Η δραματική μείωση του πληθυσμού στα χωριά της Ελλάδος και η μηδενική απορρόφηση σημαντικών κονδυλίων, σε συνδυασμό με την έλλειψη γραμματειακής υποστήριξης και έλλειψη αυτόνομης τεχνικής υπηρεσίας, οδήγησε στην συνένωση κοινοτήτων σε μεγάλους Δήμους.
Νόμος Καποδίστρια ή Σχέδιο Καποδίστρια είναι η συνηθισμένη ονομασία του νόμου (2539/1997) του Ελληνικού Κράτους, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 244/τ.Α’/1997.
Σύμφωνα με αυτό, έλαβε χώρα συνένωση κοινοτήτων σε μεγαλύτερους δήμους, με σκοπό τη βελτιστοποίηση της δημόσιας διοίκησης στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Η Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας που προέκυψε με τον νόμο αυτό, ίσχυσε μέχρι το τέλος του 2010, οπότε και αντικαταστάθηκε από την νέα διοικητική διαίρεση, που προβλέπει το σχέδιο Καλλικράτης, το οποίο δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 87/τ.Α’/2010.
Παλαιότερα, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ίδρυσε κοινότητες με το Διάταγμα “περὶ ἐνάρξεως τῆς ἰσχύος τῶν ἄρθρων 1 έως 18,. 200 και 210 τοῦ νόμου ΔΝΖ’ (ὑπ’ ἀριθ. 4057) 1912 «Περί Δήμων και Κοινοτήτων»” ΦΕΚ 256Α – 28/08/1912 , διότι είχε αυξηθεί ο πληθυσμός στα χωριά και κατά πολλούς, αποσκοπούσε στην αποδυνάμωση των τότε πανίσχυρων δημάρχων, με την πολυδιάσπαση σε πολλά μικρά κέντρα εξουσίας.
Σήμερα, τα τοπικά συμβούλια κοινοτήτων δεν καταρτίζουν προϋπολογισμό, δεν έχουν οικονομική αυτονομία και γραμματειακή υποστήριξη, δεν μπορούν να αποφασίσουν για έργα, αλλά θεωρούνται γνωμοδοτικα όργανα του δήμου και παραρτήματα του ενιαίου Δήμου, με ιεραρχικά ανώτερο- εποπτεύοντα τον εκάστοτε Δήμαρχο.
Ο Δήμαρχος έχει ποινική ευθύνη, για σοβαρές πράξεις ή παραλείψεις τοπικής κοινότητας.
Νομικά, θεωρούνται παραρτήματα του ενιαίου Δήμου, με επικεφαλή τον εκάστοτε Δήμαρχο.
Το Συμβούλιο στα όρια της Τοπικής Κοινότητας ασκεί τις ακόλουθες αρμοδιότητες:
1. Διατυπώνει γνώμη- προτάσεις στο Δημοτικό Συμβούλιο για:
α) τον ορισμό των υπηρεσιακών μονάδων του Δήμου που υπάρχει ανάγκη να λειτουργήσουν στην περιφέρειά του,
β) την αξιοποίηση των ακινήτων του Δήμου που βρίσκονται στην Τοπική Κοινότητα,
γ) την πολεοδομική ανάπτυξη και ανάπλαση της περιοχής,
δ) τον τρόπο διάθεσης των βοσκήσιμων εκτάσεων που βρίσκονται στην περιφέρεια της Τοπικής Κοινότητας,
ε) την εκμίσθωση, χωρίς δημοπρασία, δημοτικών δασικών εκτάσεων που βρίσκονται στην περιφέρεια της Τοπικής Κοινότητας,
στ) την εκποίηση, εκμίσθωση, δωρεάν παραχώρηση χρήσης, ανταλλαγή και δωρεά, περιουσιακών στοιχείων του Δήμου που βρίσκονται στα όρια της Τοπικής Κοινότητας.
