«Ο λογικός καπιταλισμός είναι αυτό που σήμερα συχνά αποκαλούμε καπιταλισμός της ελεύθερης αγοράς. Ο πρωταγωνιστής δεν είναι εδώ ο χαρακτηριστικός έμπορος (όπως στον παραδοσιακό εμπορικό καπιταλισμό) ή το πολιτικό-οικονομικό πρόσωπο (όπως στον πολιτικό καπιταλισμό), αλλά η σύγχρονη επιχείρηση της οποίας ηγείται ένας επιχειρηματίας (το κινητήριο πνεύμα), που προσανατολίζεται στην εκμετάλλευση των ευκαιριών της αγοράς.» (Max Weber, Οικονομική Κοινωνιολογία)
Η τελευταία δεκαπενταετία χαρακτηρίζεται από την ραγδαία εξέλιξη, ανάπτυξη και διάχυση σε όλους τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας στις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες του κόσμου, των πληροφοριακών και επικοινωνιακών τεχνολογιών, δηλαδή των Information and Communication Technologies. Η εξέλιξη, σε ταχύτητα, λειτουργικότητα και πρόσβαση του παγκόσμιου ιστού, World Wide Web, και του ηλεκτρονικού εμπορίου, e-commerce, σε συνδυασμό με τη διεθνοποίηση του ανταγωνισμού άνοιξαν νέες προοπτικές, αλλά και προκλήσεις για τις μικρομεσαίες και μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η δια-συνδεσιμότητα των οικονομιών, των αγορών και του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου του κόσμου μετέβαλε την φύση των επιχειρηματικών συναλλαγών. Τα προϊόντα που καταναλώνουμε στην καθημερινή μας ζωή, τα εργαλεία και οι δεξιότητες που χρησιμοποιούμε στις επιχειρήσεις και τις δουλειές μας επηρεάζονται στο σύνολό τους, άμεσα ή και έμμεσα, από την τεχνολογική ανάπτυξη και τη διεθνοποίηση. Σε καθημερινή βάση οδηγούμε αυτοκίνητα σχεδιασμένα στην Ευρώπη, κατασκευασμένα στην Νότιο-ανατολική Ασία για λογαριασμό Αμερικανικών ή Ευρωπαϊκών βιομηχανιών. Ακόμη, ευρωπαϊκά, αμερικάνικα και ιαπωνικά τεχνολογικά προϊόντα συναρμολογούνται από εξαρτήματα που κατασκευάζονται από διαφορετικές επιχειρήσεις στις πέντε ηπείρους της γης. Η διεθνοποίηση των αγορών, η ραγδαία μείωση του κόστους των μεταφορών, η δια-σύνδεση των επιχειρήσεων και των αγορών μέσου του παγκόσμιου ιστού, η ανάγκη για την επίτευξη και διατήρηση ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων σε διεθνές επίπεδο οδήγησε τις επιχειρήσεις σε ένα νέο μοντέλο οργάνωσης, διοίκησης και λειτουργίας.
Νέο μοντέλο επιχείρησης στη διεθνοποιημένη οικονομία
(Σχεδιάγραμμα 1, Πηγή: Living in the Corporate Zoo, Richard Scase, Capstone, 2002 )
Σύμφωνα με τους Murray, Wildt και Kotabe (1995) ο όρος «global outsourcing» περιλαμβάνει την εγκατάσταση και λειτουργία παραγωγικών μονάδων σε διαφορετικές χώρες με σκοπό την παγκόσμια αγορά ή/ και την αγορά και συναρμολόγηση μερών ή και ολόκληρων προϊόντων, αλλά και υπηρεσιών σε διαφορετικές χώρες του πλανήτη. Όλοι μας γνωρίζουμε ότι τα προϊόντα πολυεθνικών εταιριών όπως π.χ. η Nike, η Puma στον τομέα των αθλητικών ειδών, η Philips, Nokia, Dell, IBM, στον τομέα των Η/Υ και κινητής τηλεφωνίας κατασκευάζονται σε χώρες της Νότιο-ανατολικής Ασίας και στην Κίνα και στην Ινδία. Το αποτέλεσμα είναι δημιουργία επιχειρήσεων σε «αναπτυσσόμενες» οικονομικά χώρες που έχουν χαμηλό κατά κεφαλήν μηνιαίο εισόδημα, με στόχο την μείωση του κόστους των υπηρεσιών και συνεπώς την αύξηση των περιθωρίων του κέρδους για την επιχείρηση.
Εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις-κολοσσοί της αμερικάνικης και ευρωπαϊκής βιομηχανίας εκμεταλλεύτηκαν τα πλεονεκτήματα του outsourcing, τις φορολογικές διευκολύνσεις και τις κρατικές επιδοτήσεις των αναπτυσσόμενων χωρών της Κίνας και της Ινδίας για να μεταφέρουν τις γραμμές παραγωγής τους στις χώρες αυτές. Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες της καπιταλιστικής στρατηγικής της δύσης μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν:· Την σταδιακή ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου και της αγοραστικής δύναμης των 2,5 περίπου δισεκατομμυρίων πολιτών της Κίνας και της Ινδίας.
· Την ραγδαία οικονομική ανάπτυξη των χωρών αυτών με την ταυτόχρονη ζήτηση για κατανάλωση τεραστίων αποθεμάτων πετρελαίου για να κινηθεί η διαρκώς εξελισσόμενη βιομηχανία της Ασίας.
· Τη διασύνδεση του χρηματοπιστωτικού κόσμου και την μεταφορά τεράστιων κεφαλαίων από την Ευρώπη και την Αμερική, στην Κίνα, και την Ινδία.
· Την σταδιακή αποβιομηχάνιση των παραδοσιακών δυτικών οικονομιών που διατηρούν τα κέντρα διοίκησης και λήψης αποφάσεων, αλλά μεταφέρουν την παραγωγική διαδικασία εκτός συνόρων.
Στην παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση των τελευταίων μηνών, της οποίας τα σημάδια τώρα αρχίζουν να γίνονται αισθητά σε όλους τους οικονομικούς κλάδους, οι δυο αναπτυσσόμενες οικονομίες της Κίνας και της Ινδίας κάνουν αισθητή την ΑΠΟΥΣΙΑ τους!
Σαφώς και τα χρηματιστήρια των χωρών αυτών ακολουθούν τις διεθνείς τάσεις και σφυροκοπούνται ανελέητα τους τελευταίους μήνες. Η εκτίμησή μου είναι ότι οι οικονομίες αυτές, των 2,5 δισεκατομμυρίων πολιτών, των τεράστιων γεωφυσικών αποθεμάτων (τα οποία ελάχιστα καταναλώνουν ως τώρα καθώς προτιμούν να τα αγοράζουν από τις δυτικές οικονομίες), και χρηματικών κεφαλαίων, περιμένουν υπομονετικά να επιτεθούν στις αγορές της δύσης προσφέροντας ιλιγγιώδη χρηματικά ποσά για την διάσωση των εταιριών που θα κινδυνέψουν άμεσα με πτώχευση (πολλά από τα εργοστάσια των οποίων βρίσκονται ήδη στις χώρες αυτές) με αντάλλαγμα την εξαγορά των πλειοψηφικών πακέτων των μετοχών των επιχειρήσεων αυτών. Πριν λίγα χρόνια η IBM (το τμήμα των υπολογιστών) πουλήθηκε στην Κινεζική Lenovo, και η βρετανική αυτοκινητοβιομηχανία MG εξαγοράστηκε από την Κινεζική Nanjing Automobile Corporation (NAC), και αυτά είναι μόνο δυο από τα εκατοντάδες παραδείγματα που προβλέπω ότι θα τα δούμε να πολλαπλασιάζονται στους επόμενους μήνες και χρόνια.
Διανύουμε ένα μεταβατικό στάδιο, μια ιστορική περίοδο, μέσα από την οποία ο καπιταλισμός της Δύσης θα μετακομίσει στην Ανατολή, με πρωταγωνιστή και πάλι την σύγχρονη επιχείρηση και τον επιχειρηματία, όπως ανέφερε ο Weber και ο Schumpeter στις αρχές του 20ου αιώνα! Μαζί με τις οικονομίες της Ανατολής έρχεται να προστεθεί και η σύγχρονη και διαρκώς αναπτυσσόμενη καπιταλιστική οικονομία της Ρωσίας, η οποία επέδειξε πριν από μερικές μέρες την δύναμη της προσφέροντας σανίδα σωτηρίας στην Ισλανδία. Η διεθνοποίηση των αγορών, το εφεύρημα της σύγχρονης δυτικής καπιταλιστικής οικονομίας τελικά μπορεί να αποδειχθεί ο Δούρειος Ίππος της Ανατολής στην Δύση!
