωμένου Βασιλείου και ένας Ινδός θα γίνει πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου. Κάποιοι το αποκαλούν “αντεπίθεση της αποικιοκρατούμενης γης”, αν όχι εκδίκηση.
Το 2020, η Κίνα κατέλαβε την πρώτη θέση στον κόσμο ως πηγή ΑΞΕ, έχοντας ήδη καταλάβει την πρώτη θέση στην αξία της βιομηχανικής παραγωγής και στο συνολικό εμπόριο αγαθών. Για πρώτη φορά στην ιστορία, οι ΗΠΑ και οι δυτικές χώρες δεν μπορούν πλέον να ισχυρίζονται ότι είναι οι κορυφαίες πηγές ξένων επενδύσεων.
Τα τελευταία χρόνια, η Κίνα έχει επίσης συχνά ξεπεράσει τις δυτικές χώρες στην προσέλκυση ξένων κεφαλαίων, επιδεικνύοντας ένα πρωτοφανές εθνικό πλεονέκτημα με τα πιο ελκυστικά διεθνή κεφάλαια. Μπορεί να φανεί ότι το “κεφάλαιο” δεν είναι πάντα κλειδωμένο στη Δύση.
Το 2022 τέθηκε σε ισχύ η Περιφερειακή Συμφωνία Συνολικής Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης (RCEP) η οποία αντανακλά την απώλεια του μονοπωλίου της Δύσης στο διεθνές ελεύθερο εμπόριο.
Η “ανεξαρτητοποίηση” της πολιτικής ανάπτυξης και η “αποδυτικοποίηση” των περιφερειακών οικονομιών συνοδεύονται από την “απο-δολαριοποίηση” του παγκόσμιου εμπορίου και την “απο-αμερικανοποίηση” της τεχνολογίας.
Το δεύτερο τρίμηνο του 2022, το μερίδιο του δολαρίου ΗΠΑ στα διεθνή συναλλαγματικά διαθέσιμα αντιστοιχούσε στο 59,53%, πολύ λιγότερο από το 72,7% που αντιστοιχούσε το 2001- έχει πέσει στο χαμηλότερο σημείο του από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, οι ΗΠΑ και οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν επίσης χάσει το απόλυτο μονοπώλιο στην έξυπνη τεχνολογία, την κβαντική πληροφορική, τα μεγάλα δεδομένα, το 5G κ. λπ.
Από την ολοκλήρωση των περιφερειακών οικονομιών έως την ενισχυμένη παγκόσμια επιρροή, και από τη διπλωματική ανεξαρτησία έως τις προσδοκίες για μελλοντική ανάπτυξη, δεν υπήρξε ποτέ άλλη περίοδος στην παγκόσμια ιστορία όπως οι αρχές της δεκαετίας του 2020, όπου ο μη δυτικός κόσμος παρουσιάζει τόσο σθένος στην ανάπτυξή του και ζωτικότητα στην ανεξάρτητη ανάπτυξή του.
Η άνθηση των μη δυτικών χωρών δεν απαντά αναγκαστικά στη δυτική ηγεμονία με αντιπαράθεση, συγκρούσεις ή ελέγχους και ισορροπίες. Αντιθέτως, όλοι τους επικεντρώνονται στο να απαλλαγούν από τον δυτικό έλεγχο, να θεωρήσουν τα δικά τους εθνικά συμφέροντα ως στρατηγικό κέντρο και να βασιστούν στην πολιτική αφύπνιση. Η διεθνής πολιτική δημοκρατία και ο αμοιβαίος σεβασμός είναι τα κύρια αιτήματα των μη δυτικών χωρών. Η δομή της πολιτικής ισοδυναμίας μεταξύ της Δύσης και των μη δυτικών χωρών ενισχύεται ολοένα και περισσότερο και καθίσταται σημαντικό χαρακτηριστικό της παγκόσμιας πολιτικής κατά την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Φυσικά, ο κόσμος το 2023 δεν θα είναι ήπιος, αλλά σε κάθε περίπτωση, εν μέσω της “αποδυτικοποίησης”, μεγάλες αλλαγές που δεν έχουν παρατηρηθεί εδώ και έναν αιώνα θα συνεχίσουν να εξελίσσονται με μη αναστρέψιμο τρόπο.