2.Προτείνει στην Επιτροπή Ποιότητας Ζωής:
α) τους χώρους λειτουργίας των λαϊκών αγορών και τις θέσεις, που επιτρέπεται η άσκηση υπαίθριου στάσιμου εμπορίου, η λειτουργία των εμποροπανηγύρεων, των χριστουγεννιάτικων αγορών και, γενικά, των υπαίθριων εμπορικών δραστηριοτήτων στην περιφέρειά του
β) τους χώρους στάθμευσης οχημάτων.
3. Με αιτιολογημένη απόφασή του, που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία των μελών του, εισηγείται στο Δημοτικό Συμβούλιο, όταν ληφθεί από αυτό σχετική απόφαση, για τη χορήγηση χρηματικών βοηθημάτων και ειδών διαβίωσης ή περίθαλψης σε οικονομικά αδύνατους κατοίκους και πολύτεκνους, καθώς και τη μείωση δημοτικών φόρων ή τελών ή απαλλαγή από αυτούς για τα προβλεπόμενα από τις ισχύουσες διατάξεις πρόσωπα, καθώς και τα πρόσωπα, που χρήζουν «βοήθειας στο σπίτι» και «διοικητικής βοήθειας».
4. Η αποδοχή κληροδοτήματος, κληρονομιάς ή δωρεάς, η οποία διατίθεται ρητά και αποκλειστικά για Τοπική Κοινότητα, γίνεται από την Οικονομική Επιτροπή μετά από σύμφωνη γνώμη του οικείου Συμβουλίου.
5. Προωθεί τον εθελοντισμό και συνεργάζεται με ομάδες εθελοντών και συλλόγους για την εξυπηρέτηση των αναγκών της Τοπικής Κοινότητας (παρ.1-5 άρθρο 84 Ν.3852/2010).
Σύμφωνα με το άρθρο 85 του Νόμου “Καλλικράτη” 3852/2010,τέυχος πρώτο,Αρ.φύλλου 87, ο πρόεδρος τοπικής κοινότητας με ευθύνη του αρμοδίου Αντιδημάρχου, υποχρεούται να διοργανώνει ετήσια τακτική Γενική Συνέλευση κατοίκων κάθε τοπικής κοινότητας, ώστε οι κάτοικοι να συμμετέχουν δημοκρατικά στην λήψη αποφάσεων, να υποβάλουν προτάσεις στην δημοτική αρχή,να πραγματοποιηθεί ένας γόνιμος δημοκρατικός διάλογος και να συναποφασίζουν τον προγραμματισμό συγκεκριμένων έργων της τοπικής κοινότητας.
Μάλιστα, ο νόμος αναγράφει «Γενική Συνέλευση κατοίκων, τουλάχιστον μία φορά κατ’έτος».
Οι αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης κατοίκων, κοινοποιούνται εγγράφως στο δημοτικό συμβούλιο και στον δήμαρχο.
Στην γενική συνέλευση κατοίκων, προσκαλούνται εγκαίρως οι κάτοικοι και οι σύλλογοι – φορείς του χωριού, ενώ ο τόπος και χρόνος της γενικής συνέλευσης κατοίκων ανακοινώνεται έγκαιρα.
Το τοπικό συμβούλιο εισηγείται- προτείνει στην Εκτελεστική Επιτροπή τις δράσεις και τα έργα τοπικού χαρακτήρα, που πρέπει να περιλαμβάνει το επιχειρησιακό πρόγραμμα του Δήμου, ανάλογα με τις ανάγκες των κατοίκων της περιφέρειάς του (άρθρο 86 παρ.4 Ν.3852/2010).
Καταρτίζει σχέδιο προϋπολογισμού εξόδων της Κοινότητας που, κατόπιν ελέγχου από την οικεία Οικονομική Επιτροπή, εντάσσεται στο σχέδιο προϋπολογισμού του Δήμου (άρθρο 86 παρ.2 Ν.3852/2010).
