Ρεπορτάζ: Κώστας Μπετινάκης
«Τυπογράφοι και λινοτύπες μαζί σε ανήλιαγα υπόγεια και αποθήκες, έδιναν τον αγώνα για κάθε μορφή έκδοσης. Με αγάπη και σεβασμό απέναντι στα άψυχα αντικείμενα της δουλειάς τους… Αυτά τα τυπογραφικά αντικείμενα, τα τυπογραφικά μηχανήματα, οι τυπογράφοι, οι χειριστές τους, δεν έπρεπε να ξεχαστούν. Η ιδέα της δημιουργίας ενός Μουσείου Τυπογραφίας άρχισε να στριφογυρίζει από τότε, πριν τρεις δεκαετίες, περίπου, στο μυαλό μου».
Η αγάπη για την τυπογραφία και τις συγκινήσεις της, οδήγησε στη δημιουργία του Mουσείου Τυπογραφίας, της εφημερίδας «Xανιώτικα Nέα».
Ανεκτίμητος συνεργάτης σε όλη αυτήν την πορεία, ο αξέχαστος δημοσιογράφος και ερευνητής Mιχάλης Γρηγοράκης, στον οποίο οφείλεται η πλειοψηφία των βιβλίων που εκτίθενται και βέβαια η συλλογή, η οργάνωση και η αξιολόγηση των βιβλίων που βρίσκονται στη Bιβλιοθήκη Kρητικού Bιβλίου, που διαθέτει το Μουσείο Τυπογραφίας.
Πρόκειται λοιπόν για έναν χώρο που δικαιολογεί απόλυτα την αληθινή σημασία της λέξης Μουσείο: το μέρος όπου μαζεύονταν οι μούσες για να μελετήσουν τις επιστήμες και τις τέχνες τους.
Το Μουσείο Τυπογραφίας βρίσκεται στο Bιοτεχνικό Πάρκο, ΒΙΟΠΑ, σε κτήριο που αποτελούσε χώρο εργασίας της εφημερίδας «Xανιώτικα Nέα». Εδώ και λίγα χρόνια αυτός ο χώρος αποδεσμεύτηκε και ξεκίνησε η μακρόχρονη προσπάθεια για την πραγματοποίηση του μουσείου.
Ένας χώρος ζωντανός, με δυνατότητες και χρέος να εξελίσσεται συνεχώς, μέσα από το ενδιαφέρον και τις ενέργειες των ανθρώπων που το στηρίζουν. Ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται αμέσως τον γοητευτικό συνδυασμό του σύγχρονου και του παλιού, που επιτυγχάνεται ήδη από τη στιγμή της εισόδου. Τα χρώματα που κυριαρχούν τονίζουν την ψυχρή δυναμική του σημερινού κτηρίου και τη θερμή γοητεία των παλαιοτέρων εκθεμάτων. Μπαίνοντας στον εκθεσιακό χώρο, οι διαδρομές που μπορεί να ακολουθήσει κανείς είναι πολλές.
Άλλωστε, ένας από τους σημαντικότερους στόχους του Mουσείου Τυπογραφίας είναι να το επισκέπτονται μαθητές, μελετητές, άνθρωποι κάθε ηλικίας, οι οποίοι, μέσα από επιδείξεις, εφαρμογές και ξεναγήσεις θα έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν ενδιαφέρον, γνώσεις και άποψη για την τυπογραφία. Δυο ξύλινες πολυεπίπεδες κατασκευές, φιλοξενούν στις προθήκες τους αναρίθμητα ελκυστικά αντικείμενα, από χειρόγραφα του 16ου αιώνα μέχρι περίτεχνα κλισέ και ιδιόμορφα εργαλεία. Στις όρθιες προθήκες του μουσείου μπορεί κανείς να θαυμάσει βιβλία των περασμένων αιώνων, από διάφορες χώρες του κόσμου, με μοναδική σημασία και ιδιαίτερη παρουσία. Δε θα μπορούσε να λείπει και το σύγχρονο γραφείο, με τον απαραίτητο εξοπλισμό για τον σχεδιασμό και την επεξεργασία εφημερίδων και άλλων εντύπων του σήμερα.
Εδώ, τονίζεται ο διαχωρισμός της δουλειάς του τυπογράφου, από αυτήν του σχεδιαστή, που προέκυψε με την πάροδο των χρόνων, κάτι που συνέβη παράλληλα με την εξέλιξη και την απλοποίηση των σχετικών μηχανημάτων. Άλλο ένα ζωντανό έκθεμα, όπου με τη βοήθεια προβολής σλάιντς ανάλογου υλικού θα εξηγούνται και θα παρουσιάζονται θέματα της σημερινής τυπογραφίας.
