Ζούμε σε κοσμοϊστορικές εποχές, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία γι’ αυτό. Η παγκόσμια οικονομία έχει βυθιστεί για τα καλά σε μια παρατεταμένη κρίση, που θυμίζει αρκετά το περιβόητο «Κραχ του 1929», όταν ξαφνικά τη «Μαύρη Πέμπτη» στις 29 Οκτωβρίου του 1929, χρηματιστήρια, τράπεζες και επιχειρήσεις κατέρρευσαν ως χάρτινοι πύργοι και χρεοκόπησαν.
Παρά τις όποιες ομοιότητες με το «Κραχ του 1929» οι πιο ψύχραιμοι αναλυτές παρομοιάζουν την παρούσα οικονομική κρίση του (καζινο)καπιταλισμού με την κρίση που οδήγησε στην κατάρρευση τον λεγόμενο «υπαρκτό σοσιαλισμό» κατά την τριετία 1989-1992. Σύμφωνα με το νομπελίστα οικονομολόγο, Τζόζεφ Στίγκλιτς, που προέβλεψε πριν από χρόνια την παρούσα κρίση: «Τα γεγονότα του Σεπτεμβρίου του 2008 θα είναι για τον φονταμενταλισμό των αγορών ό,τι υπήρξε και η πτώση του Τείχους του Βερολίνου για τον κομμουνισμό». Μέσα σ’ αυτό το κλίμα αναζωπυρώθηκαν οι –πάντα χρήσιμες– συζητήσεις για την αντικατάσταση του σημερινού (τούρμπο)καπιταλιστικού μοντέλου με έναν «δημοκρατικό καπιταλισμό», μ’ έναν «καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο», όπου οι άνθρωποι θα είναι πάνω από τα κέρδη.
Σ’ αυτή την κρίσιμη περίοδο λοιπόν, όπου το «τσουνάμι» από την έκρηξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της φούσκας των ακινήτων, περνά σταδιακά στην πραγματική οικονομία και οι επιπτώσεις της επηρεάζουν οδυνηρά την καθημερινότητά μας, αυξάνεται το άγχος, η ανασφάλεια και οι διάφορες νευρώσεις στους ανθρώπους.
O Θανάσιμος Εναγκαλισμός της Παγκόσμιας Οικονομίας με το Πετρέλαιο
Παρά την αντίθετη πεποίθηση το κλειδί για το ξεπέρασμα της σημερινής παγκόσμιας κρίσης δεν βρίσκεται στη διάσωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αλλά στην απαγκίστρωση της παγκόσμιας οικονομίας από το θανάσιμό εναγκαλισμό της με το πετρέλαιο και τα ορυκτά καύσιμα γενικότερα. Με άλλα λόγια στην αντικατάσταση του υπάρχοντος ενεργειακού μοντέλου, που βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα –δηλαδή σε απολιθωμένα απομεινάρια οργανισμών που έζησαν πριν από εκατομμύρια χρόνια–, μ΄ ένα άλλο μοντέλο που θα βασίζεται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και κυρίως στον Ήλιο.