Το Δημοτικό Συμβούλιο στην αρχή κάθε δημοτικής περιόδου, με απόφασή του που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών του, μπορεί να αναθέτει στα Συμβούλια Τοπικών Κοινοτήτων την άσκηση και άλλων αρμοδιοτήτων, εκτός από:
i. την έκδοση κανονιστικών πράξεων,
ii. την επιβολή φόρων, τελών και δικαιωμάτων,
iii. τη σύναψη δανείων,
iv. τη σύσταση και λειτουργία δημοτικών ιδρυμάτων και λοιπών δημοτικών νομικών προσώπων, καθώς και για την εκλογή των μελών των συλλογικών οργάνων που τα διοικούν και
v. τις αποφάσεις που κατά ειδικές διατάξεις λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία των μελών του Δημοτικού Συμβουλίου.
Η απόφαση αυτή αναρτάται στην ιστοσελίδα του Δήμου και δημοσιεύεται σε μία (1) τουλάχιστον εφημερίδα του νομού (παρ.6 άρθρο 84 Ν.3852/2010).
Αν για οποιονδήποτε λόγο το Συμβούλιο της Τοπικής Κοινότητας δεν ασκεί τις παραπάνω αρμοδιότητες, τότε τις ασκεί ο Δήμος με τα αρμόδια όργανά του. Σχετική διαπιστωτική πράξη εκδίδει το Δημοτικό Συμβούλιο, μετά από σχετική εισήγηση του κατά τόπο αρμόδιου Αντιδημάρχου (παρ.7 άρθρο 84 Ν.3852/2010).
Στις Τοπικές Κοινότητες στις οποίες εκλέγεται Τοπικός Εκπρόσωπος, αυτός ασκεί και τις αρμοδιότητες του Συμβουλίου της Τοπικής Κοινότητας (παρ.8 άρθρο 84 Ν.3852/2010).
Η Αποκεντρωμένη Διοίκηση ως κρατική εποπτεύουσα αρχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης:
Οι Αποκεντρωμένες διοικήσεις εποπτεύουν τον πρώτο και δεύτερο βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης ως προς την εφαρμογή των Νόμων του κράτους.
Κύρια αποστολή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, είναι ο έλεγχος τήρησης της νομιμότητας από την τοπική αυτοδιοίκηση.
Οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις έχουν διοικητική και οικονομική αυτονομία και έχουν αρμοδιότητες στον πολεοδομικό, περιβαλλοντικό και ενεργειακό τομέα, στη δασοκομία, στη μετανάστευση και στην ιθαγένεια.
Η Αποκεντρωμένη Διοίκηση αποτελεί βαθμίδα της Eλληνικής Δημόσιας Διοίκησης, η οποία συστάθηκε το 2011, όταν τέθηκε σε ισχύ η νέα διοικητική διαίρεση του Προγράμματος «Καλλικράτης».
Σύμφωνα με το Σύνταγμα, η Διοίκηση του Κράτους οργανώνεται στην βάση :
(α) της Διοικητικής Αποκέντρωσης, άρθρο 101 «Η διοίκηση του Κράτους οργανώνεται σύμφωνα με το αποκεντρωτικό σύστημα» και
(β) της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, άρθρο 102 «Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού».
Επομένως, η σύσταση και λειτουργία των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων προκύπτει ως Συνταγματική Επιταγή.
Oι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις είναι αυτοτελείς διοικητικές μονάδες αρμόδιες με αποστολή τις εκτελεστικές και ελεγκτικές δραστηριότητες του κράτους στην περιοχή ευθύνης τους.
Ειδικότερα η Αποκεντρωμένη Διοίκηση διαχειρίζεται:
-Κρατικές υποθέσεις που για συνταγματικούς λόγους δεν μπορούν να διεκπεραιωθούν από την τοπική αυτοδιοίκηση (έλεγχος νομιμότητας των πράξεων της τοπικής αυτοδιοίκησης, προστασία δασών, διαχείριση της δημόσιας περιουσίας και του κρατικού πλούτου κλπ)
-Κρατικές υποθέσεις που σταδιακά αποκεντρώνονται από την κεντρική διοίκηση, με στόχο τη δημιουργία ενός επιτελικού και ευέλικτου κράτους.