Η Bιβλιοθήκη Kρητικού Bιβλίου βρίσκεται στον πρώτο όροφο του μουσείου με εκπληκτική θέα στον κόλπο της Σούδας. Εκεί ο επισκέπτης-μελετητής θα μπορεί να ενημερωθεί και να δουλέψει με σπάνιες κρητικές εκδόσεις από το αρχείο του μουσείου, που εμπλουτίζεται συνεχώς με νέο υλικό, απαρτίζεται από νεότερα και παλαιότερα βιβλία και έντυπα κάθε είδους, μεγάλης σημασίας και βαρύτητας. Bεβαίως, σε μια τέτοια βιβλιοθήκη είναι αυτονόητη και η δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο.
Η μουσειολογική μελέτη για το στήσιμο του Mουσείου Τυπογραφίας της εφημερίδας «Xανιώτικα Nέα», αποτελεί κέρδος ενός προσωπικού στοιχήματος του Γιάννη Γαρεδάκη.
Η γέννηση ενός μουσείου
Το μουσείο εγκαινιάστηκε το 2005. Η συλλογή του περιλαμβάνει περίτεχνα τυπογραφικά πιεστήρια και άλλα μηχανήματα καθώς και εργαλεία και αντικείμενα που παρουσιάζουν την εξέλιξη της τυπογραφίας από τη γέννηση της την εποχή του Γουτεμβέργιου μέχρι τις μέρες μας. Σπάνια βιβλία και εφημερίδες καθώς και πολύτιμες λιθογραφίες ταξιδεύουν τον επισκέπτη στην τέχνη της Τυπογραφίας.
Η προσπάθεια για εμπλουτισμό του μουσείου με νέα εκθέματα και η επαφή με τους ανθρώπους της Τυπογραφίας είναι συνεχής. Τον Απρίλιο του 2012 το μουσείο επεκτάθηκε σε νέα πτέρυγα προσθέτοντας στη συλλογή του εκθέματα που αφορούν στην εξέλιξη των γραφικών τεχνών καθώς και δύο αξιόλογες εκθέσεις που σχετίζονται με την εξέλιξη της τυπογραφίας και την ιστορία της γραφής.
Κατά τη διάρκεια των επισκέψεων μικροί και μεγάλοι έχουν την ευκαιρία να τυπώσουν στα παλιά τυπογραφικά πιεστήρια.
«Η ιστορία του Μουσείου Τυπογραφίας είναι άρρηκτα δεμένη με την πορεία της εφημερίδας “Χανιώτικα νέα”.
Τυπογράφοι και λινοτύπες μαζί σε ανήλιαγα υπόγεια και αποθήκες, έδιναν τον αγώνα για κάθε μορφή έκδοσης. Με αγάπη και σεβασμό απέναντι στα άψυχα αντικείμενα της δουλειάς τους… Αυτά τα τυπογραφικά αντικείμενα, τα τυπογραφικά μηχανήματα, οι τυπογράφοι, οι χειριστές τους, δεν έπρεπε να ξεχαστούν. Να διατηρηθούν αντικείμενα και μηχανήματα, να τιμηθεί η μνήμη των τυπογράφων – χειριστών, ήταν μια πρώτη σκέψη. Η ιδέα της δημιουργίας ενός Μουσείου Τυπογραφίας άρχισε να στριφογυρίζει από τότε, πριν τρεις δεκαετίες, περίπου, στο μυαλό μου», λέει ο Γιάννης Γαρεδάκης.
Στην πορεία προς την δημιουργία του Μουσείου Τυπογραφίας, υπήρξαν άνθρωποι που ακολούθησαν το όραμα του Γιάννη Γαρεδάκη και συνετέλεσαν στην υλοποίησή του, όπως η σύζυγός του Ελένη Γαρεδάκη, ο Μιχάλης Γρηγοράκης (αξέχαστος δημοσιογράφος), η Κουλα Καμπάνη (αρχιτέκτονας), η Ελένη Σταυρίδη (γραφίστρια), ο Κορνήλιος Σένκ (τυπογράφος από την Ολλανδία), η Μυρτώ Κοντομιτάκη (μουσειολόγος) και η Έλια Κουμή (υπεύθυνη λειτουργίας του μουσείου).
Το 2012 η γνωριμία με τον τυπογράφο Αντώνη Παπαντωνόπουλο και η απόκτηση των δύο αξιόλογων εκθέσεών του για την Ιστορία της Γραφής και την Πορεία της Τυπογραφίας και των Γραφικών Τεχνών οδήγησε στην προσθήκη μίας νέας πτέρυγας, με την οποία το Μουσείο Τυπογραφίας διπλασιάστηκε σε μέγεθος και εμπλουτίστηκε με νέα εκθέματα.
Σημαντικός και συνεχής είναι ο ρόλος των δωρητών του Μουσείου Τυπογραφίας με την προσφορά μηχανημάτων, αντικειμένων και εκδόσεων.
Βασική επιδίωξη των αρμόδιων για το Μουσείο Τυπογραφίας: Ουδείς να φεύγει ασυγκίνητος.