Η συνεχιζόμενη κατανάλωση πετρελαίου μόνο πηγή δεινών μπορεί ν’ αποτελέσει. Αποτελεί άλλωστε κοινό μυστικό πως η τιμή του «μαύρου χρυσού» έπαιξε το ρόλο του καταλύτη για να σπάσει η «φούσκα» στην αμερικανική αγορά ακινήτων και, όπως τη δεκαετία του 1990, ήταν η βασική κινητήριος δύναμη των αξιοζήλευτων επιδόσεων της αμερικανικής οικονομίας, έτσι και το 2008 αποτέλεσε τον πυροκροτητή για την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματός της. Τη δεκαετία του 1990, οι φθηνές τιμές του πετρελαίου επηρέασαν τις καταναλωτικές συνήθειες των Αμερικανών και τις έκαναν πιο ασύδοτες: μεγαλύτερα αυτοκίνητα, μεγαλύτερα σπίτια σε απομακρυσμένα προάστια, περισσότερα καταναλωτικά αγαθά. Αυτή η τάση για υπερκατανάλωση οδήγησε με μαθηματική ακρίβεια στην υπερχρέωση και στην πλαστική εξάρτηση από πιστωτικές κάρτες και δάνεια, καθιστώντας τους Αμερικανούς υποχείρια του τραπεζικού συστήματος. Οι τράπεζες κερδοσκοπούσαν ανελέητα, εκμεταλλευόμενες τη ματαιοδοξία της αναρρίχησης στο Έβερεστ της ευημερίας. Το πετρέλαιο συνετέλεσε καθοριστικά προς αυτή την κατεύθυνση. Μόνο στις ΗΠΑ η συνολική ζήτηση για πετρέλαιο αυξήθηκε από 17 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα κατά μέσο όρο το 1990 σε 21 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2004, τα περισσότερα εκ των οποίων καίγονταν στους αμερικανικούς δρόμους από αυτοκίνητα μεγάλου κυβισμού. Το 1998 οι ΗΠΑ ξόδευαν περίπου 45 δισεκατομμύρια δολάρια για το εισαγόμενο πετρέλαιο, ενώ το 2007 ο λογαριασμός αυτός εκτοξεύτηκε στα 400 δισεκατομμύρια δολάρια και οι εισαγωγές «μαύρου χρυσού» έφτασαν να αποτελούν τη βασική πηγή του τεράστιου αμερικανικού ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών. Η εντυπωσιακή διακύμανση του πετρελαίου, από τα 11 δολάρια το 1998 στα 147 δολάρια το καλοκαίρι του 2008, έπαιξε εμπρηστικό ρόλο, εκτρέφοντας την κερδοσκοπία κι εκτροχιάζοντας τις τιμές στην αγορά των ακινήτων. Η αύξηση της κατανάλωσης του πετρελαίου σε συνδυασμό με την αύξηση της τιμής του αποτέλεσε την ταφόπλακα του περίφημου «αμερικανικού θαύματος».
Το συμπέρασμα είναι αμείλικτο: Η συνέχιση της κατανάλωσης του πετρελαίου ως κύριου καυσίμου ισοδυναμεί με βραδυφλεγή βόμβα για το περιβάλλον του πλανήτη μας, τη γεωπολιτική σταθερότητα και τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Το πετρέλαιο είναι ένα αναποτελεσματικό και βρώμικο καύσιμο που προκαλεί το λεγόμενο «Φαινόμενο του Θερμοκηπίου» –βρίσκεται δηλαδή πίσω από την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη μας, το λιώσιμο των πάγων, τα ακραία καιρικά φαινόμενα κ.α. Από την άλλη είναι ένα καύσιμο που είναι συγκεντρωμένο σε συγκεκριμένες περιοχές του πλανήτη μας και ως εκ τούτου οι περιοχές αυτές απολαμβάνουν μιας «γεωπολιτικής υπεραξίας», που αναπόφευκτα προκαλεί πολέμους και περιφερειακές αναταράξεις. Επίσης είναι ένα καύσιμο που δεν αντικαθίσταται εύκολα από τη Φύση και η ελάττωση των αποθεμάτων του προκαλεί αύξηση των τιμών του και αυτό μπορεί να οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία σε στασιμοπληθωρισμό.
Με άλλα λόγια, το πετρέλαιο είναι ένα επικίνδυνο καύσιμο για το περιβάλλον και την ανθρωπότητα και όσο γρηγορότερα απαλλαγούμε από αυτό τόσο το καλύτερο! Δεν χρειάζεται να περιμένουμε να τελειώσει πρώτα το πετρέλαιο και μετά να αναζητήσουμε άλλη μορφή ενέργειας. Η Λίθινη Εποχή δεν τελείωσε επειδή εξαφανίστηκαν οι πέτρες. Η Εποχή του Πετρελαίου δεν θα τελειώσει επειδή θα στερέψει το πετρέλαιο…
*Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας και εκδότης-διευθυντής του περιοδικού ΖΕΝΙΘ.