-Κρατικές υποθέσεις που αποβλέπουν στην άμεση και ποιοτική εξυπηρέτηση του πολίτη.
«Με το αρ. 28 του Ν. 4325/2015 καταργήθηκε η διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 6 του Ν.3852/2010 και σε κάθε Αποκεντρωμένη Διοίκηση συστήθηκε θέση προϊσταμένου, που φέρει τον τίτλο «Συντονιστής Αποκεντρωμένης Διοίκησης».
Η εν λόγω θέση είναι αντίστοιχη με εκείνη προϊσταμένου Γενικής Διεύθυνσης Υπουργείου και ο Συντονιστής Αποκεντρωμένης Διοίκησης διορίζεται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών.
Ο Συντονιστής Αποκεντρωμένης Διοίκησης εκπροσωπεί την Αποκεντρωμένη Διοίκηση και προΐσταται των υπηρεσιών και των υπαλλήλων αυτής.
Κατευθύνει, συντονίζει, εποπτεύει και ελέγχει τη δράση των υπηρεσιών και των υπαλλήλων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης.
Ασκεί τις αρμοδιότητες, που ασκούσε ο Γενικός Γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης ή ο Γενικός Γραμματέας της Περιφέρειας, καθώς και κάθε άλλη αρμοδιότητα, που απονέμεται σε αυτόν ή σε υπηρεσία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης βάσει νόμου.
Είναι πειθαρχικώς προϊστάμενος των υπαλλήλων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης και μπορεί να επιβάλει την ποινή του προστίμου έως και τις αποδοχές δύο μηνών.
Ο Συντονιστής Αποκεντρωμένης Διοίκησης, για θέματα που αναφέρονται στην υπηρεσιακή του κατάσταση υπάγεται στον Υπουργό Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης.
Επίσης, υπάγεται στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου του άρθρου 160 του Υπαλληλικού Κώδικα.
Την πειθαρχική εξουσία στον Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης ασκούν:
α. Ο Υπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης.
β. Το Δευτεροβάθμιο Πειθαρχικό Συμβούλιο.
Ο Υπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης μπορεί να επιβάλει στον Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης την ποινή του προστίμου έως τις αποδοχές ενός μηνός.
Το Δευτεροβάθμιο Πειθαρχικό Συμβούλιο δύναται να επιβάλει οποιαδήποτε πειθαρχική ποινή. Κατά των αποφάσεων του Δευτεροβάθμιου Πειθαρχικού Συμβουλίου, που επιβάλλουν οποιαδήποτε πειθαρχική ποινή στον Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης ασκείται προσφυγή ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Την πειθαρχική εξουσία στους υπαλλήλους της Αποκεντρωμένης Διοίκησης ασκούν:
α. Ο Συντονιστής της Αποκεντρωμένης Διοίκησης.
β. Ο προϊστάμενος Γενικής Διεύθυνσης.
γ. Ο προϊστάμενος Διεύθυνσης.
δ. Το κοινό Πειθαρχικό Συμβούλιο των υπαλλήλων του Υπουργείου Εσωτερικών, των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και των φορέων που υπάγονται σε αυτές.
ε. Το Δευτεροβάθμιο Πειθαρχικό Συμβούλιο για τους Προϊσταμένους των Γενικών Διευθύνσεων.
Ο Συντονιστής της Αποκεντρωμένης Διοίκησης με απόφασή του, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, δύναται να μεταβιβάζει στους προϊσταμένους των οργανικών μονάδων της ορισμένες από τις αρμοδιότητές του ή το δικαίωμα υπογραφής «με εντολή Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης».
Σε περίπτωση έκδοσης διοικητικής πράξης με βάση την προηγούμενη παράγραφο,αναφέρεται στο προοίμιο η εξουσιοδοτική πράξη.
Η κανονιστική πράξη για την ανάθεση αρμοδιοτήτων ή για την εξουσιοδότηση υπογραφής παραμένει σε ισχύ μέχρι την ανάκλησή της.
Τα οριζόμενα στην υπ’ αριθμ. ΔΙΔΚ/Φ1/2/27098/12.10.2007 απόφαση (Β’ 2023), όπως τροποποιήθηκε με την υπ’ αριθμ. 2778/27.1.2014 όμοια (Β’ 267) που αφορούν στον Γενικό Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης εφαρμόζονται αναλογικά και για τον Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης».
α. Αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης για το χειρισμό των θεμάτων υπηρεσιακής κατάστασης και πειθαρχικού ελέγχου του Συντονιστή είναι το Τμήμα Οργάνωσης Αποκεντρωμένων Διοικήσεων της Διεύθυνσης Οργάνωσης και Λειτουργίας Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, το οποίο εφεξής μετονομάζεται σε «Τμήμα Οργάνωσης και Λειτουργίας Αποκεντρωμένων Διοικήσεων».
β. Κατά πράξεων του Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης που αφορούν στην άσκηση αρμοδιοτήτων του ως προϊσταμένου των υπηρεσιών και του προσωπικού της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, η προβλεπόμενη από το τελευταίο εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 1 του ν. 2503/ 1997 ειδική διοικητική προσφυγή ασκείται ενώπιον του Υπουργού Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης.
Σε περίπτωση μη ανανέωσης της θητείας του Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης, ο υπάλληλος επανέρχεται στο φορέα της οργανικής του θέσης, στον οποίο υπηρετούσε πριν από την επιλογή του και καταλαμβάνει προσωποπαγή θέση προϊσταμένου Γενικής Διεύθυνσης, χωρίς να λαμβάνει το επίδομα θέσης προϊσταμένου Γενικής Διεύθυνσης, μέχρις ότου κενωθεί αντίστοιχη οργανική θέση.
Κατά το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα, τα καθήκοντά του καθορίζονται με απόφαση του αρμοδίου για το διορισμό οργάνου του φορέα της οργανικής του θέσης.
Ο χρόνος της θητείας του Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης λογίζεται ως χρόνος πραγματικής υπηρεσίας στην οργανική θέση του υπαλλήλου για κάθε συνέπεια.
Σε περίπτωση παράβασης καθήκοντος Δημάρχου της χώρας ή ζημίας εις βάρος του Δημοσίου: Ο συγκεκριμένος δήμαρχος εκπίπτει από το αξίωμα του και τιμωρείται ποινικά. Η διαδικασία της δίωξης, ξεκινά με καταγγελία στον αρμόδιο Εισαγγελέα ή στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση ή στο υπουργείο Εσωτερικών ή στην εθνική αρχή διαφάνειας ή στην διεύθυνση οικονομικής Αστυνομίας ή στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου ή στο υπουργείο Δικαιοσύνης.
Τα τοπικά συμβούλια χωριών, έχουν γνωμοδοτικό χαρακτήρα ως γνωμοδοτικα όργανα και η ποινική ευθύνη βαρύνει αποκλειστικά τον εκάστοτε Δήμαρχο. Ζημία εις βάρος του δημοσίου, δεν στοιχειοθετείται μονάχα από παράνομες πράξεις, αλλά και από νόμιμες ενέργειες, όταν το Δημόσιο θα μπορούσε να αποκομίσει περισσότερα οφέλη, ακολουθώντας διαφορετική οδό.
Εάν η απόφαση Δημάρχου, στηρίχθηκε σε εισήγηση ή γνωμοδότηση του τοπικού συμβουλίου, επιτρέπεται προσωπική έγκληση ή αγωγή αποζημίωσης σε μέλος του τοπικού συμβουλίου που επικύρωσε την εισήγηση ή γνωμοδότηση, ανεξάρτητα από την ευθύνη του δημάρχου.
